Tiềm năng và khai thác Bô xít ở Bình Phước: Doanh nghiệp nào đang quan tâm?

Theo dõi KTMT trên

LTS.Việc khai thác, sử dụng tài nguyên bauxite và phát triển ngành công nghiệp bauxite - nhôm trên địa bàn Tây Nguyên phải phù hợp với chiến lược phát triển bền vững kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh trật tự, an toàn xã hội. Khai thác bauxite phải lấy hiệu quả kinh tế môi trường làm tiêu chuẩn cơ bản, gắn khai thác bauxite với chế biến tạo ra sản phẩm kim loại, hợp kim có giá trị và hiệu quả kinh tế cao. Không chỉ vậy, khai thác bauxite hôm nay còn cần phải để dành nguồn tài nguyên này cho thế hệ mai sau.

Trong bài viết này, Tạp chí Kinh tế Môi trường trao đổi về chuyên đề khoáng sản bauxite tại Bình Phước với mong muốn có những ý kiến đánh giá khách quan trong bối cảnh mới mang Tầm nhìn thời đại, vì sự phát triển bền vững đất nước.

Khai thác bauxite là một chặng đường dài, gian nan

Bauxite là một trong các tài nguyên khoáng sản có giá trị nghìn tỷ đô la của Việt Nam. Hoạt động khai thác và chế biến bauxite quy mô lớn được triển khai từ năm 2009 ở Việt Nam tại hai nhà máy alumin Tân Rai, Lâm Đồng và Nhân Cơ, Đắc Nông. Với điều kiện khai thác dễ dàng và nhiệt độ quá trình hòa tách kim loại Al thấp 140^OC so với 240^OC ở các quốc gia khác; hoạt động khai thác bauxite và sản xuất alumin ở Tây Nguyên đang có tính cạnh tranh cao trên thị trường thế giới và tạo ra lợi nhuận cho Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam.

Tuy nhiên, hoạt động đó cũng tạo ra rất nhiều chất thải (bùn đỏ và bùn đuôi quặng); đồng thời cũng làm thay đổi mạnh mẽ địa hình và mất đất canh tác của người dân địa phương. Việc xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn nhằm tận dụng các loại chất thải và phục hồi môi trường trên các moong khai thác đang là vấn đề cấp thiết đối với vùng đất Tây Nguyên.

Bauxite là tài nguyên khoáng sản có quy mô trữ lượng lớn và giá trị vào loại lớn nhất hiện nay của nước ta. Ước tính quặng bauxite chỉ riêng ở Tây Nguyên đã có trữ lượng khoảng 7 tỷ tấn, có khả năng tạo ra 1,7 tỷ tấn Alumin lại có thể khai thác, chế biến thuận lợi hơn vào thời điểm này.

Từ thực tế triển khai hoạt động khai thác và chế biến bauxite tại hai nhà máy của Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam tại Lâm Đồng và Đắk Nông, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam với sự tham gia của các nhà khoa học, chuyên gia về khoáng sản hàng đầu Việt Nam đã nghiên cứu, khảo sát, thực nghiệm thực tiễn để đưa ra những báo cáo khoa học có giá trị, ý nghĩa vận dụng phát triển ngành khai thác bauxite.

Theo đánh giá của các nhà khoa học, Việt Nam đã hoàn thiện về công nghệ chế biến bauxite thành alumin. Hiện nay, đội ngũ cán bộ kỹ thuật, công nhân Việt Nam đã vận hành tốt các thiết bị công nghệ và có khả năng tự mở rộng quy mô sản xuất.

Giá bán Alumin hiện nay và trong giai đoạn tới (2020-2030) cao hơn nhiều so với chi phí sản xuất, nên sẽ tạo ra lợi nhuận rất lớn. Nếu thị trường thuận lợi như hiện nay, việc khai thác và chế biến quặng bauxite thành alumin có thể tạo ra giá trị lợi nhuận ròng từ khoảng 200 đến 300 tỷ USD, là nguồn thu lớn cho đất nước.

Toàn cảnh Quy hoạch Bauxite ở Bình Phước

Theo Quyết định số 866/QĐ-TTg năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050 và Quyết định số 1277/QĐ-TTg năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản, tỉnh Bình Phước có khoảng 90.000 ha đất trong quy hoạch thuộc các huyện Bù Đăng, Đồng Phú, Phú Riềng, Bù Gia Mập và thị xã Phước Long.

