Xử lý môi trường, xử lý chất thải: Chung tay hành động kiến tạo môi trường xanh
Phát triển kinh tế cùng với quá trình hiện đại hoá, đô thị hoá tại Việt Nam đã đặt ra nhiều vấn đề về bảo vệ môi trường gắn với phát triển bền vững. Để khắc phục, một trong những biện pháp quan trọng là xử lý môi trường, xử lý chất thải.
Chất thải ở Việt Nam ngày càng gia tăng
Theo thống kê của Vụ Năng lượng tái tạo (Tổng cục Năng lượng - Bộ Công Thương), với dân số hơn 93 triệu người, hằng năm, lượng rác được thải ra tại Việt Nam là rất lớn. Trung bình có gần 35.000 tấn chất thải rắn sinh hoạt đô thị và 34.000 tấn chất thải sinh hoạt nông thôn thải ra mỗi ngày.
Riêng các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, mỗi ngày có từ 7.000 - 8.000 tấn rác thải. Chưa kể lượng rác thải nông nghiệp từ cây trồng, chế biến nông - lâm - thủy sản... đều là tài nguyên.
Nguồn thải lớn nhưng khoảng 85% lượng rác thải hiện nay tại Việt Nam đang được xử lý chủ yếu bằng công nghệ chôn lấp; vừa lãng phí, đòi hỏi nhiều quỹ đất vừa gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường đất, nước, không khí, nhất là tại các thành phố lớn.
Theo ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), tại Việt Nam hiện có khoảng 1.000 bãi chôn lấp chất thải sinh hoạt, trong đó chưa đến 20% bãi chôn lấp là hợp vệ sinh. Tình trạng ô nhiễm môi trường từ hàng trăm bãi chôn lấp này là hiện hữu.
Phần lớn các bãi chôn lấp hiện tiếp nhận chất thải rắn sinh hoạt chưa được phân loại tại nguồn, có thành phần hữu cơ cao nên tính ổn định thấp, chiếm nhiều diện tích đất, phát sinh lượng lớn nước rỉ rác. Nhiều bãi chôn lấp không hợp vệ sinh đã và đang là nguồn gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng xung quanh.
Các nhà chuyên môn cho rằng, nếu đem chôn lấp hoặc đốt như cách lâu nay sẽ lãng phí từ 55% - 67% các sinh khối và chất hữu cơ trong chất thải rắn.
Trong nhiều năm qua, các thành phố lớn đã rất quan tâm đến hoạt động thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, tuy nhiên công tác này vẫn còn nhiều bất cập. Hiện nay, Việt Nam chủ yếu đang áp dụng công nghệ xử lý rác khá sơ đẳng. Phần lớn, lượng rác thải được xử lý bằng cách chôn lấp hoặc đốt.
Trên thế giới, việc tái chế rác thải để tiết kiệm tài nguyên, sản xuất phân vi sinh và sản xuất năng lượng đang trở thành xu hướng phổ biến toàn cầu. Việt Nam bắt đầu quan tâm giải quyết bài toán xử lý rác, tình trạng quá tải tại các bãi chôn lấp gây thách thức về môi trường và nhu cầu sử dụng đất để chôn lấp ngày càng tăng ở nhiều địa phương, nhất là các đô thị lớn.
Một số địa phương đã đầu tư nhà máy phân loại rác để lấy nguyên liệu tái chế, sản xuất phân vi sinh và đốt rác làm điện nhưng chưa nhiều, công suất còn thấp.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà khẳng định, việc xử lý rác thải là một trong những thách thức hiện nay, đặc biệt là rác thải sinh hoạt, bởi thực trạng xử lý chôn lấp vừa gây ô nhiễm tài nguyên nước vừa gây cạn kiệt, lãng phí tài nguyên.
Cùng với đó, kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu thế tất yếu nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong bối cảnh tài nguyên ngày càng suy thoái, cạn kiệt, môi trường bị ô nhiễm, biến đổi khí hậu diễn biến khốc liệt. "Kinh tế tuần hoàn không chỉ là tái sử dụng chất thải, coi chất thải là tài nguyên mà còn là sự kết nối giữa các hoạt động kinh tế một cách có tính toán từ trước, tạo thành các vòng tuần hoàn trong nền kinh tế" - Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhận định.
Bên cạnh việc rác thải không được tổ chức phân loại từ đầu nguồn gây khó khăn thì việc thiếu nhà máy xử lý hiện đại, công nghệ cao, năng suất cao cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng xử lý rác theo cách chôn lấp phổ biến hiện nay. Cả nước hiện có 381 lò đốt rác, 37 dây chuyền chế biến compost (phân trộn).
