'Bức tranh' tài nguyên và môi trường: Nhiều điểm sáng nhưng vẫn lo âu

Theo dõi KTMT trên

Theo đại diện lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong giai đoạn 2016-2020, toàn ngành đã phải đối mặt phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức to lớn.

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, song nhiều vấn đề tồn tại tích tụ từ giai đoạn trước đây như: Suy thoái, lãng phí trong sử dụng tài nguyên; khiếu kiện liên quan đến đất đai diễn biến phức tạp; thiên tai, hạn hán, xâm nhập mặn, bão, lũ, sạt lở đất xảy ra phức tạp, bất thường, gây ảnh hưởng nặng nề… cũng đặt ra nhiều thách thức cần phải vượt qua trong giai đoạn tới, nhất là năm 2021.

Những gam màu sáng

Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2020 và 5 năm giai đoạn 2016-2020; triển khai nhiệm vụ năm 2021, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà nhấn mạnh, 2020 là một năm hết sức đặc biệt với thế giới và với Việt Nam. Thiên tai dưới tác động của biến đổi khí hậu dịch bệnh COVID-19 đã ảnh hưởng sâu sắc đến phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và ngành tài nguyên và môi trường.

Trong bối cảnh đó, toàn ngành tài nguyên và môi trường đã phát huy tinh thần “kiến tạo, liêm chính, hành động, phục vụ nhân dân”. Nhờ đó, toàn ngành không chỉ hoàn thành nhiệm vụ đề ra trong năm 2020 mà còn về đích hoàn thành các nhiệm vụ, mục tiêu đặt ra trong kế hoạch 5 năm 2016-2021.

Nổi bật là nhiều điểm nghẽn về cơ chế chính sách trong quản lý tài nguyên đã được ngành tham mưu để Đảng, Quốc hội và Chính phủ xem xét tháo gỡ, góp phần tạo dựng môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi hơn. Nhiều chủ trương, chính sách lớn mang tầm chiến lược dài hạn đã được ngành xây dựng, trình ban hành, góp phần giải quyết hài giữa phát triển kinh tế, xã hội với bảo vệ môi trường. Trong đó, nổi bật là Luật Bảo vệ môi trường 2020 với tư duy, cách tiếp cận đột phá.

Các nguồn tài nguyên được quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả; tài nguyên khoáng sản, giá trị địa chất được điều tra, quản lý, sử dụng hiệu quả gắn với công nghiệp chế biến đóng góp cho tăng trưởng; các lợi thế của vùng biển, ven biển tiếp tục được phát huy, đóng góp 60% GDP của cả nước.

Đặc biệt, năm 2020 trong bối cảnh nguồn thu ngân sách khó khăn nguồn thu từ đất đai vẫn đạt 133% kế hoạch, khoảng sản đạt 112% kế hoạch đóng góp cho ngân sách. Tài nguyên nước từng bước được quản lý sử dụng bền vững, đảm bảo an ninh, an toàn phục vụ đa mục tiêu; tập trung triển khai thực khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước tại các dòng sông lớn.

Cùng với đó, chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường được tập trung hoàn thiện; phương thức quản lý được đổi mới, chuyển trọng tâm từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa các nguy cơ ô nhiễm từ giai đoạn đầu tư, giám sát chặt chẽ nguồn thải lớn.

Các quyết sách về ứng phó với biến đổi khí hậu được chủ động đề xuất, thúc đẩy triển khai có hệ thống với tầm nhìn chiến lược; công tác dự báo khí tượng thuỷ văn được tập trung hiện đại hóa, nâng cao chất lượng để các Bộ, ngành, địa phương chủ động phương án sản xuất, kinh doanh, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai. Chỉ tính riêng đợt hạn mặn năm 2019-2020 mức độ ảnh hưởng lớn gấp 2-2,5 lần năm 2016 nhưng mức độ thiệt hại giảm 9,6%.

