Google Doodle hôm nay 10/5: Kỷ niệm 110 năm ngày sinh Giáo sư Tôn Thất Tùng

Theo dõi KTMT trên

Tiểu sử của Giáo sư Tôn Thất Tùng

Giáo sư, bác sĩ Tôn Thất Tùng (1912 – 1982) là một người con sinh ra trong gia đình quyền quý có truyền thống làm quan. Ông sinh ngày 10 tháng 5 năm 1912 tại Thanh Hóa. Bấy giờ cha ông là Tôn Thất Niên đang đương nhiệm chức Tổng đốc Thanh Hóa. Sau khi bố mất khi ông mới được 3 tháng tuổi, Tôn Thất Tùng theo mẹ trở về Huế sinh sống. Nhà ngoại của ông cũng thuộc diện khá giả, với ngôi biệt thự có vườn rộng nằm ven sông Hương. Nhưng thay vì theo đuổi con đường chức tước của gia đình, năm 1931 ông lên đường lên Hà Nội theo học trường Trung học Bảo Hộ (trường Chuyên Chu Văn An sau này).

Thời gian từ năm 9 tuổi cho đến khi trở thành cậu thanh niên ngành Y, Tôn Thất Tùng được nuôi dưỡng và truyền cảm hứng bởi bác sĩ Hồ Đắc Di – nhà phẫu thuật duy nhất tại Đông Dương thời điểm đó và sau này là Hiệu trưởng trường Đại học y Tuyên Quang. Năm 1935, ông tốt nghiệp và thi đỗ trường Y khoa Hà Nội – lúc bấy giờ là thành viên của trường Đại học Đông Dương, đồng thời cũng là trường đào tạo y khoa duy nhất tại Đông Dương.

Tuy nhiên, do ngôi trường và nền y khoa nói chung chịu sự quản lý dưới ách thống trị của chính quyền thuộc địa nên ông cùng các bác sĩ bản xứ không được phép tham dự các kỳ thi nội trú, chỉ được thực tập nội trú. Bởi lẽ chính phủ cầm quyền lo sợ các bác sĩ bản xứ có trình độ chuyên môn và tay nghề cao hơn sẽ lấn áp các bác sĩ của chính quốc. Tuy nhiên, những điều bất công đó không đủ mạnh mẽ để làm nhụt ý chí của cậu sinh viên Tôn Thất Tùng say mê với nghề.

Cha đẻ của “phương pháp Tôn Thất Tùng”

Từ khi theo học tại trường Đại học Y Hà Nội, chàng sinh viên Tôn Thất Tùng nhanh chóng nhận ra kiến thức của các thầy giáo người Pháp chỉ chú trọng sách vở, rất ít liên hệ tới thực tế khí hậu, con người bản xứ. Vì vậy, ông quyết định học tập và nghiên cứu, tìm hướng đi riêng cho mình.

Chiều mùa đông năm 1935, chàng sinh viên 23 tuổi phát hiện các ống mật và mạch máu trong lá gan của một tử thi mà anh đang nghiên cứu đầy ngập những con giun lớn nhỏ. Bằng một cái nạo và những ngón tay khéo léo, anh lần theo và phẫu tích lá gan.

Chỉ trong vòng 15 phút, tất cả ống mật, mạch máu trong gan đã được phơi trần một cách chính xác. Với phát hiện đó, trong bốn năm tiếp theo, ông âm thầm làm một công việc buồn tẻ đến rợn người: phẫu tích 200 lá gan người chết, từ đó hoàn thiện luận án tốt nghiệp bác sỹ y khoa nhan đề “Cách phân chia mạch máu của gan”.

Bản luận án và khám phá chưa từng thấy của chàng sinh viên đã được tặng ngay hai Huy chương Bạc của Liên hiệp Pháp và Đại học Y Paris. Không dừng lại ở đó, năm 1939, lần đầu tiên trên thế giới, Tôn Thất Tùng đã thực hiện thành công cắt gan có kế hoạch: thắt các mạch máu trong gan trước khi cắt.

Theo phương pháp này, chỉ cần nắm vững hệ thống các mạch máu trong gan, ca phẫu thuật sẽ rất đơn giản và an toàn. Trước đó, toàn thế giới cũng đã có 87 trường hợp cắt gan, nhưng là “cắt liều”, gặp mạch máu nào thì buộc lại, và rủi ro với người bệnh là điều rất thường xảy ra.

Đáng tiếc, khi gửi báo cáo tới Viện Hàn lâm phẫu thuật Paris, thành công của ông, do quá mới mẻ, đã bị từ chối. Chàng thanh niên trẻ e ngại, để mãi hơn 20 năm sau đó mới quyết định quay trở lại công việc còn dang dở lúc 27 tuổi.

Ngày 7/1/1961, ông cắt thuỳ gan phải của một ca ung thư sơ phát chỉ vẻn vẹn trong 6 phút. Nếu theo phương pháp cắt gan của giáo sư người Pháp Lortat-Jacob, được giới thiệu năm 1952, thì phải mất 3 đến 4 giờ. Sau khi được đăng tải trên tờ “The Lancet” ở London, công trình của Giáo sư Tôn Thất Tùng đã làm chấn động dư luận.

Trong vòng 1 tháng, hơn 100 nhà phẫu thuật từ Mỹ đến Australia gửi thư xin ông thêm tài liệu, cũng không ít người công kích, phản đối công trình của vị giáo sư người Việt. Nhưng giờ đây, giáo sư đã vững tin ở thành công và cuối cùng, toàn thế giới đã chấp nhận phương pháp của ông, nghiêng mình gọi ông là “cha đẻ”, là "vị tổ sư" của phương pháp cắt gan có kế hoạch, thường được gọi là phương pháp mổ gan khô hay phương pháp Tôn Thất Tùng.

Năm 1977, Viện Hàn lâm Phẫu thuật Paris tặng GS Tôn Thất Tùng Huy chương vàng phẫu thuật quốc tế Lannelongue, giải thưởng cao quý nhất trong ngành phẫu thuật thế giới, 5 năm mới tặng 1 lần cho một nhà phẫu thuật xuất sắc tại thời điểm đó.

Đến năm 1979, GS Tôn Thất Tùng đã thực hiện khoảng trên 700 ca cắt gan lớn, nhỏ, bỏ xa một nhà phẫu thuật Singapore đứng sau ông cắt hơn 100 ca. Ngày nay, mổ gan khô đã trở thành một trong hai phương pháp cắt gan chính trên toàn thế giới.

Bác sĩ Daniel Jaeck, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phẫu thuật viên quốc tế đánh giá GS Tôn Thất Tùng có một nhân cách lớn lao, trí tuệ uyên bác và kỹ thuật phẫu thuật tuyệt vời: “đối với chúng tôi, GS vẫn là một trong những ông tổ nổi tiếng nhất, tiêu biểu nhất trong phẫu thuật hiện đại về gan; các công trình của GS là nguồn gốc của những tiến bộ lớn lao trong chuyên ngành phẫu thuật trên thế giới”.

Danh hiệu và giải thưởng trong sự nghiệp

Với những đóng góp không ngừng nghỉ cho sự phát triển của nền y học Việt Nam và sự nghiệp đào tạo, giáo sư Tôn Thất Tùng đã vinh dự được nhà nước trao tặng nhiều giải thưởng cao quý:

- Anh hùng Lao động

- Huân chương Lao động hạng Nhất

- Huân chương Chiến sĩ hạng Nhất

- Huân chương Kháng chiến hạng Ba

- Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I ( Truy tặng 1996)

- Huân chương Hồ Chí Minh ( Truy tặng 1992)

- Ra đời giải thưởng Y học Tôn Thất Tùng (2000).

Đến nay, ông vẫn luôn sống mãi trong lòng những người học trò và là tấm gương sáng cho những người trong ngành y. Hy vọng qua bài viết trên đây đã giúp người đọc thêm yêu mến vị giáo sư vĩ đại Tôn Thất Tùng và trân trọng thêm những cống hiến của ông cho nền y học.

Hà Lan