Ngoài ra, tại một số thành phố lớn, đã áp dụng phương pháp xử lý rác thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt điện. Tuy nhiên cho đến nay, chưa một công nghệ nào được công nhận đạt hiệu quả thực sự, thậm chí còn làm phát sinh thêm ô nhiễm. Xử lý rác sinh hoạt ở đô thị là vấn đề nóng không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu.
Xử lý môi trường, xử lý chất thải là giải pháp trọng tâm
Theo ông Ngô Quốc Khánh, Tổng Thư ký Hiệp hội Xử lý chất thải Việt Nam, quá trình hiện đại hoá, đô thị hoá tại Việt Nam đã làm cho lượng chất thải phát sinh khổng lồ, đặc biệt tại các đô thị và khu công nghiệp. Đáng nói, mỗi năm, lượng chất thải phát sinh lại tăng lên không ngừng.
“Theo thống kê của Bộ Công thương, lượng phát thải hàng ngày là rất lớn. Trung bình có khoảng 35.000 tấn chất thải sinh hoạt đô thị và 34.000 tấn chất thải sinh hoạt nông thôn thải ra hằng ngày. Riêng thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, mỗi ngày có khoảng từ 7.000-8.000 tấn chất thải rắn thải ra mỗi ngày. Dự báo đến năm 2025, tỉ lệ chất thải phát sinh khoảng 10-16%.
Theo ước tính của Bộ Tài nguyên và Môi trường, lượng chất thải nguy hại đã phát sinh mỗi năm khoảng 875.000 tấn (chiếm tỉ lệ từ 20-30% tổng lượng chất thải rắn công nghiệp)… Trên thực tế, lượng phát sinh chất thải có thể còn lớn hơn rất nhiều.
Đây là một thách thức rất lớn trong công tác xử lý chất thải nói riêng, và công tác bảo vệ môi trường trên toàn quốc nói chung. Là trách nhiệm chung không chỉ của các Bộ ngành, mà còn là thách thức của nhiều doanh nghiệp đã và đang hoạt động trong công tác xử lý chất thải", ông Khánh cho biết.
Trao đổi về vấn đề này, ông Tạ Tấn, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức phi chính phủ (Bộ Nội vụ) cho rằng, việc phát triển kinh tế, hiện đại hoá đất nước đặt ra nhiều vấn đề về bảo vệ môi trường gắn với phát triển bền vững. Tuy nhiên quá trình phát triển đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt trong nền kinh tế thị trường, việc bảo vệ môi trường chưa được chú trọng trong một bộ phận không nhỏ các doanh nghiệp. Để khắc phục, một trong những biện pháp quan trọng là xử lý môi trường, xử lý chất thải.
Với chủ đề “Chung tay kiến tạo môi trường xanh”, Hiệp hội Xử lý chất thải Việt Nam đã được thành lập để tập hợp và đoàn kết các hội viên để cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm xử lý chất thải trên cơ sở tuân thủ Hiến pháp, pháp luật. Đây sẽ là cầu nối giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Qua đó góp phần tích cực trong công tác bảo vệ môi trường của đất nước.
Theo ông Tạ Tấn, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức phi chính phủ (Bộ Nội vụ), Hiệp hội Xử lý chất thải Việt Nam ra đời góp phần tập hợp, đoàn kết hội viên, chung tay góp phần bảo vệ môi trường. Bộ Nội vụ rất ủng hộ quá trình thành lập của Hiệp hội và mong muốn trong quá trình hoạt động Hiệp hội sẽ thực hiện tốt tôn chỉ mục đích của mình.
Đồng thời bày tỏ mong muốn Hiệp hội sớm củng cố, kiện toàn tổ chức để đi vào hoạt động, gắn chặt với các hoạt động của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong thời gian sắp tới.
Trên cơ sở ý kiến của các bộ, ngành liên quan, ngày 5/4/2022, Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã ký Quyết định số 282/QĐ-BNV thành lập Hiệp hội Xử lý chất thải Việt Nam. Đây là tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức và hoạt động theo điều lệ được Bộ trưởng Bộ Nội vụ phê duyệt, tuân thủ quy định của pháp luật, chịu sự quản lý của nhà nước của Bộ Nội Vụ, sự quản lý của các Bộ ngành khác có liên quan về lĩnh vực Hiệp hội hoạt động.
Hiệp hội xử lý chất thải Việt Nam có pháp nhân, có dấu và tải khoản riêng, tự bảo đảm kinh phí, trụ sở và phương tiện hoạt động. Hiệp hội chất thải Việt Nam ra đời là tổ chức tự nguyện, dân chủ, bình đẳng, công khai, minh bạch để các hội viên cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm xử lý chất thải trên cơ sở quy định của pháp luật. Hiệp hội sẽ là nơi để các doanh nghiệp xử lý chất thải Việt Nam trao đổi kinh nghiệm, tìm kiếm thông tin, phối hợp cùng nhau phát triển.
Lan Anh
