Tiếp cận vốn và chính sách: Chìa khóa để doanh nghiệp thực hiện kinh tế tuần hoàn

Theo dõi KTMT trên

Hội thảo tập huấn về kinh tế tuần hoàn vừa diễn ra đã thu hút được nhiều bài tham luận cùng những ý kiến chia sẻ đa chiều từ các chuyên gia, doanh nghiệp, nhà khoa học và các cấp quản lý.

TS. Mai Thanh Dung - Phó Viện trưởng. Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), với góc độ là một chuyên gia và nhà quản lý đang tham mưu cho Bộ về các chính sách kinh tế tuần hoàn - cho biết, những chia sẻ về khó khăn và rào cản thực tiễn của các đại biểu tại Hội thảo sẽ giúp chúng tôi tham mưu cho Bộ trong thời gian tới để hoàn thiện và điều chỉnh các quy định pháp luật hiện hành, bao gồm Luật Bảo vệ môi trường và các bộ luật liên quan, nhằm tạo cơ chế, chính sách thuận lợi hơn tháo gỡ những vướng mắc và thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Kết nối doanh nghiệp với chuyên gia và chính sách

Trong phiên thảo luận của Hội thảo, anh Lê Hải Tuyến - cán bộ kỹ thuật Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk), bày tỏ niềm vui khi được tham dự chương trình tập huấn về kinh tế tuần hoàn. Theo anh, đây là cơ hội để doanh nghiệp hiểu rõ hơn những giải pháp mới giúp thúc đẩy mô hình sản xuất bền vững.

Anh chia sẻ, Vinamilk hiện là một trong những doanh nghiệp đi đầu về ESG, không chỉ trên truyền thông mà còn thể hiện bằng những hành động cụ thể. Nhiều chương trình đã được triển khai, như lắp đặt hệ thống điện mặt trời tại các trang trại và nhà máy; đồng thời, các tiêu chí quản trị bền vững của doanh nghiệp cũng đạt tới 85%, phản ánh nỗ lực và cam kết nhất quán của công ty.

Theo anh Tuyến, hành trình ESG của Vinamilk không phải mới bắt đầu mà là quá trình dài hơi từ thập niên 1990, khi công ty thực hiện “cuộc Cách mạng trắng” thông qua liên kết với nông dân và xây dựng vùng nguyên liệu bền vững. Sau giai đoạn cổ phần hóa năm 2003 và niêm yết vào năm 2006, nguồn lực tài chính dồi dào hơn đã giúp Vinamilk đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ xanh và các giải pháp sản xuất bền vững.

Trươcd những chia sẻ trên, TS. Mai Thanh Dung ghi nhận đóng góp nổi bật của Vinamilk trong lĩnh vực môi trường và xã hội, đồng thời đánh giá đây là một trong những doanh nghiệp tiên phong thực hiện ESG tại Việt Nam. Ông nhấn mạnh rằng các chương trình như trồng triệu cây xanh, giảm phát thải carbon hay các hoạt động cộng đồng của Vinamilk đều để lại dấu ấn rõ rệt.

Tuy vậy, TS. Mai Thanh Dung Dung cũng lưu ý rằng trong khuôn khổ buổi tập huấn, trọng tâm cần hướng về kinh tế tuần hoàn, một hệ quy chiếu khác so với ESG. Mặc dù Vinamilk có nhiều kinh nghiệm và kết quả đáng khích lệ, song các hệ tiêu chuẩn và phương pháp tiếp cận này cần được phân biệt rõ để tránh nhầm lẫn khi áp dụng vào thực tiễn.

Ở góc nhìn học thuật, đại diện Trường Đại học Công nghiệp Thương mại cho biết, qua những tham luận được nghe từ các chuyên gia anh thấy một điểm nổi bật: để kinh tế tuần hoàn thực sự vận hành, khung chính sách vẫn là yếu tố quyết định, đặc biệt với doanh nghiệp tư nhân và nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn còn hạn chế về nguồn lực.

Với kinh nghiệm công tác tại nhiều tỉnh, anh nhận thấy các chính sách về kinh tế tuần hoàn tuy đã ban hành nhưng việc triển khai xuống địa phương vẫn còn lúng túng. Ở cấp tỉnh, cấp xã nhiều nơi chưa nắm rõ khái niệm, dẫn đến doanh nghiệp gặp khó khăn trong tiếp cận và trình bày đề xuất.

