Kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản: Thực trạng và đề xuất hướng phát triển bền vững
Kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản đã bắt đầu được nhận thức và ứng dụng tại một số doanh nghiệp và tổ chức, mở ra triển vọng phát triển bền vững
Trong bối cảnh nguồn tài nguyên khoáng sản toàn cầu dần cạn kiệt và môi trường chịu nhiều tác động tiêu cực từ các hoạt động khai thác, Việt Nam đang tìm kiếm các mô hình phát triển bền vững hơn, mà kinh tế tuần hoàn là một trong những hướng đi then chốt. Đây là một mô hình kinh tế nhằm tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, tái sử dụng, và giảm thiểu chất thải. Mặc dù mới xuất hiện tại Việt Nam, kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản đã bắt đầu được nhận thức và ứng dụng tại một số doanh nghiệp và tổ chức, mở ra triển vọng phát triển bền vững cho ngành công nghiệp khoáng sản.
Yêu cầu của kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản
Kinh tế tuần hoàn, nói chung, hướng tới việc giữ tài nguyên trong chu trình kinh tế lâu dài nhất có thể, tái sử dụng và tái chế để hạn chế khai thác mới và giảm thiểu rác thải. Trong khai thác khoáng sản, mô hình này đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng quy trình khai thác và chế biến nhằm giảm lãng phí, sử dụng hiệu quả tài nguyên và xử lý triệt để chất thải.
Tại Việt Nam, với những cam kết về môi trường như Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và các tiêu chuẩn của Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA), việc thực hiện kinh tế tuần hoàn đã trở thành yêu cầu bắt buộc, đặc biệt là trong những ngành công nghiệp có mức độ tác động cao như khai khoáng. Điều này đòi hỏi sự thay đổi căn bản trong cách quản lý tài nguyên, áp dụng công nghệ hiện đại, cũng như cải tiến quy trình sản xuất.
Việc áp dụng kinh tế tuần hoàn không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn mang lại các lợi ích kinh tế rõ rệt. Cụ thể, mô hình này giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm phụ thuộc vào khai thác nguyên sinh và chi phí sản xuất. Ngoài ra, kinh tế tuần hoàn còn tạo ra các cơ hội việc làm mới trong lĩnh vực tái chế và xử lý chất thải, nâng cao uy tín của doanh nghiệp trong mắt các đối tác và cộng đồng quốc tế.
Đối với Việt Nam, một quốc gia có nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng nhưng dễ bị tổn thương do khai thác quá mức, nhu cầu phát triển bền vững ngành khai khoáng là cần thiết hơn bao giờ hết. Việc xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn sẽ giúp bảo tồn tài nguyên, bảo vệ môi trường, đồng thời đảm bảo nguồn cung khoáng sản cho thế hệ tương lai.
Thực trạng triển khai tại Việt Nam
Việt Nam hiện đã bắt đầu triển khai kinh tế tuần hoàn trong một số lĩnh vực, bao gồm ngành khai thác và chế biến khoáng sản. Một số doanh nghiệp tiên phong như Công ty TNHH Khai thác Chế biến Khoáng sản Núi Pháo đã ứng dụng các công nghệ hiện đại để tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm thiểu chất thải và tái chế nước thải trong khai thác mỏ đa kim tại Thái Nguyên. Đơn vị này không chỉ tập trung vào khai thác tài nguyên mà còn đầu tư vào các giải pháp xử lý môi trường và phát triển bền vững.
Ngoài ra, Trường Đại học Mỏ - Địa chất cũng đã thực hiện các nghiên cứu về mô hình kinh tế tuần hoàn cho khai thác khoáng sản như mỏ kaolin, nhằm quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên, giảm thiểu lãng phí. Những nghiên cứu này góp phần cung cấp dữ liệu và cơ sở lý luận giúp doanh nghiệp trong ngành có thêm thông tin khi triển khai các mô hình kinh tế tuần hoàn.
Thách thức trong triển khai kinh tế tuần hoàn
Dù đã có những bước đầu đáng khích lệ, việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong ngành khai khoáng Việt Nam vẫn còn gặp nhiều thách thức. Một trong những khó khăn lớn nhất là sự thiếu hụt về khung pháp lý và chính sách hỗ trợ cụ thể. Các quy định hiện hành vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu về hướng dẫn và khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình này.
Thêm vào đó, hầu hết các doanh nghiệp khai khoáng tại Việt Nam vẫn sử dụng công nghệ cũ, gây lãng phí tài nguyên và khó xử lý chất thải hiệu quả. Chi phí đầu tư vào công nghệ mới cũng là một trở ngại lớn, đặc biệt là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Sự thay đổi này cũng đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng và sự đồng hành của các tổ chức nghiên cứu khoa học, góp phần thúc đẩy các giải pháp bền vững.
Đề xuất và triển vọng phát triển
Để kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản trở thành hiện thực tại Việt Nam, cần có sự hỗ trợ đồng bộ từ chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu. Một số đề xuất để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong ngành khai khoáng bao gồm:
- Hoàn thiện khung pháp lý: Xây dựng và ban hành các chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp khai khoáng áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, bao gồm các ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn và quy định về tái chế, tái sử dụng.
- Đầu tư vào công nghệ tái chế: Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tiên tiến, nhằm tăng cường hiệu quả tái chế và xử lý chất thải, giảm thiểu lãng phí tài nguyên.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Hợp tác với các tổ chức quốc tế về kinh tế tuần hoàn để học hỏi kinh nghiệm và áp dụng các giải pháp tiên tiến, xây dựng tiêu chuẩn và quy trình cho ngành khai khoáng bền vững.
Kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản không chỉ là một yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên, mà còn là nhu cầu cần thiết cho phát triển bền vững của Việt Nam. Việc chuyển đổi sang mô hình này sẽ góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp khoáng sản phát triển theo hướng bền vững và hiệu quả.
Việt Nam có nhiều tiềm năng để triển khai thành công kinh tế tuần hoàn trong khai thác khoáng sản, nhưng cần có lộ trình và cam kết cụ thể từ cả nhà nước và doanh nghiệp. Chỉ khi có sự đồng lòng và hỗ trợ toàn diện, mô hình kinh tế tuần hoàn mới thực sự trở thành hiện thực, góp phần tạo nên một nền kinh tế xanh, bảo vệ môi trường và phục vụ lợi ích lâu dài cho xã hội.
Luật sư Trương Anh Tú
Ủy viênThường vụ, TW Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam
