Nhà báo, nhà văn Mị Dung lần đầu nói về chuyện phải được trả nhuận bút tương xứng với tác phẩm

Theo dõi KTMT trên

1. Vì sao bạn chọn nghề báo?   

Nghề báo đến với tôi như một cơ duyên. Năm 2013 tôi tốt nghiệp Đại học Đà Lạt và trở về quê hương Bình Định theo như nguyện vọng của cha mẹ. Tôi làm phóng viên, phát thanh viên cho đài phát thanh truyền hình Hoài Nhơn, nhưng chưa được 2 tháng thì tôi quyết định vào thành phố Quy Nhơn với mong muốn trở thành một giáo viên. Hồi đó, hay ước làm giáo viên, cho rằng nghề giáo là nghề sang trọng và được xã hội trọng vị ghê lắm. Nhờ vậy, nên nộp đơn tùm lum trường để hòng mong được chân dạy hợp đồng cũng được, nói gì được biên chế, chắc mừng hết lớn luôn à. Nhưng hồi ấy dễ gì, muốn xin việc ở quê phải quen biết, phải con ông cháu cha. Tôi thì lại là con của ba má tôi.

Rồi thành phố biển cũng lại không giữ nỗi chân tôi và tôi quyết định vào thành phố Hồ Chí Minh, một thành phố nhộn nhịp hơn, năng động hơn để mưu sinh.

Tôi vào Sài Gòn với vài bộ quần áo cũ và một chiếc laptop. Ba tôi không muốn tôi rời xa quê hương chính vì vậy ông không cho tôi mang theo một đồng xu nào lận lưng. Rất may lúc đó tôi có một người bạn đã giúp đỡ.

Xin vào Báo Giao thông thuộc Bộ Giao thông vận tải theo chỉ dẫn của một chị gái đồng hương tên là Hiền (nay chị cũng đã về quê làm bà chúa đảo cùng một ông vua đảo). Lúc đó, anh Bùi Phụ đang giữ chức trưởng đại diện của văn phòng phía Nam. Tôi được tòa soạn Báo Giao Thông trả 500.000₫/tháng. Nói chớ 500.000 đồng ấy cũng khá lớn cách đây chừng 8 9 năm về trước thì giống như bây giờ được 2 triệu vậy. Tôi tiêu khá tiết kiệm và chưa bao giờ dám mua cho mình bất kỳ một chiếc áo mới nào. Nhiều lúc tuổi thân muốn khóc, muốn gọi về xin ba má, nhưng lại sợ ba má khuyên rằng thôi hãy về nhà đi con đừng ở nơi đất khách quê người. Thế là thắt dây buộc bụng.

2. Hãy kể một số kỷ niệm nhớ nhất trong quãng đường làm báo của bạn?

Nhớ nhất là lúc anh Bùi Phụ in bài viết của tôi, vò cục lại rồi chọi vào mặt tôi nói, viết như thế này mà cũng đòi làm báo hả. Tôi cũng không hiểu vì sao mà tôi lại có thể chai mặt để tiếp tục ở lại Báo Giao Thông.

Hồi đó vui, cả cơ quan ai cũng yêu quý tôi vì tôi nhỏ nhất và vì tôi cũng có tính khiếu hài hước hay chọc người này hay trêu người kia. Bây giờ gặp lại những đồng nghiệp cũ, hầu hết các anh chị đều nhớ lại những kỷ niệm ngày xưa và cười rôm rả.

3. Khó khăn lớn nhất trong đời mà bạn gặp phải trong nghề là gì, bạn đã vượt qua nó như thế nào?

Tôi là một cô gái dân tỉnh. Tôi không có ba mẹ cũng không có anh chị em nào ở thành phố. Những ngày tháng phải vật lộn với khó khăn về vật chất đó có lẽ là những kỷ niệm mà tôi nhớ nhất. Có những ngày đến 1.000 đồng tôi cũng không có trong người. Cô chủ trọ bảo rằng: “Thôi không sao đâu con để tháng sau trả một lần luôn cũng được”.

Hồi đó tôi ở trọ nhà cô đó chỉ có 500.000₫/ tháng nhưng cô bao luôn cả ăn uống, coi tôi như một đứa con. Điều đó khiến tôi vô cùng trân trọng. 

Sau này tôi có chuyển đến một chung cư ở quận 5, quận 10, quận Phú Nhuận nhưng những ngày tháng được sống cùng gia đình ở quận 4 là khỏang thời gian tôi thấy rằng rất ý nghĩa và trân trọng dù những ngày tháng đó thực sự khó khăn và thiếu thốn.

4. Được biết bạn vừa xuất bản một cuốn sách đầu tay, cơ duyên nào đã khiến bạn chuyển hướng từ một nhà báo trở thành một nhà văn trẻ?

Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ viết văn. Tôi nghĩ để là một nhà văn cần lối ngôn ngữ biệt dị và phải có góc nhìn sâu sắc nhân văn. Mà tôi quả thực nghĩ mình không có năng lực đó.

Tôi đã từng bỏ nhà lên Đà Lạt để ngồi viết lại, xâu chuỗi lại những câu chuyện mà mình đã nghe nhưng không hiểu sao tôi vẫn không viết được một chữ nào. Nên xách vali về lại Sài Gòn.