Các kết quả trên đã có những đóng góp quan trọng cho việc hoàn thành và vượt mức chỉ tiêu tăng trưởng từ đầu nhiệm kỳ đến nay: Đóng góp cho ngân sách trực tiếp thông qua các nguồn thu từ đất đai, khoáng sản, tài nguyên nước, gián tiếp thông qua việc kiểm soát tốt các vấn đề môi trường đối với các dự án lớn, đơn giản hoá thủ tục hành chính, sớm tạo mặt bằng cho triển khai các dự án.

Ngoài ra, ngành cũng góp phần giảm thiểu thiệt hại cho nền kinh tế thông qua việc làm tốt công tác dự báo khí tượng thuỷ văn; nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường nói chung và đặc biệt là hạn chế rác thải nhựa.

Nhiều “rào cản” cần vượt qua

Mặc dù đạt được nhiều kết quả, song đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng thẳng thắn nhìn nhận công tác quản lý tài nguyên và môi trường trong giai đoạn 2016 - 2020 vẫn còn một số tồn tại, hạn chế và những thách thức cần phải vượt qua.

Đầu tiên là tình trạng khiếu kiện về đất đai có giảm mạnh nhưng vẫn còn những vụ việc phức tạp kéo dài nhiều năm; ở một số nơi còn tình trạng dự án được giao đất, cho thuê đất nhưng chậm đưa đất vào sử dụng, đầu cơ đất đai; tình trạng suy giảm, suy thoái các nguồn tài nguyên còn xảy ra do hạn hán, xâm nhập mặn, lũ lụt rửa trôi, xói mòn...

Tài nguyên nước của Việt Nam về cả số lượng và chất lượng đều đang đối mặt với những đe dọa ngày càng lớn; chất lượng môi trường nước tại một số đoạn trên các lưu vực sông lớn vẫn bị ô nhiễm, tập trung ở khu vực đô thị, khu dân cư, làng nghề; chất lượng môi trường không khí tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM chưa được cải thiện trong ngắn hạn.

Bên cạnh đó, lượng chất thải rắn phát sinh tiếp tục gia tăng, gây áp lực lên môi trường; tỉ lệ rác thải sinh hoạt được tái sử dụng, tái chế còn thấp,việc phân loại rác thải tại nguồn theo phương thức 3R chưa được triển khai rộng rãi trong toàn dân; lượng nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý đổ ra các lưu vực còn lớn.

Việc xây dựng các cơ sở dữ liệu của ngành còn chậm; mạng lưới quan trắc, công nghệ dự báo, cảnh báo đã được quan tâm đầu tư nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phân tích, dự báo, cảnh báo thiên tai, môi trường, nhất là dự báo xa,…

Để giải quyết những thách thức nêu trên, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết thời gian tới ngành sẽ xây dựng đồng bộ các chủ trương, chính sách, pháp luật, chiến lược, quy hoạch để quản lý, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm các nguồn tài nguyên cho phát triển; giải quyết hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; tạo chuyển biến căn bản trong công tác quản lý, hành động bảo vệ môi trường, xây dựng nền kinh tế tuần hoàn.

Đặc biệt là đổi mới công tác dự báo, đa dạng hoá sản phẩm khí tượng thuỷ văn phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, phòng chống thiên tai; tập trung nghiên cứu các giải pháp tổng thể ứng phó với biến đổi khí hậu để hạn chế rủi ro thiên tai…

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng kiến nghị Phó Thủ tướng Chính phủ xem xét một số nội dung: Sớm có ý kiến thống nhất về nguồn kinh phí cho xây dựng các quy hoạch kỹ thuật chuyên ngành; cho phép trích sử dụng nguồn thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước, tiền sử dụng thông tin số liệu để phục vụ công tác điều tra cơ bản tài nguyên khoáng sản, nước; chỉ đạo các địa phương dành tối thiểu 10% nguồn thu từ đất để tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai, hoàn thành trong năm 2023.

Tiếp đó là ưu tiên bố trí đủ nguồn lực tài chính để triển khai chương trình trọng điểm điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển và hải đảo đến năm 2030; phát triển đội tàu nghiên cứu biển; giao Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương và trình Thủ tướng chính phủ phê duyệt Đề án kiểm kê tài nguyên nước quốc gia và Đế án Đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia...

Hùng Võ