Dự báo năng lượng, môi trường năm 2023 [kỳ 2]: Năng lượng tái tạo, điện hạt nhân

Theo dõi KTMT trên

KỲ 2: NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO VÀ ĐIỆN HẠT NHÂN

Năng lượng tái tạo:

Sản xuất điện từ năng lượng tái tạo đạt khoảng 8.700 TWh vào năm 2022 (bao gồm 4.500 TWh từ thủy điện) và tỷ lệ điện năng lượng tái tạo trong tổng sản lượng điện tăng từ 28% vào năm 2021 lên 30%.

Trung Quốc, châu Âu và Hoa Kỳ - những quốc gia đang thúc đẩy việc phát triển năng lượng tái tạo đã đưa ra các chính sách nhằm mở rộng hơn nữa công suất điện năng lượng tái tạo như sau:

- Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc về phát triển năng lượng tái tạo đặt mục tiêu sản xuất điện từ năng lượng tái tạo cho năm 2025 ở mức 3.300 TWh (tăng từ 2.200 TWh vào năm 2020).

- Châu Âu đã tăng đáng kể mục tiêu năng lượng tái tạo của mình thông qua Kế hoạch RePowerEU từ mục tiêu hiện tại là 32% lên 45%.

- Hoa Kỳ đã mở rộng các ưu đãi thuế đối với năng lượng tái tạo theo Đạo luật Giảm lạm phát.

Tại Nhật Bản, lượng điện được tạo ra bởi các nguồn điện được hưởng FIT trong năm 2022 ước tính là 179 TWh. Ngay cả khi công suất điện năng lượng tái tạo tiếp tục tăng thêm 11 TWh mỗi năm, thì trung bình hàng năm trong 5 năm qua, tổng tích lũy (bao gồm cả thủy điện quy mô lớn) sẽ chỉ vào khoảng 320 TWh vào năm 2030, không đạt được tỷ trọng mục tiêu là 36 - 38% cho điện năng lượng tái tạo trong hỗn hợp năng lượng. Hạn chế các khoản phụ phí mà công chúng phải trả cũng vẫn là một vấn đề.

Nhờ hệ thống đấu giá được thực hiện vào năm 2017, giá đấu thầu cho điện mặt trời thương mại cuối cùng đã giảm xuống dưới 10 yên/kWh vào năm 2022, song vẫn duy trì ở mức quốc tế. Ngoài ra, nhiều biện pháp khác nhau đang được đưa ra để triển khai năng lượng tái tạo mà không cần dựa vào hệ thống FIT, chẳng hạn như hệ thống Phí bảo hiểm nguồn cấp dữ liệu (PIP), nhằm mục đích làm cho năng lượng tái tạo cạnh tranh trên thị trường và Hợp đồng mua bán điện (PPA) - một hợp đồng trực tiếp giữa các nhà sản xuất điện từ năng lượng tái tạo và người tiêu dùng.

Để đạt được mục tiêu về công suất điện từ năng lượng tái tạo, các chính sách phải được tăng cường hơn nữa. Một sáng kiến đáng chú ý là Sắc lệnh sửa đổi của Tokyo yêu cầu tất cả các ngôi nhà biệt lập mới xây dựng phải được lắp đặt các tấm pin mặt trời. Sắc lệnh được ban hành vào ngày 15/12/2022. Trong khoảng thời gian cho đến khi Quy tắc có hiệu lực vào tháng 4/2025, sẽ được sử dụng để nâng cao nhận thức và các nhà xây dựng nhà ở sẽ tự chuẩn bị và Chính quyền thành phố Tokyo sẽ đưa ra các biện pháp nghiêm túc hỗ trợ. Các quan điểm về Sắc lệnh sửa đổi có khác nhau, những người ủng hộ việc lắp đặt bắt buộc cho rằng: Nhật Bản không thể trì hoãn thêm nữa để đạt được mức trung hòa carbon. Những người không tán thành cho rằng: Pháp lệnh sửa đổi chưa quy định đầy đủ về quy mô doanh nghiệp và tác động chưa được người dân hiểu rõ.

Các ví dụ gần đây về một kế hoạch không thành công do sự thiếu hiểu biết của công chúng (bao gồm các dự án phát triển điện gió trên đất liền). Những lo ngại về tác động đến môi trường và cảnh quan đã dẫn đến hàng loạt rắc rối giữa các nhà phát triển trang trại gió trên bờ với chính quyền và người dân địa phương. Các biện pháp để đạt được trung hòa carbon (bao gồm cả năng lượng tái tạo), không chỉ ảnh hưởng đến các tập đoàn lớn và nhà cung cấp năng lượng mà còn tác động đáng kể đến mỗi người dân. Việc đạt được sự hiểu biết của công chúng trong khi tiến hành sẽ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Điện hạt nhân:

Năm 2022 chứng kiến những bước phát triển đáng chú ý trong chính sách điện hạt nhân tại các nước lớn ở châu Âu.

