Hà Tĩnh quyết 'xóa sổ' mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á
Mỏ sắt Thạch Khê ở Hà Tĩnh được đánh giá có trữ lượng lớn nhất Đông Nam Á, thế nhưng dự án triển khai được 3 năm thì phải dừng vì vướng mắc nhiều lý do trong đó có việc tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động lớn đến môi trường.
Mỏ sắt Thạch Khê (tỉnh Hà Tĩnh) từng được đánh giá có trữ lượng lớn nhất Đông Nam Á. Mỏ sắt này nằm trên địa bàn 6 xã ven biển gồm: Thạch Khê, Thạch Bàn, Thạch Đỉnh, Thạch Hải, Thạch Trị và Thạch Lạc của huyện Thạch Hà (tỉnh Hà Tĩnh), với tổng diện tích đất sử dụng của dự án là 4.821 ha.
Dự án do Công ty Cổ phần Sắt Thạch Khê (TIC) làm chủ đầu tư được triển khai từ năm 2008 với tổng số vốn đầu tư khoảng 14.500 tỉ đồng, vòng đời khai thác hơn 50 năm. Dự án được kỳ vọng sẽ giúp giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương, đáp ứng được nhu cầu tinh quặng sắt chất lượng cao và giá rẻ cho ngành luyện kim trong nước.
Đáng nói, việc khai thác dự án gây ảnh hưởng đến cuộc sống của hơn 5.000 hộ dân, sẽ phải di dời khoảng 4.000 hộ dân. Tính đến nay, tổng diện tích đã GPMB là 830 ha và thực hiện di dời 113 hộ dân.
Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai, dự án gặp nhiều vướng mắc về huy động và góp vốn, dẫn đến chậm tiến độ giải phóng mặt bằng, thiếu tiền thanh toán cho nhà thầu tư vấn lập thiết kế kỹ thuật và xây dựng khu tái định cư.
Vì vậy, đến tháng 11/2011, Chính phủ phải cho tạm dừng dự án để thẩm định lại thiết kế kỹ thuật và tái cơ cấu cổ đông.
Từ cuối năm 2016, UBND tỉnh Hà Tĩnh có báo cáo gửi Trung ương đề xuất tạm dừng dự án vì gây ra nhiều hệ lụy. Theo đó, tỉnh Hà Tĩnh cho rằng, dự án có công nghệ, kỹ thuật khai thác chưa phù hợp với đặc thù địa chất mỏ nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động lớn đến môi trường. Phương thức vận chuyển quặng khó khả thi, hiệu quả thấp, ảnh hưởng lớn đến hệ thống hạ tầng giao thông trên địa bàn; thị trường tiêu thụ quặng sắt chưa chắc chắn. Dự án có nguy cơ gây ra sự suy giảm, thậm chí cạn kiệt nước ngầm, gây xâm nhập mặn, hoang mạc hóa, sạt lở đất ở phạm vi rộng (kể cả TP.Hà Tĩnh khoảng cách đến mỏ sắt chưa đến 6 km).
Tiếp tục đề xuất dừng dự án
Mới đây nhất, ngày 27/3, UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch Đầu tư (KH-ĐT) góp ý dự thảo phương án xử lý tổ hợp dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê, huyện Thạch Hà.
Văn bản do Chủ tịch UBND tỉnh Trần Tiến Hưng ký cho hay: đối với đến dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, UBND tỉnh và Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đã có nhiều văn bản báo cáo, kiến nghị Ban Bí thư, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thủ tướng, Ủy ban Kinh tế Quốc hội và Bộ KH-ĐT, Bộ KH-ĐT cũng đã có nhiều văn bản báo cáo Thủ tướng, trong đó liên tiếp đề nghị cho chấm dứt dự án.
“Căn cứ Thông báo kết luận số 72-TB/TW ngày 9/5/2007 của Bộ Chính trị yêu cầu việc khai thác mỏ sắt Thạch Khê phải đặc biệt chú ý bảo vệ môi trường sinh thái, đảm bảo điều kiện tốt cho phát triển bền vững, lâu dài của đất nước, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hà Tĩnh hết sức thận trọng, khách quan, cân nhắc kỹ lưỡng, toàn diện và nhất quán quan điểm chấm dứt dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê”, văn bản góp ý nêu rõ.
Do vậy, tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Bộ KH-ĐT báo cáo, đề xuất với Thủ tướng Chính phủ chấm dứt dự án trước tháng 5/2021.
Theo đánh giá của các nhà khoa học, việc khai thác mỏ sắt Thạch Khê sẽ gây nhiều hệ lụy về địa chất và môi trường. Theo ThS Lưu Văn Thực (Viện Khoa học công nghệ mỏ - TKV) và PGS.TS Hồ Sĩ Giao (Hội Khoa học công nghệ mỏ Việt Nam), điều kiện địa chất thủy văn của mỏ sắt Thạch Khê rất phức tạp, gây khó khăn cho quá trình hoạt động khai thác. Đặc biệt nghiêm trọng là "mỏ có lưu lượng nước chảy vào lớn nhất ở Việt Nam, như là một dòng sông".
Cũng cho ý kiến về vấn đề mày, PGS.TS Phạm Văn Hòa, Trưởng khoa Mỏ, Đại học Mỏ địa chất, cho biết mỏ Thạch Khê hàm lượng sắt cao, không có lưu huỳnh, là nguồn khoáng sản lớn và có thể khai thác lộ thiên.
"Về mặt kỹ thuật có thể đảm bảo, vì các bên đã thuê tư vấn nước ngoài chứng minh, tính toán kỹ mới làm. Tuy nhiên, có thể còn nhiều yếu tố về xã hội, quản lý nên tỉnh Hà Tĩnh muốn dừng dự án. Việc này phải chờ các Bộ,ngành liên quan và cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định", ông Hòa nói.
Hà Lan
