World Bank: Việt Nam tiết kiệm 500 tỷ USD nếu chuyển đổi xe máy điện

Theo dõi KTMT trên

Trong báo cáo mang tên "Hành trình Bứt phá - Chuyển đổi sang Xe điện tại Việt Nam", World Bank đã đưa ra nhiều khuyến cáo cho Việt Nam để đảm bảo các mục tiêu giảm phát thải.

"Xe hai bánh điện sẽ dẫn dắt quá trình chuyển đổi như đã diễn ra từ năm 2014. Với hơn 37 nhà cung cấp đang cạnh tranh, Việt Nam là thị trường xe điện hai bánh lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc", báo cáo nêu.

Báo cáo chỉ ra rằng Việt Nam đang có vị thế thuận lợi để chuyển đổi sang xe điện nhờ thị trường xe hai bánh lớn mạnh. Hiện nay, cả nước có khoảng 72 triệu xe hai bánh đăng ký, tương đương 94% tổng số phương tiện và 518 xe trên 1,000 dân. Ngược lại, tỷ lệ sở hữu ô tô chỉ ở mức 22 xe trên 1,000 dân.

World Bank đã xây dựng 3 kịch bản chuyển đổi: Kịch bản phát triển thông thường (BAU), Kịch bản chính sách tuyên bố (SPS) và Kịch bản đẩy nhanh giảm phát thải carbon (ADS). Theo kịch bản đẩy nhanh giảm phát thải carbon, doanh số xe điện hai bánh có thể đạt 1.6 triệu xe vào năm 2030, chiếm tới 56% tổng doanh số bán xe hai bánh vào năm 2035.

Để đạt mục tiêu, doanh số bán xe điện ở Việt Nam cần tăng từ 0.5 triệu xe trong năm 2022 lên khoảng 1.5 triệu xe vào năm 2030, và 7.3 triệu vào năm 2050. Cộng dồn lại, tổng nhu cầu thị trường về xe điện các loại sẽ lên đến trên 7 triệu xe trong giai đoạn 2024 - 2030, và 71 triệu xe trong giai đoạn 2031 - 2050.

Một trong những thách thức lớn nhất là đảm bảo hệ thống điện sẵn sàng đáp ứng nhu cầu sạc xe điện. Báo cáo chỉ ra rằng Quy hoạch Điện 8 (QHĐ8) hiện chưa tính đến phụ tải phát sinh từ xe điện.

World Bank đưa ra một loạt khuyến nghị chính sách tập trung vào 4 trụ cột chính. Đầu tiên là thiết lập cơ cấu quản trị liên bộ với sự tham gia của Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Khoa học và Công nghệ, và Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

"Không chỉ một ngành giao thông mà phải có một hệ sinh thái với sự hợp tác liên bộ để đạt được các chỉ tiêu Chính phủ đề ra. Ngành năng lượng và giao thông cần hợp tác chặt chẽ trong suốt quá trình lập kế hoạch, quy hoạch và triển khai", chuyên gia WB nói.

Trụ cột thứ hai là khuyến khích chuyển đổi tất cả loại xe sang xe điện. Đối với xe hai bánh, World Bank khuyến nghị xử lý những quan ngại về an toàn qua thiết lập các tiêu chuẩn kỹ thuật, cấm sử dụng xe máy có bàn đạp dùng động cơ đốt trong từ năm 2027 và xe mô-tô hai bánh từ năm 2030, đồng thời giảm mức chênh giá xe điện hai bánh so với xe xăng.

Báo cáo đề xuất bắt buộc chuyển sang sử dụng xe điện hai bánh thuộc sở hữu chính phủ làm "xe ôm", đồng thời đặt mục tiêu doanh số xe điện hai bánh đạt 40 - 80% ở đô thị và 20 - 50% ở ngoài đô thị vào năm 2025 - 2030.

