Du lịch Quảng Trị và tiềm năng tăng trưởng kinh tế tổng hợp

Theo dõi KTMT trên

1. Cơ sở tiềm năng và kịch bản phát triển - từ du lịch, dịch vụ đến động lực tăng trưởng kinh tế xanh, nhân văn

Hiện nay, Quảng Trị đón khoảng 2 triệu lượt khách/năm, doanh thu từ du lịch đạt gần 2.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 7% GRDP toàn tỉnh. Tuy nhiên, với lợi thế đặc biệt về tài nguyên du lịch tâm linh – lịch sử – địa chính trị, nếu có chiến lược quy hoạch bài bản, con số này hoàn toàn có thể tăng trưởng 4–5 lần trong 20 năm tới. Các lợi thế như giá đất rẻ, quỹ đất rộng, chi phí sinh hoạt thấp, kết nối thuận tiện với Lào qua các cửa khẩu quốc tế và hành lang kinh tế Đông – Tây, tạo điều kiện lý tưởng để thu hút đầu tư DDI và FDI vào du lịch quy mô lớn. Đặc biệt, yếu tố “thiện cảm quốc tế” dành cho một vùng đất từng hứng chịu nhiều mất mát chiến tranh là một tiềm lực vô hình nhưng vô cùng mạnh mẽ – yếu tố không thể sao chép được.

Theo kịch bản phát triển, đến năm 2030, Quảng Trị đặt mục tiêu đón 5 triệu khách, thu từ 6.000–7.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 15% GRDP. Xa hơn, đến năm 2045, kỳ vọng đạt 12–15 triệu lượt khách, tạo ra doanh thu từ 30.000–40.000 tỷ đồng, tương đương 25–30% GRDP. Đây không chỉ là bước nhảy vọt về lượng, mà còn là sự chuyển hóa về chất – chuyển từ “du lịch ngắn ngày, ít chi tiêu” sang mô hình du lịch trải nghiệm sâu, quay lại nhiều lần, chi tiêu cao và bền vững.

2. Phân tích hiệu quả tăng trưởng kinh tế tổng hợp

*Tác động kinh tế: Tăng GRDP & cơ cấu lại nền kinh tế

Về GRDP, nếu đạt được doanh thu du lịch 30.000–40.000 tỷ đồng/năm, thì Quảng Trị có thể tăng gấp 4–5 lần tổng GRDP hiện tại, đưa du lịch trở thành trụ cột kinh tế quan trọng nhất, thay thế dần vai trò của nông nghiệp – công nghiệp thô vốn ít giá trị gia tăng. Kinh tế dịch vụ – du lịch chất lượng cao sẽ kéo theo sự phát triển của các ngành công nghiệp sáng tạo, giáo dục, công nghệ và logistic gắn với du lịch tâm linh.

*Tăng thu ngân sách bền vững

Về tài khóa, du lịch phát triển sẽ mở rộng đáng kể cơ sở thu ngân sách cho địa phương thông qua các loại thuế và phí liên quan đến dịch vụ du lịch như thuế giá trị gia tăng, phí tham quan, lệ phí lưu trú và các dịch vụ hậu cần khác. Khi du lịch đóng góp khoảng 30% vào GRDP, Quảng Trị có khả năng từng bước đạt trạng thái tự cân đối ngân sách, từ đó giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách trung ương. Điều này không chỉ tạo sự chủ động về tài chính mà còn nâng cao năng lực đầu tư cho các lĩnh vực then chốt như hạ tầng, giáo dục, y tế và quản lý tài nguyên.

*Tăng việc làm và thu nhập người dân

Trên phương diện lao động và an sinh xã hội, ngành du lịch có hệ số lan tỏa việc làm cao. Theo ước tính từ Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), mỗi 1 triệu lượt khách có thể tạo ra từ 15.000 đến 20.000 việc làm trực tiếp và gián tiếp. Nếu đạt mục tiêu 15 triệu lượt khách vào năm 2045, Quảng Trị có thể tạo ra khoảng 300.000–350.000 việc làm, gấp hơn ba lần lực lượng lao động hiện tại trong ngành dịch vụ. Đặc biệt, lao động tại các vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số sẽ có nhiều cơ hội việc làm tại chỗ, từ đó giúp ổn định đời sống và tăng thu nhập bền vững cho cộng đồng địa phương.