Trên cơ sở đó, anh đề xuất Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường cùng Ban tổ chức xem xét hình thành một nhóm kết nối về kinh tế tuần hoàn, trở thành không gian trao đổi thường xuyên, nơi doanh nghiệp cập nhật kiến thức, tiếp cận tài liệu chuyên môn và học hỏi trực tiếp từ các chuyên gia đã trình bày trong khóa tập huấn.

Tiếp nhận đề xuất này, TS. Mai Thanh Dung đánh giá đây là hướng đi phù hợp, giúp cơ quan tham mưu chính sách đảm bảo rằng các quy định không chỉ nằm trên giấy mà thực sự đi vào đời sống. Ông nhấn mạnh, phát triển kinh tế tuần hoàn cần tiến từng bước, từ đơn giản đến phức tạp, từ mô hình nhỏ đến quy mô lớn và sự đồng hành giữa đơn vị nghiên cứu, cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp là yếu tố nền tảng để hoàn thiện mô hình kinh tế tuần hoàn phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Liên quan đến việc chia sẻ thông tin và mạng lưới hợp tác, TS. Mai Thanh Dung nhắc lại phần tham luận của bà Hoàng Thị Diệu Linh (đại diện UNDP) trong phiên làm việc trước đó. Ông cho rằng nguồn tài liệu mà UNDP cung cấp từ các báo cáo tổng hợp, bộ hướng dẫn thực hành đến hệ thống dữ liệu truy cập qua mã QR thực sự là một kho tư liệu quý, giúp các bên dễ dàng tiếp cận, cập nhật và trao đổi kiến thức bất cứ lúc nào. Những tài liệu này không chỉ phục vụ cho hội thảo mà còn có thể trở thành nền tảng mở nơi doanh nghiệp, nhà quản lý và các tổ chức hỗ trợ có thể liên tục kết nối, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau, từ đó thúc đẩy sự lan tỏa kiến thức và hình thành các mạng lưới hợp tác bền vững.

Về câu chuyện áp dụng kinh tế tuần hoàn tại doanh nghiệp, đại diện một công ty trong lĩnh vực nông nghiệp và thủy sản đã chia sẻ những khó khăn và nỗ lực ban đầu. Anh cho biết, hiện nay công ty chủ yếu thực hiện các hoạt động tái chế, còn chu trình tuần hoàn đầy đủ vẫn chưa hình thành. Trong sản xuất nông nghiệp, lượng phế thải từ lúa, ngô, rau, cũng như từ quá trình nghiên cứu, chọn tạo giống rất lớn. Tại miền Bắc, những phần phế thải như kẻ chấu, kẻ ngô hầu như không thể bán được và thường bị đốt hoặc bỏ đi, trong khi ở miền Nam, một số lượng có thể được thu hồi.

Đối với thủy sản, các nhà máy tôm, cá tra phát sinh lượng lớn nước thải và bùn chứa protein từ xác cá, xác tôm. Hiện công ty mới thử nghiệm dự án tuần hoàn, tận dụng bùn thải nuôi trùn quế, từ đó sản xuất phân bón và cung cấp chuồng giống cho cá. Anh bày tỏ mong muốn nhận được tư vấn và ý tưởng từ chuyên gia để tìm hướng đi hiệu quả cho ngành nông nghiệp và thủy sản.

Về chia sẻ này, PGS. TS Nguyễn Thế Chinh -Viện trưởng Viện Chính sách Kinh tế Môi trường đánh giá cao tính thực tiễn của doanh nghiệp. Ông đề xuất hướng đi dựa trên kết nối giữa doanh nghiệp, cơ quan nghiên cứu và chuyên gia: “Công ty có thể liên hệ trực tiếp với các nhà khoa học và đơn vị nghiên cứu, tôi sẽ kết nối công ty với chị Hiền - Trưởng Khoa Quản lý Kinh tế Nông nghiệp của Học viện Nông nghiệp, để nhận tư vấn chuyên môn về cách triển khai chu trình tuần hoàn hiệu quả sao cho hiệu quả”.

Việc thiết lập mạng lưới hợp tác như vậy sẽ giúp doanh nghiệp vừa tận dụng kiến thức chuyên môn, vừa chia sẻ rủi ro và chi phí, từ đó tạo ra giải pháp khả thi và bền vững hơn.

