Hàng triệu tấn pin mặt trời hết hạn rồi sẽ đi về đâu?

Theo dõi KTMT trên

78 triệu tấn rác thải vào năm 2050

Sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp năng lượng sạch mở ra cho con người nhiều lựa chọn thay thế nguồn nhiên liệu truyền thống. Tấm thu năng lượng mặt trời là một trong những lựa chọn của nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, nhiều nhà khoa học môi trường và chuyên gia năng lượng đã cảnh báo về mức độ ô nhiễm mà tấm 'pin' này gây ra. Chất thải từ việc sản xuất và sau khi hết hạn sử dụng đều ở mức báo động. Trong đó, chất thải nguyên liệu như axit sunphua và phosphine rất độc hại cho sức khỏe con người.

Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) ước tính vào năm 2016, có khoảng 250.000 tấn chất thải tấm thu mặt trời trên khắp thế giới. IRENA dự đoán rằng số lượng này có thể lên tới 78 triệu tấn vào năm 2050.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng trong thời gian ngắn của điện mặt trời trên khắp toàn cầu đặt ra bài toán về việc xử lý số lượng lớn các tấm pin năng lượng mặt trời sau khi hết vòng đời.

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đưa ra cảnh báo, những tấm pin mặt trời sau khi hết hạn và thải ra môi trường thì ô nhiễm rất lớn, hơn cả rác thải từ nilon. Việc đưa lượng lớn tấm pin ra môi trường sẽ diễn ra trong tương lai gần, nếu không có các phương án ứng phó kịp thời thì sẽ trở tay không kịp.

Chưa có phương án xử lý hiệu quả

Đáng chú ý, hiện nay trong khi điện mặt trời phát triển như vũ bão thì vấn đề xử lý pin từ nguồn điện này vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

Chia sẻ với Báo Giao thông, ông Hoàng Văn Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Trường Tiến, một nhà phân phối sản phẩm tấm quang năng cho biết, tới nay, “số phận” của những tấm pin mặt trời nhập khẩu về Việt Nam đều chưa tính kỹ đến tình huống xử lý ra sao.

“Trên thị trường, mỗi hãng sản xuất có nhiều nhà phân phối, lại qua nhiều khâu trung gian. Dù khâu nào cũng có điều khoản hợp đồng sau khi hết hạn “những tấm pin sẽ đưa ngược trở lại hãng sản xuất”, song chỉ cần một khâu chuyển kinh doanh thì biết biết tìm ai? Trong kinh doanh không có gì chắc chắn, bởi thời thế tạo nghề, đến khi đầu tư điện mặt trời bão hòa, đầu tư không còn lợi nhuận, khó có thể nói trước các doanh nghiệp còn duy trì sản xuất và đợi các tấm quang năng quay trở lại”, ông Tiến dẫn giải.

Một báo cáo khoa học chỉ ra rằng các tấm pin năng lượng mặt trời có sử dụng kim loại nặng như chì, crom (chromium) hay cadimi (Cadmium) rất độc hại cho con người và môi trường. Những rủi ro từ chất thải hạt nhân là không thể bàn cãi nhưng có thể chuẩn bị trước để ứng phó còn rủi ro từ chất thải năng lượng mặt trời thì đến nay gần như vẫn chưa có phương pháp nào thực sự thiết thực. Đồng thời, các chất có hại trong tấm pin năng lượng mặt trời có thể tồn tại trong môi trường trong khoảng thời gian rất dài, việc lưu trữ chúng trong các bãi rác sẽ gây ô nhiễm cho toàn bộ khu vực.

Cùng với đó, quá trình sản xuất các tấm pin năng lượng mặt trời thường sử dụng một số chất liệu nguy hiểm như axit sunphua và khí phosphine độc hại. Điều này khiến việc tái chế chúng là rất khó khăn. Và kể cả khi tái chế được thì chi phí bỏ ra cũng thường cao hơn giá trị kinh tế mà chúng mang lại. Thậm chí gần đây có tin đồn rằng một số nước phát triển đang bán lại các tấm pin mặt trời đã qua sử dụng với giá rẻ cho các nước đang phát triển dù rằng năng suất thu được điện năng của chúng là khá thấp.

Theo ông Trần Đình Sính, Phó giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) cho biết, tuổi thọ cơ học của các tấm quang năng có thể đến 25 - 30 năm hoặc hơn nữa. Tuy nhiên, người ta có thể thay thế các tấm quang năng trước khi hỏng do hiệu suất bị giảm, phát ra ít điện hơn. Hoặc các tấm quang năng có thể bị hỏng trong quá trình vận chuyển, lắp đặt hay trường hợp mua phải hàng trôi nổi kém chất lượng... “Cần làm rõ trách nhiệm để làm cơ sở pháp lý cho việc tái chế, tránh vết xe đổ từ nhiệt điện than, sau gần 50 năm xây dựng, mỗi năm thải ra khoảng 18.000.000 tấn tro xỉ, nhưng cho đến nay vẫn chưa có đầy đủ các chính sách, quy chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật xử lý tro xỉ”.

Tại phiên trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội, khi giải đáp thắc mắc của đại biểu Ksor H’Bơ Khăp, Bộ trưởng Bộ Công thương cũng chỉ có thể trả lời, trách nhiệm xử lý pin hết hạn sử dụng thuộc về chủ đầu tư các dự án điện mặt trời. Còn chủ đầu tư xử lý thế nào, thậm chí có xử lý hay không lại là chuyện bỏ ngỏ.

Quan trọng hơn, dù điện mặt trời đã phát triển mấy năm nay nhưng theo Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh, trong phiên họp đầu năm nay, Thủ tướng đã có quyết định giao cho Bộ KH&CN nghiên cứu xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về tấm pin quang điện cũng như phương án xử lý các tấm pin sau khi dự án hết thời hạn.

Ngoài ra, với tuổi thọ một dự án điện mặt trời từ 20 – 25 năm, yếu tố pháp lý ràng buộc về trách nhiệm xử lý các tấm pin mặt trời sau khi dự án hoàn tất vẫn còn “mỏng” hay nói đúng hơn là chưa có, GS Trần Đình Long, Viện trưởng Viện Điện lực Việt Nam nhận xét thực tế. Vì vậy, bài toán phát triển điện mặt trời gắn với sự phát triển bền vững môi trường vẫn chưa được coi trọng.

Bên cạnh đó, ông Long cũng cho rằng chiến lược phát triển điện mặt trời nhằm hỗ trợ bổ sung cho các nguồn điện khác trong giai đoạn thiếu hụt là đặc biệt cần thiết. Điện mặt trời cũng là nguồn điện sạch trong nhiều năm bởi không phát thải như nhiệt điện; không gây mất rừng, ảnh hưởng dòng chảy như thủy điện. Vậy nên, chỉ cần cơ quan quản lý và nhà đầu tư có giải pháp xử lý về mặt môi trường đối với các tấm pin thì nguồn năng lượng này sẽ phát huy giá trị lớn. 

Nguyễn Ánh