Những hiện tượng bất thường ban đầu đã... lộ ra ở bãi tắm tại Quảng Ninh (Bài 4)

Theo dõi KTMT trên

Những hiện tượng bất thường ban đầu đã... lộ ra

Tiếp tục quá trình khảo sát, đánh giá, nhóm phóng viên đã có mặt tại Xã Hạ Long (huyện Vân Đồn), nơi đây có khoảng 2km dọc theo bờ biển Vịnh Bái Tử Long.

Phải nói rằng, nơi đây được thiên nhiên ưu đãi giúp địa phương thu hút được nhiều dự án du lịch, người dân có cơ sở vật chất tốt hơn, đời sống tinh thần cũng được cải thiện. Bờ biển dài, người dân cũng được hưởng lợi nhiều từ thủy hải sản trong đó cả đánh bắt lẫn nuôi trồng.

Tiếp xúc với PV, ông Đỗ Mạnh Ninh, Chủ tịch UBND xã Hạ Long chia sẻ, riêng nuôi trồng thủy sản, địa phương chủ yếu tập trung phát triển các mặt hàng như hàu, ngao và các loại cá nước lợ, biển. Tuy nhiên, vài năm qua, do bệnh dịch Covid-19 cũng như thời tiết, khí hậu biến đổi, người dân gặp nhiều khó khăn trong nuôi trồng, đánh bắt. Minh chứng rõ nhất là sản lượng hải sản nuôi trồng hằng năm của địa phương này có dấu hiệu sụt giảm.

Khi chúng tôi đặt ra câu hỏi: Liệu có một mối liên quan nào đó giữa việc sử dụng đất đá thải mỏ với ô nhiễm nguồn nước nuôi trồng hay không? Ông Ninh khẳng định, chính quyền chưa ghi nhận cũng như nhận được bất kỳ phản ánh nào của người dân về việc này. Cùng với đó, chính quyền địa phương cũng luôn kiểm tra sát sao công tác bảo vệ môi trường biển.

Như vậy, việc dùng đá đá thải mỏ làm vật liệu san lấp có tác động ngay tới môi trường thì người dân và chính quyền địa phương chưa có ghi nhận nào cụ thể.

Hành trình tiếp, chúng tôi đi dọc theo cửa biển là Thị trấn Cái Rồng, trung tâm huyện lỵ, nơi sầm uất nhất của huyện Vân Đồn.

Tại đây, ông Bùi Văn Hường, Chủ tịch UBND Thị trấn Cái Rồng cho biết, tổng diện tích nuôi trồng thủy hải sản trên địa bàn khoảng hơn 20ha. Cũng theo ông Hường, vừa qua, do chính sách của tỉnh về chuyển đổi dùng phao xốp nên nhiều hộ bỏ nghề. Nguyên nhân là do vật liệu mới có giá cao hơn, người dân không có tiền để tiếp tục đầu tư sản xuất.

Đánh giá về môi trường biển, ông Hường cho rằng nguồn nước vẫn đảm bảo để người dân khai thác, nuôi trồng thủy hải sản. Tuy nhiên, về lâu dài thì nguy cơ ô nhiễm nguồn nước không ai nói trước được.

Ông Hường chia sẻ, trước đây từng 28 năm công tác tại huyện đảo Cô Tô mới chuyển về Thị trấn Cái Rồng. Theo chủ trương của tỉnh, Cô Tô cũng thí điểm sử dụng đất đá thải mỏ vào dự án cải tạo, chỉnh trang đô thị.

Tuy nhiên, theo ông Hường, sau một thời gian, việc này đã phải dừng lại. Nguyên nhân bởi sau khi san lấp từ đất đá thải mỏ, bị sóng đánh, nước than ngấm ngược ra biển làm chết cây cối xung quanh. Sau thí điểm, dự án đã phải sử dụng lại đất đá thông thường để san lấp, triển khai dự án.

Như vậy, từ thực tế Cô Tô như ông Hường chia sẻ, liệu việc ô nhiễm này có đang âm thầm từng ngày diễn ra tại các dự án khắp Vân Đồn, TP Cẩm Phả và cả TP Hạ Long hay không!?