Doanh nghiệp tiên phong, chính sách hỗ trợ

Tại phần trao đổi và chia sẻ, một câu hỏi trực tuyến gửi về cho chương trình liên quan đến việc tiếp cận nguồn vốn và chính sách hỗ trợ dành cho các hợp tác xã, doanh nghiệp... để triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.

Luật sư Hà Huy Phong đánh giá đây là câu hỏi rất thực tế, được nhiều doanh nghiệp quan tâm. Ông giải thích rằng, để tiếp cận các ưu đãi, cần hiểu rằng pháp lý là công cụ giúp doanh nghiệp hiện thực hóa lợi ích từ kinh tế tuần hoàn. “Không chỉ hợp tác xã, bất kỳ tổ chức kinh tế nào muốn hưởng hỗ trợ đều cần đi theo một quy trình cụ thể” - LS Hà Huy Phong nhấn mạnh.

Luật sư hướng dẫn ba bước cơ bản để các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp tiếp cận hỗ trợ từ các chính sách về kinh tế tuần hoàn. Trước hết, doanh nghiệp cần xây dựng hoặc cải tạo dự án, kế hoạch kinh doanh sao cho đáp ứng các tiêu chí môi trường, đặc biệt là các tiêu chí phân loại xanh theo Quyết định số 21/2025 của Thủ tướng Chính phủ, từ đó chứng minh dự án đạt chuẩn và mở đường cho các hỗ trợ tiếp theo.

Tiếp theo, sau khi dự án đáp ứng các tiêu chí, doanh nghiệp sẽ làm việc với ngân hàng hoặc cơ quan quản lý để tiếp cận các gói hỗ trợ, đặc biệt là tín dụng ưu đãi cho công nghệ xanh, vì như ông luật sư Phong nhấn mạnh, kinh tế tuần hoàn không phải mục tiêu cuối cùng mà là con đường để đạt tới các lợi ích kinh tế và môi trường, qua đó doanh nghiệp được hỗ trợ đầu tư, Nhà nước đạt mục tiêu bảo vệ môi trường, và cộng đồng cũng hưởng lợi.

Cuối cùng, doanh nghiệp cần phối hợp với cơ quan cấp vốn và cơ quan thuế để thực hiện các thủ tục liên quan, đảm bảo quyền lợi được hưởng từ chính sách.

“Ba bước này là nguyên tắc chung giúp bất kỳ doanh nghiệp nào, từ hợp tác xã đến công ty lớn, có thể tiếp cận hỗ trợ một cách bài bản và hiệu quả. Tinh thần là kết nối giữa dự án kinh tế tuần hoàn với các công cụ pháp lý, tín dụng và chuyên môn, tạo thành một mạng lưới hỗ trợ thực chất cho doanh nghiệp.” Luật sư Phong nhấn mạnh.

Đại diện Phân viện Công nghệ sinh học/Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga, bà Đặng Thị Hồng Phương cho biết, đặc thù của các đơn vị quân đội có nhiều điểm khác so với doanh nghiệp, nhưng lại có sự gắn bó với dự án trong nhiều năm và rất tâm huyết với việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn. Bà chia sẻ, nhiệm vụ bảo vệ môi trường luôn là yêu cầu bắt buộc trong quân đội, tuy nhiên việc tiếp cận theo tư duy kinh tế tuần hoàn vẫn còn hạn chế.

Theo bà Phương, các đơn vị quân đội có lợi thế về kỷ luật và cơ chế kiểm soát, nên nhiều mô hình có thể triển khai nhanh và hiệu quả. Ví dụ, chỉ sau một đợt tập huấn, việc phân loại rác tại nguồn có thể thực hiện rất tốt nhờ áp dụng mệnh lệnh và kiểm soát nội bộ. Tuy vậy, bài toán xử lý chất thải phát sinh từ hoạt động hậu cần quân sự đặc biệt tại các khu tự cấp tự túc sau đại dịch COVID-19 vẫn còn nhiều khó khăn. Các mô hình sản xuất thực phẩm quy mô công nghiệp và bán công nghiệp tạo ra lượng chất thải lớn, trong khi kinh phí xử lý lại chưa được đưa vào ngân sách thường xuyên.