Một hôm bỗng nhiên nhà văn Nguyễn Trí gọi cho tôi, hỏi tôi rằng: “Ủa hồi đó nghe nói con muốn viết một tác phẩm liên quan đến chuyện một người lính ngụy trở về. Thế mày đã viết xong chưa?”

Đêm hôm đó về tôi viết xong chương 1, viết xong nhưng tôi vẫn chưa dám gửi đi vì nghĩ rằng mình viết chẳng... ngon lành gì hết mà gửi đi lỡ người ta chê thì tự ái trào dâng lên lại khổ. Bởi vậy, tôi ém luôn.

Lâu lắc lâu lơ, một bữa nọ tôi lấy hết can đảm gọi điện cho nhà văn Nguyễn Trí để báo với ông rằng tôi đã viết xong chương 1, và chương 2. Ông kêu vậy thì con gửi vào email cho chú để chú đọc thử cho. Chừng tiếng đồng hồ sau chú gọi lại liền nói, mày viết ổn đó, tiếp tục viết đi con.

Tôi tiếp tục viết, ông khen khá lắm. Thế là tôi có động lực viết hết 10 chương. Viết có chừng chưa đầy nửa tháng là xong. Tôi thức xuyên màn đêm. Lạ lắm, không buồn ngủ gì hết, không cần ăn uống gì nhiều, tôi cứ thế ôm laptop viết. Nhà văn Nguyễn Trí đọc hết 10 chương nói, tốt lắm. Ông kêu tôi gửi Nhà xuất bản in đi. 

Thời gian gửi NXB nhiêu khê lắm, lòng nươm nớp lo sợ không biết tác phẩm mình có được in không. Rồi tôi xin được xuống thăm. Ông mời tôi xuống Đồng Nai. Chiều hôm ấy trời mưa to lắm, thế mà tôi và nhà văn Nguyễn Trí trò chuyện cho đến tối mịt vẫn còn lưu luyến. Tôi rộn rã trở về Sài Gòn. Lúc đó ông không xưng tôi là tao mày hay chú cháu nữa, mà chuyển qua bố với con. Tôi rất bất ngờ vì điều đó. Dù có thể ấy chỉ là cách xưng hô cho vui theo lối thân thiện.

5. Là một người trẻ, bạn lấy chất liệu từ đâu để làm nguyên liệu cho tác phẩm của mình? 

Nhiều người hỏi câu này lắm. Năm 1975 là lúc tôi chưa ra đời, tôi sinh năm 1991, là đất nước ta đã giải phóng gần 20 năm.

Có thể giải thích như thế này, tôi là một đứa trẻ từ nhỏ đã bộc lộ sự tò mò và hay hỏi tới tận cùng của sự việc. Hồi đó rất nhiều lần ba mắng tôi rằng hỏi gì mà hỏi tới đít. Tôi cười nói, thì hỏi phải hỏi cho cặn kẽ chứ hỏi lưng chừng làm sao mà hiểu được

Cần bật mí một chút là những người tôi phỏng vấn để viết được cuốn sách này họ đã bước vào thất thập cổ lai hy. Có một người vừa mới mất sau khi tôi phỏng vấn họ chừng vài tháng. Nếu như tôi chậm chân một tẹo có lẽ những câu chuyện của ông ấy sẽ mãi mãi chôn vùi trong quá khứ và chôn vùi dưới nấm mộ sâu.

6. Để là một nhà văn có khó hay không? 

Ai muốn làm nhà văn thì sẽ thành nhà văn thôi. Vấn đề là khán giả có đón nhận mình hay không. Điều ấy mới là điều quan trọng hơn cả.

7. Bạn đánh giá như thế nào về cách làm việc của các nhà báo trẻ hiện nay?

Nhiều năm trở lại đây những con sâu làm rầu nồi canh đã khiến cho người ta có góc nhìn sai về người làm báo. Đó là điều rất đáng buồn. Nghề báo là nghề mà lẽ ra rất đáng được xã hội trân trọng, tôn vinh. Đó là những người định hướng tư tưởng cho xã hội, những con người mang đến những tin tức nóng hổi tại sao lại phải đứng giữa những mũi tên, lằn đạn do miệng đời tạo ra?

Ngoài ra, những tác phẩm phóng sự, điều tra hay xã hội hiện vẫn được trả mức nhuận bút không cao là mấy. Tôi nghĩ cần khuyến khích những bài viết chất lượng, có giá trị bằng cả sự trân quý và cả tiền nữa.

8. Nếu có lời khuyên bạn sẽ có lời khuyên gì?

Tôi thì chẳng giỏi giang gì để khuyên ai. Tôi chỉ nhắn nhủ các bạn trẻ rằng hãy tự tin, hãy xông pha để tìm ra sự thật. Nói như nhà văn Pháp Jean Lacouture: “Khuôn vàng thước ngọc trong nghề báo không phải là chỉ nói sự thật, như vậy cũng dễ thôi, mà là nói toàn bộ sự thật, điều này mới khó hơn nhiều. Nhà báo là một người tự do và có trách nhiệm chỉ cần làm hết sức mình để soi sáng người cùng thời về cách xử kiện thế giới mà không gây ra một cuộc tàn sát nữa như ở Hiroshima.

P.V