Việt Nam là một trong 10 quốc gia ô nhiễm không khí nhất quốc tế
Nghiên cứu mới nhất về Chỉ số hiệu suất môi trường tự nhiên của Đại học Yale (Mỹ) cho thấy, Việt Nam là một trong 10 quốc gia ô nhiễm không khí nhất quốc tế.
Nghiên cứu về Chỉ số hiệu suất môi trường của Đại học Yale (EPI) nhằm đánh giá và xếp hạng các quốc gia về các vấn đề môi trường thuộc hàng ưu tiên trong hai lĩnh vực là bảo vệ sức khỏe con người và bảo vệ hệ sinh thái. Năm vấn đề chính được đánh giá, xếp hạng gồm nước và điều kiện vệ sinh, chất lượng không khí, ảnh hưởng tới sức khỏe, nông nghiệp, đa dạng sinh học và môi trường sống. Nghiên cứu được thực hiện 2 năm một lần với dữ liệu lấy từ các cơ quan chính phủ và các cơ quan nghiên cứu khác.
Theo nghiên cứu và điều tra mới nhất công bố đầu năm năm nay, tính tổng quát năm yếu tố được nhìn nhận, Việt Nam xếp hạng thứ 131 trên quốc tế, thấp hơn Trung Quốc ở vị trí số 109, Syria xếp thứ 101, Mỹ xếp thứ 26, đứng đầu bảng xếp hạng là các quốc gia Bắc Âu – Phần Lan. Trong đó, với giải quyết và xử lý nước thải, Việt Nam đạt số điểm 19,8/100, xếp hạng 124/139 quốc gia. Về tỷ lệ bao trùm rừng, Việt Nam đạt điểm 23,97/100, xếp hạng 100/116 quốc gia. Khí hậu và Năng lượng, Việt Nam đứng gần đáy 105/113 quốc gia .
Về chỉ số tác động ảnh hưởng tới sức khỏe thể chất, Việt Nam đạt điểm 69,61/100 và đứng thứ 93. Số điểm này được đo bởi chỉ số Mức độ Rủi ro do tiếp xúc với Môi trường (ERE), dùng để nhìn nhận những mối nguy hại so với sức khỏe thể chất con người gây ra bởi 5 yếu tố thiên nhiên và môi trường gồm nguồn nước, vệ sinh, ô nhiễm chất dạng hạt, ô nhiễm không khí trong mái ấm gia đình và ô nhiễm ozon. Điều này cho thấy, Việt Nam phải đương đầu với nhiều rủi ro đáng tiếc sức khỏe thể chất từ môi trường tự nhiên .
Trong số 5 yếu tố được nhìn nhận, xếp hạng thì chất lượng không khí ở Việt Nam đứng thứ 170/180 quốc gia được nhìn nhận, xếp hạng với điểm số đạt 54,76/100. Trước đó, điều tra và nghiên cứu của Forbes Việt Nam cũng cho thấy, chất lượng không khí ở Việt Nam rất thấp khi gam màu đỏ đậm, đỏ, vàng bao trùm khắp cả nước. Trong đó miền Bắc ô nhiễm nặng hơn miền Nam.
Cũng theo GS.TSKH Phạm Ngọc Đăng, Phó quản trị Hội Bảo vệ vạn vật thiên nhiên và thiên nhiên và môi trường Việt Nam, tại Mỹ căn cứ xác định ô nhiễm không khí dựa trên thành phần không khí ô nhiễm nhất. Cụ thể, trong 56 thành phần ô nhiễm không khí cơ bản, thành phần nào ô nhiễm nhất thì lấy đó làm đại diện thay mặt cho chất lượng không khí ở quốc gia đó .
Một số nước châu Âu, Mỹ La tinh thì tính trung bình nồng độ những chất ô nhiễm cơ bản làm số lượng đại diện thay mặt cho chất lượng không khí. Ở Việt Nam, trong những thành phần ô nhiễm không khí cơ bản thì ô nhiễm bụi rất nặng, gấp 3-5 lần quy chuẩn Việt Nam và cao hơn nữa so với quy chuẩn quốc tế. Theo cách xếp hạng của Mỹ, người ta lấy chỉ số ô nhiễm bụi để xếp hạng chất lượng không khí ở Việt Nam. Vì vậy, với những xếp hạng của EPI, hoàn toàn có thể hiểu Việt Nam nằm trong top 11 quốc gia ô nhiễm bụi nhất quốc tế .
Đáng chú ý, trong những ngày gần đây, Hà Nội và một số khu vực ở miền Bắc đang diễn ra ô nhiễm không khí nghiêm trọng, đặc biệt là thời điểm sáng sớm. Dự báo ô nhiễm kéo dài trong nhiều ngày tới.
Theo bà Hà Thanh Hương, Quản lý dự án PAM Air, chất lượng không khí trung bình toàn Hà Nội gần đây đang có diễn biến xấu đi. Không khí thường ô nhiễm vào đêm muộn kéo dài đến sáng sớm, thậm chí là đến trưa ngày hôm sau. Đợt ô nhiễm này bắt đầu từ 3/11, dự báo có thể còn kéo dài cho đến hết tuần này.
Chia sẻ nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm không khí những ngày qua, các chuyên gia cho biết, ô nhiễm không khí ở Hà Nội liên quan đến khí tượng. Những ngày qua, thời tiết Hà Nội xảy ra hiện tượng nghịch nhiệt khiến các chất ô nhiễm không khí từ nguồn giao thông, xây dựng, sản xuất công nghiệp, làng nghề và các hoạt động dân sinh không phát tán được mà đọng lại ở khu vực gần mặt đất, gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Trước đó, Báo cáo môi trường quốc gia giai đoạn 2026-2020 ghi nhận, ô nhiễm không khí ở Việt Nam chịu tác động rất rõ rệt bởi yếu tố khí hậu. Diễn biến nồng độ bụi trong không khí cũng thay đổi theo quy luật trong ngày, thể hiện rõ nhất tại các khu vực gần trục giao thông. Nồng độ bụi tăng cao vào các giờ cao điểm giao thông, giảm xuống thấp nhất vào giữa trưa và đêm.
Liên quan đến vấn đề này, TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Namcho rằng, tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội tái diễn nhiều năm nay và thường gia tăng tần suất, mức độ ô nhiễm vào thời kỳ thu đông. Thông thường, “mùa ô nhiễm” của Hà Nội bắt đầu từ khoảng tháng 9.
Chuyên gia nhấn mạnh thời tiết không phải nguyên nhân, mà chỉ là một trong những tác nhân khiến tình trạng ô nhiễm không khí gia tăng.
“Nguyên nhân chính vẫn đến từ các hoạt động phát thải của con người. Nếu không có giải pháp lâu dài để giảm thiểu các chất phát thải ra ngoài môi trường thì chỉ còn cách 'nhờ trời' giúp giảm ô nhiễm”, ông Tùng nói.
Cùng quan điểm, bà Hà Thanh Hương, Quản lý dự án PAM Air cho hay, với đặc thù khí hậu tại miền Bắc Việt Nam, khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau chất lượng không khí thường bị ô nhiễm theo từng đợt, mỗi đợt có thể kéo dài 2-5 ngày, thậm chí có năm ghi nhận kéo dài 14 ngày liên tục. “Vì vậy, trong khoảng thời gian này người dân nên theo dõi diễn biến chất lượng không khí thường xuyên và chủ động bảo vệ sức khỏe bằng cách đeo khẩu trang chống bụi mịn PM2,5, hạn chế các hoạt động ngoài trời vào buối sáng sớm và đêm muộn”, bà Hương khuyến cáo.
Lan Anh
