Cuộc khủng hoảng chăn nuôi ở Nigeria

Theo dõi KTMT trên

"Tôi đã mất mọi thứ", Sunday Ikenna, người nông dân ở miền nam Nigeria, than thở. "Tôi chỉ dám trồng lại một ít hoa màu trong năm nay vì sợ một đàn gia súc khác sẽ kéo tới".

Ông Ikenna không phải là người trải qua tình cảnh trên. Trong vài năm qua, ngày càng có nhiều cuộc đụng độ giữa nông dân và những người chăn gia súc tại Nigeria. Nhiều năm trước, việc tranh chấp giữa hai nhóm người này có thể dễ dàng đi tới hòa giải.

Nhưng trong hai thập kỷ qua, cuộc khủng hoảng khí hậu đã góp phần thay đổi trật tự cũ đó, và những cuộc đàm phán đầy thiện chí đã trở thành một cuộc đổ máu, cướp bóc khi người nông dân cho rằng gia súc đang "ăn thịt" họ.

Vào năm 2016, ngôi làng Ukpabi-Nimbo của ông Ikenna đã bị tấn công bởi một nhóm người chăn nuôi gia súc, dẫn đến cái chết của 46 người. “Mọi thứ đã thay đổi sau buổi sáng hôm đó”, ông Ikenna nhớ lại về vụ tấn công.

Theo các chuyên gia, gốc rễ của cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ sự gia tăng kích thước của đàn gia súc tại Nigeria, từ 9,2 triệu con vào năm 1981 lên khoảng 20 triệu con cho tới hiện tại.

Dân số Nigeria cũng đã tăng lên khoảng 200 triệu người, cao nhất ở châu Phi cho đến nay. Điều này đã dẫn đến tình trạng đô thị hóa thiếu quy hoạch, chồng lấn vào các vùng vốn để chăn nuôi gia súc, đẩy những người chăn nuôi gia súc tiến sâu hơn vào các lãnh thổ của người nông dân.

Tại các vùng nông thôn ở Nigeria, người chăn nuôi đang đòi hỏi những vùng đất rộng lớn để thả gia súc. “Những nơi chỉ chứa được 10 con gia súc thì nay đã phải nhồi nhét hơn 50 con", Ifeanyi Ubah, một chủ trang trại gia súc tại phía đông Nigeria, cho biết.

Ngoài ra, Nigeria còn là ngã tư cho gia súc từ các quốc gia khác: những người di cư từ Cameroon, Niger, Burkina Faso và Chad thường xuyên đi vào lãnh thổ nước này để tìm kiếm các đồng cỏ và nguồn nước dồi dào.

Mặc dù có chưa tới 100 cửa khẩu chính thức, thế nhưng đã có hơn 1.499 đường nhập cảnh bất hợp pháp vào Nigeria tính đến năm 2013, theo cựu Bộ trưởng Nội vụ Abba Moro.

Các nhóm khủng bố cũng góp phần vào cuộc khủng hoảng này. Tổ chức Boko Haram đã sử dụng số tiền thu được từ việc bán gia súc để tài trợ cho các hoạt động khủng bố trong nước.

Có lần, các tay súng Boko Haram đã giết chết 19 người chăn gia súc khi họ định ăn trộm gia súc của chúng. Một số vụ tấn công gia tăng đã dẫn đến cái chết của hai triệu gia súc và 600 người, nhiều nông dân đã buộc phải rời khỏi lưu vực hồ Chad màu mỡ để tìm kiếm vùng đất mới.

Nhưng cuộc khủng hoảng khí hậu là yếu tố lớn nhất. Hầu hết các vùng phía bắc Nigeria đã bị sa mạc hóa và hạn hán nghiêm trọng. Lượng mưa trung bình hàng năm ở khu vực này đã giảm xuống dưới 600 mm, so với 3.500 mm ở khu vực bờ biển phía nam.

Sự thay đổi này đe dọa sinh kế của khoảng 40 triệu người, đặc biệt là chăn nuôi và nông dân sản xuất nhỏ. Một số lượng lớn người chăn nuôi gia súc đang bị buộc phải di chuyển từ các khu vực chăn thả truyền thống đến miền Trung và miền Nam Nigeria khi mùa khô kéo đến.

“Trước đây, rừng cây, sông suối có ở hầu hết các vùng phía bắc Nigeria", theo Bala Ardo - thủ lĩnh một nhóm chăn nuôi gia súc, cho biết. “Cỏ có đủ cho các loại gia súc. Thế nhưng mọi thứ dần biến mất. Tình thế này đã buộc chúng tôi phải tìm kiếm đồng cỏ và nước ở những nơi xa nhà, phần nước phải chia đều cho con người và gia súc".

Vào năm 2018, chính phủ Nigeria đã đề xuất thiết lập các vùng chăn nuôi gia súc và tài trợ cho các trại chăn thả trên khắp cả nước. Nhưng các nhà lãnh đạo địa phương đã phản kháng. Ở miền Nam, các nhóm sắc tộc như người Hồi giáo Fulani được cho là sẽ lợi dụng chính sách này để chiếm đất. Một số nhà nghiên cứu ước tính rằng các thành viên của nhóm sắc tộc Fulani sở hữu 90% gia súc của Nigeria.

Trước ảnh hưởng của khủng hoảng khí hậu, chính phủ liên bang hiện đại hóa ngành chăn nuôi thông qua một loạt các biện pháp can thiệp theo từng giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2027. Các trang trại chăn nuôi và chế biến sẽ được tạo ra và một số dự án thí điểm đã được thành lập. Nhưng kế hoạch này cũng đang vấp phải khó khăn.

“Kế hoạch này không đáp ứng nhu cầu của những người chăn nuôi gia súc, vốn đang phải vật lộn để tìm đủ nước và đồng cỏ để giữ cho đàn gia súc của họ sống sót trong mùa khô", nhà báo Khalid Salisu tại Nigeria khẳng định.

Trong trường hợp không có các giải pháp hữu hiệu từ chính quyền trung ương, các bang và cộng đồng đang đề xuất nhiều biện pháp khắc phục. Ví dụ như ở bang Benue miền Nam Nigeria đã áp dụng luật cấm chăn thả gia súc lộ thiên. Luật pháp yêu cầu những người chăn nuôi phải thuê hoặc mua đất để mở trang trại của họ.

Trọng tâm của vấn đề là cần phải thuyết phục những người chăn nuôi từ bỏ việc coi đất và nước như một nguồn tài nguyên miễn phí, thế nhưng sẽ rất khó để thay đổi quan niệm cố hữu này của người nông dân Nigeria.

Abubakar Sambo, lãnh đạo của cộng đồng ở bang Enugu, cho biết những người chăn nuôi phải được hỏi ý kiến ​​trước khi đưa ra các sáng kiến ​​mới: “Các chính sách mà người chăn nuôi gia súc nhận được phần lớn trên đài phát thanh và truyền hình không phát huy tác dụng. Những người chăn gia súc phải được đóng góp tiếng nói".

Bắc Hiệp/Theo The Guardian