Nếu như, cây cối chết có thể nhìn bằng mắt thường, thì những tác động âm thầm tới môi trường, sinh vật biển… ai đong đếm được. Và khi nào thì nó sẽ diễn ra.

Trò chuyện với PV, anh Nguyễn Ngọc Thắng (trú tại khu 7, thị trấn Cái Rồng) cho biết, là người dân bản địa, nên thông tin các dự án như Khu đô thị Ao Tiên hay Nam Sơn sử dụng đất đá thải mỏ lượng lớn để san lấp mặt bằng là có diễn ra.

Anh Thắng nhận định, việc sử dụng đất đá thải mỏ vào mục đích san lấp chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới môi trường từ việc các chất axit có trong than, xít ngấm qua các mạch nước ngầm, thải ra môi trường biển.

Theo anh Thắng, hiện tại gia đình đang nuôi trồng ngao, hàu trên Vịnh Bái Tử Long. Từ khi các dự án triển khai san lấp, nước cũng trở lên đục hơn, nổi váng đen.

“Trên thực tế, chúng tôi nuôi và bán ra thị trường cũng chưa có kiểm định về chất lượng nên không rõ thế nào. Nhưng bằng mắt thường cũng thấy là con hàu nuôi tại khu vực gần dự án có sử dụng đất đá thải mỏ sẽ có màu đen hơn bình thường. Còn về sản lượng cũng có sụt giảm”, anh Thắng cho hay.

Cũng theo người dân này, do đa phần là nuôi trồng nhỏ lẻ, nên cũng chỉ biết nuôi và ghi nhận thực trạng vậy thôi, chưa phản ánh hay thông gì tới chính quyền cũng như doanh nghiệp.

Biển xanh, nắng vàng và… cát đen

Thiên nhiên ưu đãi, ban tặng cho Quảng Ninh một bờ biển dài, nước trong xanh với vô vàn hòn đảo lớn, nhỏ tạo nên một di sản Vịnh Hạ Long được UNESCO tiếp tục công nhận lần thứ 2 mới đây.

Để thu hút du khách, vài năm trở lại đây, hàng loạt đại dự án nghỉ dưỡng có bãi biển nhân tạo đi kèm được phát triển tại tỉnh này. Tuy nhiên, đi dạo qua một vài bãi biển nhân tạo ở Quảng Ninh, du khách sẽ cảm thấy nuối tiếc nhiều hơn là hào hứng.

Có mặt tại xã Đông Xá (huyện Vân Đồn), nhóm phóng viên chứng kiến hình ảnh một dự án Khu đô thị Phương Đông đang dần hiện ra với những hình ảnh quảng cáo mỹ miều với biển xanh, cát trắng, nắng vàng… Nhưng thực tế thì sao?

Được biết, dự án này cũng có vị trí đắc địa khi gần như nằm chính giữa khu kinh tế Vân Đồn, chạy dài và có tới ba mặt giáp biển, hướng thẳng ra Vịnh Bái Tử Long. Dự án bao gồm: Tổ hợp nhà ở thấp tầng, khách sạn 5 sao và các tiện ích vui chơi, nghỉ dưỡng, giải trí ven biển với tổng diện tích 176ha.

Hiện nay, tuy chưa hoàn thành, nhưng bãi biển nhân tạo của khu đô thị này vẫn mở cửa tự do để người dân vào tắm, tham quan. Không mỹ miều như trên ảnh, khắp bãi biển nhân tạo này chỉ có một lớp cát mặt mỏng.

Khi phóng viên chỉ cần lấy tay xới nhẹ, bên dưới lộ ra những lớp dày cát, bùn màu đen, bốc mùi vô cùng khó chịu. Càng đào sâu bên dưới, lớp cát càng có màu đen đặc quánh. Sau khi tay, chân tiếp xúc với lớp cát này thì nổi mẩn ngứa, đen kịt, rửa rất nhiều lần bằng xà phòng mới sạch.

