Xây dựng mô hình quản lý và bảo vệ nguồn nước vào hương ước làng xã
Ngày 5/7, Trung tâm Kinh tế Môi trường phối hợp với Trung tâm nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng (CECR) tổ chức tập huấn Xây dựng mô hình quản lý và bảo vệ nguồn nước theo lưu vực cho người dân thôn Dy, xã Minh Quang, huyện Ba Vì.
Tham dự tập huấn có PGS.TS Trương Mạnh Tiến – Ủy viên Đoàn Chủ tịch Liên Hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Chủ tịch Mạng lưới Bảo tồn nước Việt Nam; PGS.TS Lưu Đức Hải – Giám đốc Trung tâm Kinh tế Môi trường; Th.S Phạm Thị Mai – Phó Giám đốc Trung tâm Kinh tế Môi trường; Đại diện Trung tâm nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng.
Về phía chính quyền địa phương có ông Nguyễn Mạnh Thước – Phó Chủ tịch UBND xã Minh Quang, trưởng thôn Dy cùng đông đảo bà con nhân dân thôn Dy.
Phát biểu khai mạc Tập huấn, PGS.TS Lưu Đức Hải đã trình bày khái quát về “Mô hình cộng đồng quản lý và bảo vệ nguồn nước khu vực VQG Ba Vì – Thí điểm tại thôn Dy, xã Minh Quang”.
Theo PGS.TS Lưu Đức Hải, điểm cốt lõi trong việc xây dựng mô hình cộng đồng quản lý và bảo vệ nguồn nước tại thôn Dy chính là xây dựng hương ước quy định tất cả các hoạt động của cộng đồng dân cư xóm Dy. Lấy hương ước làm cơ sở cho việc người dân thực hiện các hoạt động không gây ra các tác động tiêu cực đến nguồn nước.
Đầu tư kinh phí xây dựng hệ thống bioga để xử lý thí điểm nước thải chăn nuôi và nước thải sinh hoạt đối với 5 hộ gia đình sống gần suối có hoàn cảnh khó khăn về kinh tế trên địa bàn để làm mẫu cho các hộ gia đình có điều kiện kinh tế tốt hơn học tập.
Đầu tư thí điểm các thùng rác và hướng dẫn người dân phân loại rác tại nguồn nhằm ngăn chặn triệt để việc xả rác thải sinh hoạt và các chất thải xuống suối gây ô nhiễm nguồn nước, tạo ra phong trào cộng đồng thu gom và phân loại rác.
Quy định các hoạt động kè bờ, nắn chỉnh dòng chảy làm mất nguồn nước hay cản trở thoát nước về mùa mưa lũ (lấy theo quy định của TP. Hà Nội về quản lý dòng chảy kênh mương).
Theo PGS.TS Lưu Đức Hải thì thành công lớn nhất của dự án là đã góp phần giúp nhân dân thôn Dy thống nhất xây dựng hương ước quản lý và bảo vệ nguồn nước. Hương ước gồm 12 điều, quy định về các chuẩn mực xử sự của các hộ gia đình, cá nhân trong thôn Dy về bảo vệ nguồn nước và vệ sinh môi trường nước trên địa bàn.
Trong khuôn khổ buổi tập huấn, PGS.TS Trương Mạnh Tiến cũng chia sẻ tâm huyết với người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước với cuộc sống của bản thân, gia đình cũng như đối với cộng đồng dân cư trên địa bàn.
PGS.TS Trương Mạnh Tiến đánh giá cao hương ước quản lý và bảo vệ nguồn nước của nhân dân thôn Dy.PGS.TS Trương Mạnh Tiến cũng dành thời gian phân tích, diễn chi tiết toàn bộ nội dung 12 điều của hương ước.
Sau khi nghe các chuyên gia phân tích, diễn giả chi tiết nội dung hương ước quản lý và bảo vệ nguồn nước, nhân dân thôn Dy đã thể hiện sự quyết tâm cùng nhau thực hiện hương ước quản lý và bảo vệ nguồn nước, biến hương ước thành hành động thực tiễn.
