Lộ trình giảm thiểu rác thải nhựa, tiến tới cấm sử dụng hoàn toàn ở Việt Nam

Theo dõi KTMT trên

Mỗi năm Việt Nam thải 3,1 triệu tấn chất thải nhựa 

Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố hai báo cáo về: “Phân tích về ô nhiễm rác thải nhựa tại Việt Nam” và “Hướng tới một lộ trình quốc gia về nhựa dùng một lần tại Việt Nam”. Nhóm chuyên gia đã đề xuất để giải quyết tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa phải bắt đầu từ việc hạn chế sử dụng và thu phí, và cuối cùng là cấm sử dụng hoàn toàn.

Theo đó, nghiên cứu được nhóm chuyên gia WB thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 7/2020 đến tháng 4/2021 về các loại chất thải nhựa rò rỉ ra sông và đại dương, và các sản phẩm trên thị trường có thể là lựa chọn thay thế phù hợp. Kết quả khảo sát thực địa các khu vực ven sông và ven biển cho thấy, chất thải nhựa chiếm tới 94% số lượng và 71% trọng lượng chất thải thu gom được.

Trong đó, các sản phẩm nhựa dùng một lần (SUP) chiếm 62% tổng lượng chất thải nhựa (về số lượng). Túi nhựa và các mảnh vỡ từ túi, hộp đựng thức ăn bằng xốp và ống hút được xác định là các sản phẩm SUP xuất hiện nhiều nhất trong môi trường. 

Ước tính có khoảng 3,1 triệu tấn chất thải nhựa được thải ra trên đất liền ở Việt Nam và ít nhất 10% trong số này đổ ra đại dương mỗi năm. Chương trình Đối tác Hành động Quốc gia về Nhựa tại Việt Nam cho biết lượng nhựa rò rỉ ra sông và biển có thể sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 nếu quy trình thu gom, tái chế và xử lý chất thải như hiện nay không được cải thiện.

Ước tính mỗi năm có khoảng 3,1 triệu tấn chất thải nhựa được thải ra trên đất liền ở Việt Nam, và ít nhất 10% trong số này đổ ra đại dương. Theo Chương trình Đối tác Hành động Quốc gia về Nhựa tại Việt Nam, lượng nhựa rò rỉ ra sông và biển có thể sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 nếu quy trình thu gom, tái chế và xử lý chất thải như hiện nay không được cải thiện.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho biết: “Tăng trưởng kinh tế, quá trình đô thị hóa với tốc độ nhanh cũng như thay đổi lối sống ở Việt Nam đã dẫn đến cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa như hiện nay. Nghiên cứu này chỉ ra rằng các loại nhựa dùng một lần gây ra phần lớn tình trạng ô nhiễm nhựa ở Việt Nam và giải quyết tình trạng này sẽ tạo ra sự khác biệt lớn”.

Cấm lưu thông sản phẩm nhựa dùng một lần từ năm 2026

Theo các chuyên gia, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, lợi ích mang lại của việc loại bỏ dần nhựa dùng một lần sẽ lớn hơn chi phí bỏ ra. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi hiệu quả đòi hỏi một cách tiếp cận theo từng giai đoạn để bù đắp thiệt hại cho người sản xuất đồng thời cần chuẩn bị các cơ chế khuyến khích người tiêu dùng và doanh nghiệp thay đổi hành vi.

Báo cáo “Hướng tới một Lộ trình quốc gia về Nhựa dùng một lần tại Việt Nam” đã đưa ra khuyến nghị chính sách trong vòng 5 năm tới (2022–2026), nhằm mục tiêu cải thiện mức độ sẵn sàng của Việt Nam trong việc thực hiện các lệnh cấm đối với SUP quy định trong Nghị định 08/2022.

Theo đó, Việt Nam có thể bắt đầu với những hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần trong cửa hàng ăn uống và các cơ sở lưu trú. Báo cáo cũng đề xuất thu phí đối với túi nhựa không phân hủy sinh học và cốc cà phê mang đi. Lộ trình hướng tới mục tiêu áp đặt lệnh cấm lưu thông các sản phẩm ống hút nhựa, túi nhựa khó phân hủy sinh học và hộp đựng thực phẩm từ năm 2026.

Lộ trình này dựa trên nguyên tắc rằng Việt Nam cần phải có một quá trình chuyển đổi dần dần để đạt được (hoặc thậm chí có thể thực hiện) lệnh cấm các SUP vào năm 2031 theo quy định tại Nghị định 08/2022. Các lựa chọn chính sách được đề xuất và tiến trình thực hiện được thiết kế để từng bước phát triển năng lực hành chính và tăng cường kinh phí cho việc giám sát và thực thi để các cơ quan chức năng được chuẩn bị đầy đủ đối với việc triển khai thực hiện lệnh cấm sắp tới.

Trước đó, trong Kế hoạch Hành động Quốc gia về Quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu cắt giảm 50% rác thải nhựa đại dương vào năm 2025 và 75% vào năm 2030. Một số biện pháp đã được đưa ra như lệnh cấm sắp được áp đặt đối với việc sản xuất và nhập khẩu túi nylon sử dụng trong nước vào năm 2026 và hầu hết các sản phẩm nhựa dùng một lần vào năm 2031.

Tại Đề án tăng cường công tác quản lý chất thải nhựa ở Việt Nam, mục tiêu đến năm 2025 sử dụng 100% túi ni lông, bao bì thân thiện với môi trường tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt thay thế cho túi ni lông khó phân huỷ; đảm bảo thu gom, tái sử dụng, tái chế, xử lý 85% lượng chất thải nhựa phát sinh, giảm thiểu 50 % rác thải nhựa trên biển và đại dương, phấn đấu 100% các khu du lịch, khách sạn không sử dụng túi ni lông khó phân hủy và sản phẩm nhựa dùng một lần;…

Với mục tiêu đó, Đề án hướng đến nâng cao nhận thức của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng, người dân trong sản xuất, tiêu thụ, thải bỏ chất thải nhựa, túi ni lông khó phân hủy và sản phẩm nhựa dùng một lần trong sinh hoạt. Đồng thời góp phần xây dựng mô hình nền kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam với định hướng giảm sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông khó phân hủy; tăng cường tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa.

Để góp phần hỗ trợ các chương trình giảm thiểu ô nhiễm nhựa của Chính phủ, Ngân hàng Thế giới đề xuất một Lộ trình chính sách nhằm giảm thiểu sử dụng các loại nhựa dùng một lần (SUP) phổ biến nhất. Ba loại nhựa hàng đầu là: túi nhựa không phân hủy, hộp đựng thực phẩm bằng nhựa polystyrene giãn nở (EPS) và ống hút nhựa. Các loại nhựa khác bao gồm nhựa được sử dụng trong các cửa hàng ăn uống và các cơ sở lưu trú.

Lan Anh