Có mặt đúng thời điểm chúng tôi đi khảo sát chị Th., một người dân khai thác Sá Sùng tại đây cho biết, bãi biển này trước đây vốn là bãi triều tự nhiên. Khi nước lên, nơi đây là bãi neo đậu thuyền. Và khi thủy triều rút, trở thành nơi khai thác sá sùng của người dân.

“Từ ngày doanh nghiệp đổ loại đất cát xuống làm bãi biển nhân tạo, nước rất nặng mùi và sá sùng ít hẳn đi. Chúng tôi chỉ thấy họ mang đất cát đổ xuống chứ không biết là thứ gì nhưng sá sùng ít hẳn đi, cũng ảnh hưởng tới thu nhập. Được cái, do họ vẫn mở cửa cho ra vào tự do nên tôi vẫn vào để đào sá sùng thôi”, chị Th. cho hay.

Trong khi đó, gia đình 5 người chị V. từ Thái Bình qua Quảng Ninh du lịch cho hay, không chủ đích vào đây để tắm mà do nhìn thấy biển quảng cáo miễn phí nên vào tham quan.

“Nhìn từ xa tôi tưởng rất sạch đẹp, nhưng tới gần thì không được ổn cho lắm. Đi chân đất một đoạn mà đen sì cả chân, có mùi như cây cối bị ngâm lâu năm dưới nước. Nếu tới đây chỗ này thành bãi tắm du lịch, tôi nghĩ sẽ không quay lại vì không an tâm”, chị V chia sẻ.

Được biết, trước đó, có liên quan tới dự án này, năm 2021, một loạt cán bộ xã Đông Xá đã bị kỷ luật vì để doanh nghiệp đổ đất cát lấn biển vượt ranh giới lên tới 1,6ha. Cụ thể, các cán bộ là ông Nguyễn Thành Sang (Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Đông Xá), Phạm Văn Thùy (Phó Chủ tịch UBND xã Đông Xá) và Phạm Ngọc Sơn (cán bộ địa chính xã Đông Xá) đã bị kỷ luật vì “mắt nhắm, mắt mở” để doanh nghiệp vi phạm.

Cũng trong thời điểm này, người dân xã Đông Xá, đã yêu cầu làm rõ hành vi lấn chiếm bãi triều, hủy hoại nguồn lợi thủy hải sản của chủ dự án KĐT Phương Đông. Cuối cùng, doanh nghiệp này bị xử phạt hành chính với số tiền 100 triệu đồng, đồng thời khôi phục lại nguyên trạng phần diện tích lấn chiếm trái phép.

Trở lại thành phố Hạ Long, Nhóm Phóng viên cũng ghi lại được nhiều hình ảnh tương tự tại bãi tắm Cột 8 thuộc địa phận phường Hồng Hà (TP.Hạ Long). Khi thủy triều rút xuống, phía xa của bãi biển lộ ra lượng lớn cát mỏng có màu tối. Dùng tay gạt tầm vài cm, một lớp bùn đen hiện ra có mùi khó chịu. Đặc biệt, những hôm trời mưa, nước chảy thành dòng đen kịt từ bãi cát rồi hòa mình vào Vịnh Hạ Long.

Theo nhiều người dân khu vực này chia sẻ, bãi tắm có sử dụng đất đá thải mỏ và được đổ một lớp cát biển lên trên. Tuy nhiên, phía gần bờ phần cát dày và trắng. Càng xuôi về phía dưới thì lượng cát mỏng và có nhiều lớp cát màu đen, bằng mắt thường cũng có thể nhìn thấy được.

Theo tìm hiểu, đây là bãi tắm nhân tạo đầu tiên tại khu vực thị xã Hòn Gai (nay là TP.Hạ Long), chính thức đi vào phục vụ cộng đồng dịp 30/4/2021. Bãi tắm có tổng chiều dài 900 mét, với bãi thoải khoảng 90 mét. Một số thông tin cho biết, thời điểm này, để xây dựng dự án, tỉnh Quảng Ninh đã đầu tư số tiền khoảng 100 tỷ đồng.