Với xe hơi điện, cần duy trì khả năng cạnh tranh về giá thông qua ưu đãi thuế và lãi suất, cấm bán xe động cơ đốt trong mới từ năm 2040 và yêu cầu cơ quan nhà nước chuyển sang sử dụng xe điện.

Về xe buýt điện công cộng, cần cải thiện dịch vụ hiện có thông qua hợp đồng theo kết quả, tối ưu hóa tuyến và dành làn riêng, đồng thời cấm xe buýt diesel mới và triển khai các mô hình tài chính như thuê xe. Đối với xe thương mại liên tỉnh, giai đoạn 2025 - 2030 cần thiết lập tiêu chuẩn kỹ thuật, thí điểm xe tải điện trong dịch vụ công, và sau năm 2030 tập trung vào trợ giá lãi suất cho vay mua xe điện thương mại.

Về hạ tầng sạc, giai đoạn 2025 - 2027 cần ưu tiên phát triển tại 5 thành phố lớn (Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP.HCM và Cần Thơ), sau đó mở rộng ra vùng nông thôn từ 2027 - 2030, và tăng cường đầu tư sau năm 2030 để đáp ứng nhu cầu xe hơi điện dự kiến tăng mạnh từ năm 2035.

Trụ cột thứ ba là chuẩn bị để ngành điện ứng phó với tác động của nhu cầu sạc xe điện. World Bank khuyến nghị tích hợp nhu cầu sạc xe điện vào quy hoạch điện, ban hành giá điện chênh lệch để khuyến khích sạc ngoài giờ cao điểm, hỗ trợ phát triển điện mặt trời áp mái tại các trạm sạc công cộng, và nâng công suất lưới truyền tải và phân phối điện.

Trụ cột thứ tư là thúc đẩy chuyển đổi phương thức trong nhu cầu giao thông, khuyến khích chuyển từ xe cá nhân sang giao thông công cộng, và từ vận tải đường bộ sang đường sắt và đường thủy đối với hàng hóa.

Báo cáo cũng chỉ ra những lợi ích to lớn từ việc chuyển đổi sang xe điện. Theo World Bank, quá trình chuyển đổi có thể giảm 65% phát thải khí nhà kính từ giao thông đường bộ vào năm 2050 so với kịch bản thông thường. 

Chuyển đổi sang xe điện có thể tiết kiệm tiền nhập nhiên liệu và tạo việc làm trong các ngành nghề liên quan, đồng thời cải thiện an ninh năng lượng của Việt Nam cũng như khả năng chống chịu các cú sốc bên ngoài. Bên cạnh bảo tồn môi trường, chuyển đổi sang xe điện sẽ đương nhiên giảm tiêu thụ xăng và dầu diesel - phần lớn phải nhập khẩu vào Việt Nam.

Riêng trong phân khúc xe hai bánh, mức độ thâm nhập của xe điện như hiện nay đã bớt được khoảng 390 triệu lít xăng trong năm 2022. Đến năm 2050, nếu tính tương đương số thùng dầu thô, dự kiến con số bớt được cộng dồn sẽ lên đến 4,502 hoặc 6,224 thùng dầu thô lần lượt theo các kịch bản SPS và ADS. Với giá dầu thô quốc tế quốc tế hiện nay ở mức 80 USD/thùng, con số chi tiêu cộng dồn tiết kiệm được sẽ là 360 tỷ US4 theo kịch bản SPS và 498 tỷ USD theo kịch bản ADS, qua đó sẽ nâng cao khả năng chống chịu về kinh tế.

"Việc chuyển đổi sang xe điện sẽ tạo ra từ 6 đến 7 triệu việc làm trong ngành chế biến, chế tạo và bảo trì bảo dưỡng, đặc biệt là đối với pin tích năng, giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế", chuyên gia WB cho biết.

Ngoài ra, việc giảm ô nhiễm không khí cũng mang lại lợi ích đáng kể, với mức tiết kiệm ước tính khoảng 30 triệu USD vào năm 2030 và lên tới 6.4 tỷ USD vào năm 2050.

Quang Đức