Cũng trong khuôn khổ tập huấn, các chuyên gia đã đi thăm các hộ gia đình được chọn đầu tư xây dựng hệ thống bioga để xử lý thí điểm nước thải chăn nuôi và nước thải sinh hoạt. Tiếp xúc với phóng viên, ông Đinh Thanh Hương vô cùng phấn khởi khi các chuyên gia đã bỏ thời gian, công sức về địa phương nghiên cứu hiện trạng, hiến kế giúp người dân địa phương quản lý và bảo vệ nguồn nước của mình.
“Từ khi gia đình được dự án đầu tư xây dựng hệ thống bioga để xử lý nước thải chăn nuôi, nước thải sinh hoạt gia đình tôi thấy không khí trong lành hơn, không còn phải sống chui với mùi hôi thối bốc ra từ khu vực chăn nuôi nữa. Không những vậy, gia đình còn có thêm nguồn khí để đun nấu phục vụ đời sống gia đình mà không phải mất tiền. Chúng tôi còn vui, phấn khởi hơn khi thấy con suối trong nhà ngày càng sạch sẽ hơn, tôm cá xuất hiện trở lại”.
Trao đổi với Phóng viên Tạp chí Điện tử Kinh tế Môi trường, ông Nguyễn Mạnh Thước – Phó Chủ tịch UBND xã Quang Minh cho biết: “Từ lâu nay, chính quyền địa phương đã nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường đối với cuộc sống của con người. Địa phương đã xây dựng thành công nhiều mô hình bảo vệ môi trường tại các cụm dân cư trên địa bàn xã, tuy nhiên vẫn còn một số hạn chế, thiếu xót.
Đối với thôn Dy, việc xây dựng được hương ước quản lý và bảo vệ nguồn nước là một thành công lớn. Để hương ước đi vào thực tiễn, trong thời gian tới chính quyền địa phương sẽ tổ chức vận động các gia đình lấn chiếm, sử dụng trái phép hành lang bảo vệ bờ suối tự nguyện tháo dỡ các công trình lấn chiếm. Cần thiết có thể tổ chức cưỡng chế nếu các gia đình không tự nguyện tháo dỡ các công trình lấn chiếm nguồn nước của cộng đồng.
Cũng theo ông Thước thì trong thời gian tới, UBND xã sẽ đề nghị chính quyền các thôn sửa đổi hương ước, đưa việc quản lý bảo vệ nguồn nước, và cả bảo vệ môi trường vào hương ước chung làng xã, qua đó nâng cao ý thức bảo vệ môi trường nước nói riêng, bảo vệ môi trường nói chung của người dân địa phương.
Thôn Dy là một thôn trực thuộc xã Minh Quang, nằm phía Đông của dãy núi Ba Vì, cách Đá Chông khoảng hơn 1km. Thôn có 200 hộ dân với khoảng gần 1000 nhân khẩu sinh sống và trong số đó là 80% số hộ là người dân tộc Mường, số còn lại là người Kinh và người Dao.
Dân cư của thôn chủ yếu làm nghề sản xuất nông nghiệp với ba loại cây trồng chính là ngô, lúa, chè và một số vật nuôi truyền thống như lợn, gà mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Vì thế nguồn nước là tài nguyên quý giá của người dân thôn Dy.
Hệ thống thủy lợi tưới tiêu cho việc sản xuất nông nghiệp của thôn đều phụ thuộc chính từ hai con suối chảy từ VQG Ba Vì cung cấp nguồn nước tưới cho cây trồng và từ đây chảy ra theo hệ thống suối thoát nước tới địa phận xã Ba Trại. Chất lượng môi trường nước có sự suy thoái rất lớn giữa đầu nguồn và và cuối nguồn nước thôn Dy.
Các tác nhân tác động đến nguồn nước chảy qua thôn Dy gồm: Chặn dòng lấy nước cho cá nhân hộ gia đình nuôi cá, chăn nuôi dẫn tới giảm lưu lượng nước; Xả nước thải chưa xử lý và rác thải xuống suối gây ô nhiễm dòng chảy; Kè lấn dòng chảy gây cản trở thoát nước về mùa mưa lũ .
Hà Nam - Linh Chi