Đặc biệt, Đức đã thực hiện một bước ngoặt lớn lịch sử. Nước này đã theo đuổi chính sách dài hạn loại bỏ dần năng lượng hạt nhân từ những năm 1980, và đến cuối năm 2021 chỉ còn lại 3 lò phản ứng điện hạt nhân. Cả 3 lò phản ứng đã được lên kế hoạch ngừng hoạt động vĩnh viễn vào cuối năm 2022, nhưng Chính phủ đã quyết định duy trì hoạt động của chúng cho đến tháng 4/2023 như một biện pháp ứng phó khẩn cấp trước cuộc khủng hoảng năng lượng do cuộc chiến ở Ucraina xảy ra vào tháng 2/2022.

Theo một cuộc thăm dò vào đầu tháng 8/2022 (1.313 người trả lời), hơn 80% cho rằng: Nên kéo dài thời hạn hoạt động của 3 lò phản ứng trên. Không có triển vọng giảm bớt khủng hoảng nguồn cung năng lượng vào năm 2023, liệu có thể có một bước ngoặt khác trong chính sách điện hạt nhân đã thay đổi hoàn toàn của Đức hay không?

Vào tháng 4/2022, Chính phủ Vương quốc Anh đã đặt ra các mục tiêu điện hạt nhân cụ thể cho năm 2050 - tổng công suất điện hạt nhân được lắp đặt là 24 GW và chiếm 25% nhu cầu điện - trong phiên bản mới nhất của Chiến lược An ninh Năng lượng Anh, phản ánh tình hình năng lượng khó khăn kể từ cuộc chiến ở Ucraina.

Tính đến tháng 12/2022, tổng công suất điện hạt nhân đã lắp đặt của Vương quốc Anh ở 9 tổ máy là 6.530 MW. Tất cả là mới, trừ một lò phản ứng cũ bắt đầu hoạt động vào những năm 1980. Vì vậy, Chính phủ Vương quốc Anh đang đặt mục tiêu cấp phép và bắt đầu xây dựng ít nhất mỗi năm một tổ máy để đạt được công suất mục tiêu.

Vào tháng 6/2022, Đạo luật tài chính năng lượng hạt nhân, trong đó có chính sách hỗ trợ dựa trên mô hình cơ sở tài sản theo quy định (RAB) và đã được luật hóa. Vào tháng 11/2022, Chính phủ đã chỉ định Sizewell C (EPR, 1.670 MW x 2 tổ máy) là quy định mới đầu tiên về dự án xây dựng được tài trợ dựa trên mô hình. Chính phủ Vương quốc Anh sẽ đầu tư 679 triệu bảng vào dự án và nắm giữ khoảng 50% cổ phần, nhưng các khoản đầu tư của bên thứ ba cũng sẽ được thu hút. Sẽ tiếp tục theo dõi kế hoạch đầu tư và tiến độ của dự án này trong năm 2023.

Ngày 10/2/2022, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron công bố Chiến lược năng lượng mới của Pháp, công bố chính sách tích cực mở rộng phát triển và sử dụng năng lượng tái tạo, điện hạt nhân. Không giống như Đức, chính sách này không được hình thành một cách đột ngột sau cuộc chiến ở Ucraina, mà là một phần của kế hoạch phục hồi "Sự phục hồi của Pháp" - một chính sách công nghiệp đã được triển khai kể từ tháng 9/2020. Chiến lược nêu rõ rằng: 6 lò phản ứng nước nhẹ EPR2 mới sẽ được xây dựng và việc xây dựng thêm 8 lò nữa sẽ được xem xét.

Kể từ tháng 12/2022, một cuộc tranh luận công khai về năng lượng và năng lượng hạt nhân đã diễn ra ở Pháp thông qua một nền tảng có sự tham gia trực tuyến và ở một số khu vực (cho đến ngày 31/12). Các điểm cần theo dõi vào năm 2023 bao gồm tiến độ xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Flamanville Unite 3 (1.650 MW, EPR) được bắt đầu xây dựng vào năm 2007 và triển vọng dài hạn cho chính sách điện hạt nhân của Pháp.

(Đón đọc kỳ tới...)

PGS,TS. NGUYỄN CẢNH NAM - TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM; KHOA QUẢN LÝ CÔNG NGHIỆP VÀ NĂNG LƯỢNG - EPU