Du lịch xanh giảm rác thải nhựa: Hướng đi bền vững tại Việt Nam

Theo dõi KTMT trên

Ngành du lịch Việt Nam sau đại dịch đã có nhiều chuyển biến tích cực, không chỉ trong phục hồi lượng khách mà còn trong định hướng phát triển bền vững. Một trong những xu hướng nổi bật là du lịch xanh – mô hình gắn liền với bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và đặc biệt là giảm thiểu rác thải nhựa tại các điểm đến. Xu hướng này không chỉ là phản ứng trước vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng mà còn mở ra con đường phát triển lâu dài cho ngành không khói.

Nhận diện vấn đề rác thải nhựa tại các điểm du lịch

Việt Nam là quốc gia có nhiều tiềm năng phát triển du lịch nhờ cảnh quan đa dạng, di sản văn hóa phong phú và đường bờ biển dài hơn 3.000 km. Tuy nhiên, đi kèm với sự gia tăng về số lượng khách, vấn đề rác thải – đặc biệt là rác thải nhựa – ngày càng đáng lo ngại. Nhiều bãi biển từng được mệnh danh là "thiên đường nhiệt đới" dần bị bao phủ bởi túi nylon, chai nhựa và các vật dụng dùng một lần do thiếu kiểm soát và ý thức du khách còn hạn chế.

Không chỉ ảnh hưởng đến hình ảnh điểm đến, rác thải nhựa còn đe dọa hệ sinh thái biển, các loài động vật và chất lượng sống của cộng đồng địa phương. Những địa danh nổi tiếng như Hạ Long, Nha Trang, Cù Lao Chàm hay Phú Quốc đều từng ghi nhận các thời điểm ô nhiễm nghiêm trọng do rác thải du lịch. Trong bối cảnh đó, phát triển du lịch xanh, trong đó có mục tiêu giảm thiểu rác thải nhựa, được xem là hướng đi tất yếu.

Sự chuyển mình của doanh nghiệp và địa phương

Nhận thấy nguy cơ môi trường từ rác thải nhựa, nhiều doanh nghiệp lữ hành và địa phương bắt đầu điều chỉnh chính sách và cách thức tổ chức dịch vụ du lịch. Việc khuyến khích hoặc bắt buộc sử dụng các sản phẩm thân thiện môi trường như ống hút tre, túi giấy, bình nước cá nhân đã dần trở nên phổ biến trong hoạt động đón tiếp khách.

Ở nhiều điểm đến, các cơ sở lưu trú đã hạn chế tối đa các sản phẩm nhựa dùng một lần như bàn chải, chai nước nhỏ hay túi đựng đồ giặt. Du khách được khuyến khích mang theo bình nước cá nhân và tự tái sử dụng trong suốt hành trình. Bên cạnh đó, các chương trình làm sạch bãi biển, thu gom rác cùng cộng đồng địa phương cũng được tổ chức thường xuyên hơn, tạo nên không gian gắn kết giữa người dân, du khách và môi trường.

Việc tích hợp tư duy "không nhựa" vào trong thiết kế tour, lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ và truyền thông đến khách hàng đã giúp tạo ra một làn sóng mới trong ngành du lịch. Đây không chỉ là xu hướng nhất thời mà đã dần trở thành tiêu chí bắt buộc trong các tour du lịch thiên nhiên, du lịch cộng đồng hay du lịch sinh thái.

Những điểm sáng tại Hạ Long, Phú Quốc và Huế

Nhiều điểm đến nổi tiếng của Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng du lịch xanh, trong đó có Hạ Long, Phú Quốc và Huế – những địa phương vốn đón lượng khách lớn hằng năm và chịu áp lực môi trường không nhỏ từ hoạt động du lịch.

Tại Hạ Long (Quảng Ninh), từ năm 2020, chính quyền tỉnh đã có quy định cấm sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nylon khó phân hủy trên các tàu du lịch tham quan vịnh. Theo Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, mỗi ngày có hàng trăm chuyến tàu hoạt động, nên việc loại bỏ đồ nhựa dùng một lần giúp giảm đáng kể lượng rác thải đổ ra biển. Nhiều tàu đã chuyển sang sử dụng chai thủy tinh, bình inox và khăn vải thay vì sản phẩm nhựa. Đồng thời, các tour du lịch sinh thái tại khu vực hang động, bãi tắm và làng chài cũng được tổ chức theo hướng hạn chế tối đa tác động đến môi trường.

Ở Phú Quốc (Kiên Giang), ngoài nỗ lực làm sạch bãi biển thường xuyên, chính quyền thành phố đã phối hợp với các doanh nghiệp tổ chức chiến dịch “Phú Quốc nói không với rác thải nhựa” từ năm 2022. Hàng trăm cơ sở lưu trú và nhà hàng tham gia chương trình bằng cách cam kết không sử dụng ống hút nhựa, chai nước nhỏ và túi nylon. Đặc biệt, các khu nghỉ dưỡng cao cấp như ở Gành Dầu, Bãi Trường đã triển khai hệ thống lọc nước uống tại chỗ thay cho nước đóng chai. Một số resort còn khuyến khích du khách mang theo đồ dùng cá nhân tái sử dụng, đổi điểm thưởng hoặc ưu đãi cho các hành vi thân thiện với môi trường.

Tại Huế (Thừa Thiên Huế), thành phố đã khởi xướng phong trào “Ngày Chủ nhật xanh” từ năm 2019, lan tỏa mạnh mẽ đến các điểm du lịch văn hóa và cộng đồng. Các di tích nổi tiếng như Đại Nội, chùa Thiên Mụ, lăng tẩm triều Nguyễn đều có biển cấm vứt rác và nhấn mạnh việc hạn chế sử dụng nhựa. Song song đó, ngành du lịch tỉnh thúc đẩy mô hình “khách sạn xanh”, trong đó yêu cầu các cơ sở lưu trú phân loại rác, sử dụng nguyên liệu tái chế và giảm thiểu chất thải nhựa. Một số tuyến du lịch cộng đồng như ở xã Thủy Biều, Kim Long còn tổ chức các lớp học làm đồ tái chế từ rác thải nhựa để giáo dục du khách và người dân.

Các ví dụ trên cho thấy rằng, dù mô hình và cách tiếp cận khác nhau, nhưng các địa phương nổi bật về du lịch đang từng bước đưa tiêu chí xanh vào tiêu chuẩn dịch vụ. Điều này không chỉ giúp giảm tải áp lực môi trường, mà còn nâng tầm hình ảnh điểm đến – theo hướng gắn với trách nhiệm và chất lượng trải nghiệm.

Du khách thay đổi – điểm đến được hưởng lợi

Một trong những yếu tố then chốt giúp du lịch xanh và giảm rác thải nhựa lan rộng là sự thay đổi trong nhận thức của du khách. Sự quan tâm đến môi trường, sống xanh và trách nhiệm cá nhân ngày càng được du khách trẻ đề cao. Nhiều người sẵn sàng lựa chọn điểm đến, nhà nghỉ hay dịch vụ có tiêu chuẩn môi trường tốt, thậm chí chấp nhận chi phí cao hơn để đổi lại trải nghiệm du lịch có trách nhiệm.

Điều này cũng khiến các điểm đến, nhất là những khu du lịch tự nhiên hoặc cộng đồng, có thêm động lực để đầu tư vào công tác bảo vệ môi trường. Từ việc phân loại rác tại nguồn, thu gom có kiểm soát, đến truyền thông nâng cao ý thức người dân và khách – tất cả đều đóng vai trò then chốt trong việc giữ gìn không gian xanh, sạch.

Ngoài lợi ích về môi trường, du lịch xanh còn giúp nâng cao hình ảnh điểm đến, tăng sức hút với khách quốc tế, đặc biệt là những thị trường có tiêu chuẩn cao về bền vững như châu Âu, Bắc Mỹ hay Úc. Bên cạnh đó, các tiêu chí môi trường cũng đang dần trở thành một phần trong việc xét duyệt và quảng bá điểm đến trong các chiến dịch xúc tiến du lịch toàn cầu.

Chính sách hỗ trợ và cần làm nhiều hơn nữa

Về phía Nhà nước, nhiều văn bản, kế hoạch hành động đã được ban hành nhằm thúc đẩy du lịch bền vững và giảm thiểu rác thải nhựa. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng với Bộ Tài nguyên và Môi trường trong những năm gần đây đều triển khai các chương trình tuyên truyền, tập huấn và phối hợp với địa phương để lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào phát triển du lịch.

Tuy nhiên, để biến xu hướng thành hệ thống, cần một cơ chế hỗ trợ rõ ràng và thực thi hiệu quả hơn. Việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá điểm đến du lịch xanh, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư hạ tầng thân thiện môi trường, hay ưu đãi thuế cho sản phẩm thay thế nhựa dùng một lần sẽ là những bước đi thiết thực.

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy vai trò của cộng đồng trong công tác bảo vệ môi trường du lịch. Người dân không chỉ là người hưởng lợi từ du lịch mà còn là lực lượng bảo vệ và gìn giữ tài nguyên. Việc đào tạo, cung cấp thông tin và khuyến khích họ tham gia vào chuỗi giá trị du lịch xanh sẽ tạo nên hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Phát triển du lịch xanh và giảm rác thải nhựa không chỉ là một lựa chọn chiến lược mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc nếu Việt Nam muốn bảo vệ nguồn tài nguyên du lịch trong dài hạn. Với sự thay đổi từ chính sách, doanh nghiệp đến nhận thức người dân và du khách, hướng đi này hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu bền vững, cần có sự phối hợp liên ngành, đầu tư bài bản và cam kết hành động cụ thể từ mọi phía. Khi đó, mỗi hành trình du lịch không chỉ là trải nghiệm cá nhân mà còn góp phần xây dựng một tương lai xanh cho Việt Nam.

Quang Đức