*Tăng thu hút đầu tư FDI – DDI: Từ “vùng trũng” đến cực hút dòng vốn dịch vụ – du lịch

Chiến lược phát triển du lịch tâm linh – lịch sử nếu được thực hiện hiệu quả sẽ mở ra một “không gian đầu tư mới” đầy tiềm năng cho Quảng Trị – một tỉnh lâu nay còn nằm ngoài bản đồ các điểm đến đầu tư dịch vụ cao cấp tại Việt Nam. Với định vị rõ ràng là “đất thiêng tâm linh – biểu tượng hòa bình – điểm đến nhân văn”, Quảng Trị có cơ sở để thu hút các tập đoàn đầu tư chiến lược trong và ngoài nước trong lĩnh vực dịch vụ – du lịch như Sun Group, Vingroup, Thiên Minh Group, Accor, hay Marriott. Việc các tập đoàn lớn tham gia không chỉ mang lại dòng vốn đầu tư trực tiếp (DDI) đáng kể, mà còn kéo theo làn sóng phát triển các khu du lịch tích hợp, công viên chuyên đề, bảo tàng chiến tranh hiện đại, trung tâm hội nghị quốc tế và không gian văn hóa cộng đồng.

Đồng thời, sự phát triển của du lịch tâm linh có tác dụng lan tỏa mạnh mẽ đến các lĩnh vực phụ trợ, hình thành chuỗi giá trị đầu tư đa tầng. Các ngành như dịch vụ ẩm thực, vận tải du lịch, hàng không, logistics, đào tạo nhân lực, nông nghiệp sạch gắn với du lịch (agri-tourism), và cả các làng nghề truyền thống phục vụ nhu cầu tâm linh đều sẽ có cơ hội phát triển. Những chuỗi này không chỉ tạo việc làm tại chỗ mà còn giúp cải thiện năng suất các ngành nông nghiệp – công nghiệp truyền thống theo hướng tăng giá trị gia tăng. Sự kết nối chặt chẽ giữa các lĩnh vực trong một hệ sinh thái đầu tư liên ngành sẽ là động lực tăng trưởng bền vững và giúp Quảng Trị thoát khỏi mô hình phát triển dàn trải, thiếu điểm nhấn.

Quan trọng hơn, từ góc nhìn quốc tế, việc xây dựng thành công hình ảnh một Quảng Trị “hòa giải chiến tranh – hướng tới hòa bình” có thể tạo ra sức hấp dẫn đặc biệt đối với dòng vốn FDI từ các quốc gia phương Tây như Mỹ, Đức, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc. Đây không chỉ là dòng vốn mang tính lợi nhuận, mà còn là “đầu tư mềm” – gắn với các chương trình giao lưu văn hóa, hỗ trợ giáo dục – y tế và các dự án nhân đạo có tính biểu tượng. Đó là lợi thế mà không phải tỉnh nào cũng có thể sở hữu.

Từ một vùng từng là biểu tượng của chiến tranh khốc liệt, Quảng Trị đang có cơ hội lịch sử để chuyển mình trở thành một cực tăng trưởng mới dựa trên mô hình kinh tế dịch vụ nhân văn – xanh – hòa bình. Sự dịch chuyển tư duy quy hoạch – đầu tư này cần được thể chế hóa bằng chính sách đặc thù và sự chuẩn bị đồng bộ về hạ tầng, thể chế, và chất lượng nguồn nhân lực địa phương.

 3. Quy hoạch và phát triển bền vững

Trên phương diện liên kết vùng, phát triển du lịch tâm linh đòi hỏi sự kết nối hạ tầng và sản phẩm du lịch theo chiều ngang và chiều dọc – cả trong nước lẫn xuyên biên giới. Quảng Trị có tiềm năng trở thành điểm trung chuyển trong chuỗi du lịch liên quốc gia qua Hành lang Kinh tế Đông – Tây, kết nối với Lào, Campuchia, và Thái Lan. Mặt khác, việc hình thành các tour liên vùng (ví dụ: Huế – Quảng Trị – Quảng Bình – Hà Tĩnh) sẽ giúp gia tăng thời gian lưu trú, kéo dài chuỗi tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh cho toàn vùng Bắc Trung Bộ.

Từ góc nhìn quy hoạch không gian, việc phát triển du lịch tâm linh – lịch sử cần được tích hợp chặt chẽ vào quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến 2050. Trong đó, cần xác định các hành lang phát triển du lịch, các cụm di tích trọng điểm, và phân vùng phát triển theo năng lực chịu tải của môi trường. Đồng thời, cần chú trọng đầu tư vào hạ tầng số, bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, để tạo nền tảng cho du lịch thông minh, gắn với công nghệ thực tế ảo, số hóa dữ liệu di sản.