Huyện Bù Đăng có 14/16 xã, thị trấn nằm trong quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến bauxite với tổng diện tích đất bị ảnh hưởng trên 78.600 ha.

Trong đó, cụm mỏ Thống Nhất có tổng diện tích hơn 36.900 ha; cụm mỏ Thọ Sơn có tổng diện tích gần 17.500 ha; cụm mỏ Sóc Bom Bo có tổng diện tích trên 10.770 ha và cụm mỏ Nghĩa Hòa có tổng diện tích hơn 13.400 ha.

Việc quy hoạch mỏ bauxite với diện tích rộng, thời gian lâu dài, nếu chưa đưa vào khai thác sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc ổn định đời sống và phát triển sản xuất, kinh doanh của người dân trong vùng quy hoạch.

Trên cơ sở thực tế những vấn đề khó khăn, vướng mắc khi triển khai Quyết định 866 và Quyết định 1277, Phó Chủ tịch huyện Bù Đăng Trần Văn Phương cho biết UBND huyện đã báo cáo UBND tỉnh đề xuất, kiến nghị Chính phủ xem xét chỉ đạo các Bộ, ngành phối hợp với tỉnh, huyện rà soát, điều chỉnh diện tích, khoanh định khu vực Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và khu vực dự trữ khoáng sản bauxite trên địa bàn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh của địa phương.

Đồng thời, UBND huyện đã báo cáo UBND tỉnh đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công thương chủ trì phối hợp với tỉnh Bình Phước triển khai các nội dung tại Quyết định số 333/QĐ-TTg ngày 23/4/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch thực hiện Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 theo hướng có thời gian, lộ trình khai thác từng khu vực mỏ phù hợp, cụ thể, tránh lãng phí nguồn lực đất đai khi quy hoạch quá lâu chưa đưa vào khai thác; nghiên cứu, xây dựng Đề án về bauxite có chính sách đặc thù, tạo điều kiện cho tỉnh, huyện triển khai Quyết định số 866 đồng thời với triển khai các dự án phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, huyện.

Doanh nghiệp nào đang quan tâm tới bauxite ở Bình Phước?

Với trữ lượng và tiềm năng kinh tế lớn của bauxite, việc các doanh nghiệp quan tâm đầu tư, khai thác và chế biến khoáng sản này là điều phù hợp với việc phát triển kinh tế.

Theo tìm hiểu, Công ty Công ty CP khai tuyển quặng Bình Phước (trước đây là Công ty CP An Viên B.P) đã có đề nghị tới Chính phủ để được khai thác bauxite ở Bình Phước với quy mô lớn.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với tỉnh Bình Phước, các cơ quan liên quan rà soát quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 và quy hoạch tỉnh Bình Phước thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050.

Trường hợp có nội dung mâu thuẫn giữa 2 quy hoạch thì đề xuất phương án xử lý kịp thời, báo cáo Thủ tướng.

Công ty CP An Viên B.P chủ động làm việc với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương để được hướng dẫn về thủ tục cấp phép khai thác bauxite và chế biến alumin theo quy định.

Được biết, Công ty Cổ phần An Viên B.P có vốn điều lệ 500 tỷ đồng, được thành lập vào tháng 12 năm 2008, có trụ sở chính tại Bình Phước và văn phòng đại diện ở Hà Nội. 

Người đại diện pháp luật, đồng thời giữ chức Tổng Giám đốc công ty hiện nay là ông Phan Thành Nam (1977) trú tại Hà Nội. Ông Nam hiện cũng là đại diện theo pháp luật của Công ty cổ phần khoáng sản Đại Phúc. 

Ngày 4/5/2024 vừa qua, công ty đã đổi tên thành CTCP Khai tuyển Quặng Bình Phước, nhưng người đại diện pháp luật và cổ đông không thay đổi.

Trước khi Công ty CP An Viên B.P đề xuất khai thác bauxite và chế biến alumin tại Bình Phước, tại khu vực Tây Nguyên đã có 2 dự án khai thác bauxite và chế biến alumin quy mô lớn đã được triển khai.

Đó là Nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ (Đắk Nông) có vốn đầu tư ban đầu khoảng 12.000 tỉ đồng và dự án Nhà máy alumin Tân Rai (Lâm Đồng) vốn đầu tư ban đầu khoảng 11.300 tỉ đồng.

Quang Đức