Liên quan đến câu chuyện một số khách du lịch phản ánh cát và nước tại khu vực bãi tắm Cột 8 có màu đen, Phóng viên có liên hệ với lãnh đạo phường Hồng Hà và được giới thiệu lên làm việc với cơ quan cấp trên.

Trở lại câu chuyện bảo vệ môi trường của tỉnh Quảng Ninh, thông qua chủ trương dùng đất đá thải mỏ để san lấp mặt bằng. Có thể thấy, việc này mới giải quyết được một khía cạnh nhỏ là “giải cứu” được các bãi thải quá tải – vốn là hệ lụy của quá trình khai thác than lộ thiên.

Về khía cạnh giảm tải khai thác đất đá tự nhiên san lấp, chưa rõ tỉnh đã và sẽ có thống kê, cân nhắc ra sao. Nhưng nhìn về thực tế môi trường, môi sinh, sự ủng hộ của người dân… dường như đang có những vấn đề cần kịp thời xem lại.

Nên chăng, địa phương cần đánh giá, tổng kết lại những điểm thí điểm. Từ đó, điều chỉnh lại chủ trương, sao cho vừa phát triển kinh tế, thúc đẩy ngành du lịch, những cũng quan tâm tới công tác bảo vệ môi trường.

Bàn về tính khoa học, lý luận trong sự việc đang tìm hiểu, phản ánh từ người dân, chính quyền trên, Phóng viên Tạp chí Điện tử Kinh tế Môi trường đem tới trao đổi cùng với TS Bùi Quang Tề (nguyên Trưởng phòng Sinh học thực nghiệm, Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I).

TS Bùi Quang Tề cho rằng, việc đổ đất đá thải mỏ để san lấp mặt bằng các công trình dự án ven biển tại Quảng Ninh cần phải được nghiên cứu và xem xét kỹ lưỡng, tránh những hệ lụy tiêu cực.

Theo ông Tề, trước khi sử dụng đất đá thải mỏ để lấp mặt bằng các công trình dự án ven biển chúng ta cần phải phân tích xem trong đất đá thải mỏ đó có những chất nào? Có chất độc hại, gây ô nhiễm môi trường hay không? Nếu sử dụng đất đá thải mỏ để san lấp thì ở mức độ nào thì sẽ không ảnh hưởng đến môi trường, đến hệ sinh thái ven biển, đến hoạt động nuôi trồng thủy sản cũng như cuộc sống của người dân?.

Thực tế, cho đến nay chưa có cơ sở khoa học hoặc nghiên cứu khoa học nào đánh giá về sự nguy hại, tác động của việc dùng đất đá thải mỏ làm vật liệu xây dựng vào san lấp công trình, dự án bất động sản, đặc biệt là các dự án lấn biển. Chính vì vậy, ông Tề cho rằng, cần thiết phải thành lập một hội đồng khoa học, đánh giá tác động môi trường của việc dùng đất đá thải mỏ làm vật liệu san lấp lấn biển.

"Sau khi phân tích, nghiên cứu và đưa ra được những con số cụ thể, chúng ta mới có thể đánh giá sự việc một cách khách quan và khoa học. Từ đó, mới quyết định có nên sử dụng tiếp đất đá thải mỏ làm vật liệu san lấp, lấn biển hay không. Những vấn đề liên quan đến môi trường cần phải được xem xét kỹ lưỡng, tránh những hệ quả đáng tiếc có thể xảy ra trong tương lai", TS Bùi Quang Tề phân tích.

Khi chúng tôi thực hiện khảo sát, đánh giá bằng khoa học kinh tế môi trường của tuyến bài này, chúng tôi đã và đang tiếp tục liên hệ với các cơ quan ban ngành của tỉnh Quảng Ninh để cùng phối hợp, đưa ra những thông tin chuyên sâu hơn. 

Tạp chí Điện tử Kinh tế Môi trường tiếp tục thông tin!

Nhóm Phóng viên