Quảng Trị hoàn toàn có thể trở thành điểm trung chuyển của hành trình tâm linh xuyên Việt – xuyên biên giới Lào – Campuchia, hình thành tuyến “Con đường hòa giải” qua Đông Dương, góp phần nâng tầm vị thế quốc tế của tỉnh. Từ đây, Quảng Trị còn có thể đón dòng vốn FDI phi lợi nhuận – thiện chí từ các quốc gia từng tham chiến như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, trong vai trò một trung tâm ngoại giao nhân dân – nơi quá khứ được chữa lành bằng các dự án hòa bình.

4. Tác động xã hội – văn hóa – môi trường: Tái định vị Quảng Trị trên bản đồ ASEAN

Quan trọng hơn, không chỉ là sự gia tăng về lượng, mà là sự chuyển dịch về chất trong cơ cấu kinh tế – từ một nền kinh tế dựa vào nông nghiệp và công nghiệp thô sang mô hình dịch vụ – du lịch giá trị cao. Cơ cấu này không chỉ phù hợp với xu thế phát triển của khu vực và quốc tế, mà còn giảm thiểu các nguy cơ suy giảm tài nguyên, ô nhiễm môi trường do phát triển công nghiệp nặng.

Không chỉ là tăng trưởng kinh tế, chiến lược phát triển du lịch còn mang ý nghĩa văn hóa – xã hội sâu sắc. Trước hết, nó góp phần định hình bản sắc “Quảng Trị – Đất tâm linh và hòa bình”, tạo dựng niềm tự hào cho cộng đồng, gìn giữ các ký ức lịch sử một cách sống động và nhân văn. Thay vì bị lãng quên, các địa danh như Thành cổ Quảng Trị, cầu Thạch Hãn, sân bay Tà Cơn, đường Hồ Chí Minh huyền thoại... sẽ trở thành những điểm kết nối quá khứ và hiện tại, giáo dục thế hệ trẻ và truyền cảm hứng hòa bình đến bạn bè quốc tế.

Về khía cạnh bền vững, một điểm sáng trong chiến lược là sự tích hợp giữa phát triển du lịch với bảo tồn sinh thái và phát triển nông nghiệp hữu cơ. Việc quy hoạch các vùng đệm du lịch kết hợp canh tác nông nghiệp sạch phục vụ chuỗi du lịch không chỉ giúp nâng cao giá trị nông sản mà còn đảm bảo hiệu quả sinh thái – xã hội. Mô hình “du lịch nông nghiệp cộng đồng” có thể được áp dụng tại các xã miền núi, vùng đồng bào thiểu số nhằm đa dạng hóa sinh kế, giảm áp lực lên rừng và tài nguyên thiên nhiên. Du lịch phát triển có định hướng sẽ kích thích các mô hình du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp hữu cơ, du lịch gắn với bảo tồn rừng – biển, nâng cao giá trị nông sản gắn chuỗi giá trị tâm linh như hương trầm, thổ cẩm, nếp cẩm, cây dược liệu bản địa.

Nếu chiến lược phát triển du lịch tâm linh – lịch sử được triển khai thành công với tầm nhìn đến năm 2045, Quảng Trị có cơ hội thực hiện một bước nhảy vọt mang tính đột phá về cơ cấu kinh tế, quy mô GRDP và vị thế địa kinh tế trong vùng Bắc Trung Bộ và trên bản đồ du lịch quốc tế. Không chỉ gia tăng giá trị kinh tế, chiến lược này còn tạo hiệu ứng lan tỏa đa chiều đến các trụ cột phát triển khác như nâng cao thu ngân sách nội địa, tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động địa phương, kích thích đầu tư FDI–DDI, tái cấu trúc đô thị – nông thôn theo hướng bền vững và gia tăng bản sắc vùng miền. Đặc biệt, Quảng Trị có thể định vị mình là “Thủ phủ hòa bình và tâm linh” – một không gian hội tụ giá trị lịch sử, văn hóa, sinh thái và nhân văn, góp phần định hình mô hình phát triển mới cho các tỉnh có đặc thù tương tự.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa viễn cảnh này, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa quy hoạch không gian chiến lược, phát triển nguồn nhân lực bản địa, đầu tư hạ tầng đồng bộ và các cơ chế, chính sách đột phá mang tính dẫn dắt. Đó không chỉ là nhiệm vụ của chính quyền tỉnh, mà còn đòi hỏi sự đồng hành từ trung ương, doanh nghiệp và cộng đồng. Quảng Trị đang đứng trước cơ hội lịch sử – và lựa chọn hành động quyết liệt, nhất quán ngay từ hôm nay sẽ là yếu tố then chốt để chuyển hóa tiềm năng thành hiện thực phát triển dài hạn.

Giáo sư -Tiến sĩ – Luật sư -  Doanh nhân Phạm Hồng Điệp