Hiện nay, nhiều đơn vị vẫn phải xử lý chất thải theo phương thức truyền thống như ủ phân xanh; nhưng với những loại chất thải khó tuần hoàn hoặc khi quỹ đất hạn chế, giải pháp này không còn phù hợp. Bà bày tỏ mong muốn được kết nối với các viện nghiên cứu, chuyên gia và các nguồn hỗ trợ kỹ thuật để xây dựng mô hình xử lý ' tuần hoàn chất thải bền vững và phù hợp với điều kiện quân đội, nhất là trong bối cảnh các nguồn lực hiện có còn hạn chế.

Về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh-Viện trưởng Viện Chính sách Kinh tế môi trường nhận định, quân đội thực sự có nhiều lợi thế để triển khai kinh tế tuần hoàn, bởi cơ chế chỉ huy và quản lý sẵn có giúp các biện pháp được thực hiện nhanh chóng. Trên thực tế, từ ngày xưa các đơn vị quân đội đã áp dụng các mô hình tuần hoàn đơn giản nhưng hiệu quả, như tận dụng thức ăn thừa, rau thừa để nuôi lợn, sau đó sử dụng phân lợn tưới rau, tạo thành một vòng tuần hoàn tại chỗ. Ông nhấn mạnh rằng, với cơ chế chỉ huy và quản lý sẵn có, quân đội hoàn toàn có thể triển khai các mô hình kinh tế tuần hoàn một cách nhanh chóng, đặc biệt khi nhận được hướng dẫn kỹ thuật đầy đủ và sự hỗ trợ phù hợp từ chính sách.

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh cũng khẳng định sẵn sàng tiếp nhận liên hệ trực tiếp từ các đơn vị quân đội hoặc tổ chức quan tâm để trao đổi chi tiết, chia sẻ kinh nghiệm và thảo luận các giải pháp kỹ thuật và quản lý phù hợp, giúp triển khai mô hình tuần hoàn nhanh chóng, xây dựng phương án khả thi và bền vững. Mọi đơn vị hoặc cá nhân có nhu cầu có thể liên hệ trực tiếp với ông qua số điện thoại.

Bà Trương Thị Thúy Hằng (Khoa học xã hội Việt Nam và Bộ Giáo dục) đưa ra một lát cắt quan trọng: việc liên kết và kết nối giữa các doanh nghiệp để tạo ra vòng tuần hoàn hoàn chỉnh còn gặp nhiều khó khăn, phần lớn xuất phát từ việc nhận thức và năng lực của các địa phương chưa đồng bộ.

Thực tế khảo sát tại một số tỉnh cho thấy sự xáo trộn trong cơ cấu quản lý ở cấp xã và cấp tỉnh khiến quá trình triển khai bị gián đoạn, dù đã có khung pháp lý và các chính sách hỗ trợ. Vì vậy, bà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa kinh tế tuần hoàn xuống các cấp cơ sở, nhằm tháo gỡ những nút thắt cho doanh nghiệp, từ việc trình hồ sơ lên Ủy ban tỉnh, đến triển khai trực tiếp ở cấp xã.

TS Mai Thanh Dung đánh giá cao đề xuất này, nhấn mạnh mục tiêu quan trọng của cơ quan tham mưu chính sách là đảm bảo rằng chính sách không chỉ nằm trên giấy mà thực sự đi vào thực tế. Ông nhắc lại nỗ lực của UNDP trong việc hỗ trợ triển khai các giải pháp kinh tế tuần hoàn tại địa phương, đồng thời nhấn mạnh quá trình áp dụng là dài hạn, cần linh hoạt theo điều kiện từng doanh nghiệp và từng địa phương.

Theo ông, ưu tiên thực hiện các biện pháp đơn giản trước, phức tạp sau; bắt đầu từ hành động nhỏ, ít tốn kém đến các dự án lớn, có nhu cầu vốn cao, là cách tiếp cận thực tiễn, giúp từng bước hoàn thiện mô hình kinh tế tuần hoàn phù hợp với bối cảnh Việt Nam, khuyến khích doanh nghiệp sáng tạo và chủ động tham gia.

Buổi tập huấn khép lại trong tinh thần đồng hành, nơi mỗi câu chuyện mở ra hướng giải pháp, và mỗi phản hồi tạo thêm động lực cho sự thay đổi. Kinh tế tuần hoàn, từ khái niệm, đã trở thành con đường thực tiễn mà doanh nghiệp và địa phương có thể bước vào, từng bước vững vàng, từng vòng tuần hoàn rõ rệt.

Hoàng Trang