Tiêu chí môi trường và xác nhận dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh

Theo dõi KTMT trên

Tín dụng xanh (green credit) là một trong những yếu tố then chốt của hệ thống tài chính toàn cầu giúp giải quyết các thách thức môi trường và tăng cường khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.

Trong những năm gần đây, tín dụng xanh đã có những bước phát triển đáng kể tại Việt Nam. Theo số liệu thống kê, giai đoạn 2017-2023, tín dụng xanh của hệ thống ngân hàng tăng trưởng trung bình khoảng 22% mỗi năm. Nhiều tổ chức tín dụng đã thiết kế các gói và chương trình tín dụng xanh phù hợp với đặc thù hoạt động của doanh nghiệp. Tính đến đầu năm 2024, dư nợ tín dụng xanh ước tính đạt 500 ngàn tỷ đồng (tương đương hơn 20.3 tỷ USD)

Đến cuối tháng 3/2024, 47 tổ chức tín dụng đã báo cáo tổng dư nợ tín dụng xanh đạt gần 637 ngàn tỷ đồng, chiếm khoảng 4.5% tổng dư nợ của toàn nền kinh tế. Mặc dù có sự tăng trưởng đáng kể, tỷ lệ 4.5% vẫn còn khá khiêm tốn so với tiềm năng và nhu cầu thực tế.

Các lĩnh vực được ưu tiên cấp tín dụng xanh bao gồm: năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm gần 45%) và nông nghiệp xanh (chiếm gần 30%). Một số ngân hàng đã triển khai các gói tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi, thấp hơn từ 0.5% đến 2% so với lãi suất thông thường. Điển hình như BIDV (HOSE: BID) đã triển khai gói tín dụng 10 ngàn tỷ đồng cho các doanh nghiệp đầu tư vào các dự án xanh mới, mở rộng hoặc cải tạo các dự án hiện có thành các dự án xanh. TPBank (HOSE: TPB) cũng công bố gói tín dụng 5 ngàn tỷ đồng dành riêng cho các doanh nghiệp có kế hoạch và dự án xanh; với lãi suất 0% trong ba tháng đầu tiên cho các dự án năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, giao thông vận tải, nông nghiệp, quản lý nước và chất thải bền vững, xây dựng và bất động sản xanh. VietinBank (HOSE: CTG) cũng phân bổ 5 ngàn tỷ đồng cho chương trình tài chính xanh Green UP để cung cấp vốn cho các dự án và kế hoạch mang lại lợi ích cho cộng đồng và xã hội. Các ngân hàng khác như MSB, ACB, Agribank, MBBank, HDBank và Nam A Bank cũng có các chương trình tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp và dự án xanh.

Mặc dù có những dấu hiệu tích cực, tỷ trọng tín dụng xanh trong tổng dư nợ tín dụng vẫn còn rất khiêm tốn so với tiềm năng và nhu cầu thực tế. Điều này cho thấy còn nhiều rào cản trong việc thúc đẩy tín dụng xanh tại Việt Nam.

Thực tế, mặc dù Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích tín dụng xanh, như Quyết định số 1604/QĐ-NHNN về Kế hoạch hành động của ngành ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, hiện nay hệ thống pháp lý liên quan đến tín dụng xanh vẫn chưa hoàn thiện. Các tiêu chí xác định dự án xanh, quy trình thẩm định và giám sát rủi ro môi trường còn thiếu rõ ràng, khiến các ngân hàng gặp khó khăn trong việc triển khai.

Cùng với đó, các dự án xanh thường đòi hỏi vốn đầu tư lớn và thời gian hoàn vốn dài, trong khi rủi ro về công nghệ, thị trường và chính sách lại cao. Điều này khiến nhiều ngân hàng e ngại khi cấp tín dụng cho các dự án xanh, đặc biệt là các dự án nhỏ và vừa do thiếu nguồn lực và kinh nghiệm thẩm định.

Ngoài ra, nhận thức về tín dụng xanh trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ về lợi ích của tín dụng xanh, trong khi các ngân hàng cũng chưa có đủ năng lực để tư vấn và hỗ trợ khách hàng tiếp cận nguồn vốn này. Bên cạnh đó, việc thiếu các chuyên gia am hiểu về lĩnh vực môi trường và công nghệ xanh cũng là một trở ngại lớn.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa trình Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh.

Dự thảo Quyết định này đặt ra khung pháp lý để đánh giá và hỗ trợ các dự án có lợi ích môi trường. Quy định sẽ áp dụng cho chủ dự án đầu tư, tổ chức phát hành trái phiếu xanh, tổ chức tín dụng và các bên liên quan.

Theo đó, dự án phải đáp ứng các tiêu chí môi trường như có báo cáo đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường hoặc đăng ký môi trường, đồng thời thuộc lĩnh vực bảo vệ môi trường và đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.

Việc xác nhận tiêu chí môi trường do tổ chức độc lập thực hiện theo tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế, với hồ sơ gồm văn bản pháp lý và báo cáo thuyết minh chi tiết. Văn bản xác nhận này là cơ sở để hưởng chính sách ưu đãi trong cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh. Hoạt động thanh tra, giám sát cũng được quy định nhằm đảm bảo minh bạch, tránh lợi dụng chính sách.

Các dự án này phải có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường hoặc đăng ký môi trường theo quy định của pháp luật và phải thuộc lĩnh vực bảo vệ môi trường và mang lại lợi ích rõ ràng về môi trường.

Điểm quan trọng của dự thảo quyết định là quy trình xác nhận dự án đầu tư đáp ứng tiêu chí môi trường. Xác nhận giúp đảm bảo tính minh bạch, khách quan và là điều kiện tiên quyết để các chủ dự án được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà nước.

Tổ chức xác nhận độc lập sẽ đóng vai trò trung gian, kiểm tra hồ sơ và đưa ra kết luận về việc dự án có đáp ứng tiêu chí môi trường hay không. Tổ chức xác nhận phải có tư cách pháp nhân, hoạt động trong lĩnh vực đánh giá sự phù hợp hoặc kiểm toán và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về dịch vụ chứng nhận sự phù hợp, đảm bảo rằng quá trình xác nhận được thực hiện theo các tiêu chuẩn chặt chẽ, tránh tình trạng xác nhận thiếu khách quan hoặc lợi dụng chính sách để trục lợi.

Hồ sơ để thuyết minh một dự án đáp ứng tiêu chí môi trường bao gồm văn bản đề nghị xác nhận, các tài liệu chứng minh sự tuân thủ quy định môi trường và báo cáo thuyết minh về tính bền vững của dự án, giúp cơ quan quản lý có cơ sở đánh giá chính xác mức độ tác động môi trường của dự án, từ đó đưa ra quyết định phù hợp.

Sau khi dự án được xác nhận, văn bản xác nhận sẽ là căn cứ quan trọng để các cơ quan có thẩm quyền xem xét cấp tín dụng xanh hoặc cho phép phát hành trái phiếu xanh.

Văn bản xác nhận có vai trò quan trọng đối với thị trường tài chính, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng có nhiều nhà đầu tư quan tâm đến các sản phẩm tài chính bền vững.

Đối với trái phiếu xanh, văn bản xác nhận giúp đảm bảo nguồn vốn huy động được sử dụng đúng mục đích, góp phần phát triển kinh tế xanh, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

Đối với tín dụng xanh, văn bản xác nhận là căn cứ để các tổ chức tín dụng xem xét cấp vốn với lãi suất ưu đãi, thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường.

Quang Đức