Khó dự báo chính xác sạt lở đất

Theo dõi KTMT trên

Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công tác dự báo thiên tai ngày càng hiện đại giúp con người dự báo chính xác thời điểm xảy ra thiên tai hơn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, điều kiện khoa học kỹ thuật hiện chưa thể dự báo sạt lở đất, mà chỉ có thể cảnh báo trên từng vùng.

Hiện nay, trên cả nước có khoảng 1.000 điểm có nguy cơ bị lũ quét, sạt lở đất. Nhưng việc dự báo được chính xác thời điểm và vị trí xảy ra lũ quét, sạt lở đất là rất khó khăn.

Một trong những phương pháp rất mới và được đánh giá là có tiềm năng hiện nay là dùng trí thông minh nhân tạo để dự báo. Nhưng ngay cả phương pháp hiện đại nhất này cũng không thể theo kịp với diễn biến của thời tiết.

Trong khi công nghệ chưa thể phát triển đủ đến mức có thể đáp ứng nhu cầu của thực tế, những tác động của biến đổi khí hậu lại làm thay đổi các quy luật thời tiết, khí hậu. Bởi vậy, công việc dự báo, cảnh báo các hiện tượng thời tiết cực đoan cho đến nay vẫn là thách thức chưa thể vượt qua với bất cứ cơ quan khí tượng nào, cả ở Việt Nam và trên thế giới.

Trao đổi với báo Tiền phong về vấn đề này, TS Trịnh Xuân Hòa, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cho rằng, chưa thể dự báo sạt lở đất đá. Việc cảnh báo được thực hiện trước từ 3-6 giờ trên diện chứ không thể cảnh báo điểm, không thể biết tại ngọn đồi nào, tuyến đường nào, khu vực nào vào thời điểm nào có thể sạt lở đất đá.

Tổng cục Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, lũ quét, sạt lở đất xuất hiện rất phức tạp, xảy ra bất ngờ khi hội tụ đủ yếu tố bất lợi về mưa, điều kiện địa hình, địa mạo, địa chất và lớp phủ. Bên cạnh nguyên nhân mưa lớn tập trung trong thời gian ngắn hoặc kéo dài nhiều ngày, lũ quét, sạt lở đất còn phụ thuộc vào địa hình, độ dốc lưu vực và độ dốc sông suối, độ ổn định của lớp đất mặt yếu, độ che phủ của thảm thực vật thấp.

Để dự báo được lũ quét, sạt lở đất tại một địa điểm, ngoài việc xác định được lượng mưa đã xuất hiện và dự báo sẽ xảy ra chi tiết theo không gian, thời gian trên khu vực đó, cần xác định được các thông tin nền về địa hình, cấu trúc địa chất, lớp vỏ phong hóa, đặc điểm thảm phủ, độ ẩm, mức độ bão hòa, ngưỡng mưa sinh lũ quét và sạt lở đất, các hoạt động kinh tế - xã hội, dân sinh như giao thông, khai thác mỏ, xây dựng, phân bố dân cư... Các thông tin này phải đảm bảo được tính cập nhật liên tục theo thời gian và chi tiết đến từng địa điểm.

Trong khi đó, hiện nay, công nghệ chưa cho phép dự báo chính xác định lượng mưa. Thông tin số liệu đo đạc, điều tra, khảo sát thực địa của các vùng có nguy cơ phát sinh lũ quét, sạt lở đất thường không có. Thông tin về thảm phủ, cấu trúc địa chất, lớp vỏ phong hóa, mức độ bão hòa trong đất không có đủ độ chi tiết và không được cập nhật thực tế. Sự tác động của con người hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, phá rừng, khai thác khoáng sản chưa được thống kê, nghiên cứu đầy đủ.

Tổng cục Khí tượng Thủy văn cho biết, việc khai thác lưu vực, hoạt động của con người cũng làm giảm tỉ lệ rừng, xây dựng hồ chứa, cắt xẻ, san gạt sườn đồi, núi làm mất độ giữ đất, giữ nước của rễ cây, mất ổn định sườn dốc, làm yếu độ liên kết đất đá và tăng khả năng xói mòn, sạt lở.

Từng chia sẻ với báo Lao động về vấn đề này, GS.TS Phan Văn Tân - Khoa Khí tượng Thuỷ văn và Hải dương học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, lũ quét, sạt lở đất rất khó dự báo vì bản thân các đợt mưa gây lũ thường xảy ra dồn dập trong thời gian ngắn.

Dự báo thời tiết chúng ta đã làm khá tốt trong những năm gần đây nhưng nếu để liên hệ dự báo thời tiết đó với những hiện tượng thiên tai lũ lụt, sạt lở đất, lũ quét, lũ ống thì không dễ dàng. Các dòng sông vào mùa khô hết nước bị vùi lấp một phần nào đó và tạo ra những "con đê giả tạo” và vì vậy khi đến mùa mưa những “con đê” đó vỡ nước ra tạo thành những “quả bom nước”.

Hiện tượng đó rất khó có thể dự báo được. Nếu như người dân khu vực đó có thể quan sát hiện tượng chặn dòng, nghẽn dòng ở khu vực có nhiều nguy cơ thì có thể tiến hành khơi nguồn ra để giảm thiểu thiên tai.

Minh Tuệ