Thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn còn rất nhiều tiềm năng cần được khai thác

Theo dõi KTMT trên

Năm 2023 đã đi qua, nhìn lại cả một năm nhận xét chung là thị trường hàng hóa đa dạng, dồi dào và phong phú, giá cả có những thời kì biến động do tác động của giá xăng dầu bán lẻ trong nước nhất là trong quý 3 năm nay. Cung hàng hóa trong nước và hàng hóa nhập khẩu khá dồi dào, cộng thêm với sức mua trong nước chưa được khôi phục hoàn toàn, cơ cấu tiêu dùng có nhiều thay đổi theo xu hướng an toàn, tiêu dùng xanh và tiết kiệm.

Chính vì vậy mà sự sôi động của thị trường bán lẻ trong nước tuy đạt được một số kết quả nhất định xong thực tế không có những đột biến như những năm trước. Qua thực tế của những hoạt động trên thị trường và diễn biến giá cả, có thể đưa ra một số đặc điểm chính của năm 2023 như sau:

Thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn còn rất nhiều tiềm năng cần được khai thác, chính vì vậy các nhà đầu tư trong và ngoài nước trong năm nay và những năm tiếp theo đều có những dự án phát triển chuỗi bán lẻ theo quy mô khác nhau từ mini shop đến các trung tâm thương mại và các đại siêu thị. Lý thuyết chuỗi đã được mở rộng ở thị trường Việt Nam.

Các nhà bán lẻ không những phát triển trong nước, đồng thời thu mua hàng hóa nhất là hàng nông sản thực phẩm để xuất khẩu và cung cấp hàng cho điểm bán ở các nước khác. Có thể kể ra một số dự án đầu tư vào bán lẻ như sau: Tháng12/2013, Thaco đa ra mắt TTTM Emart với diện tích 10500 mét vuông, tiếp sau đó Đại Quang Minh – công ty con của Thaco được chấp thuận xây dựng TTTM ở phía Tây Hồ Tây, đưa con số hệ thống Emarts lên 10 vào năm 2025. Lotte Mart quý 3/2023 đã khai trương TTTM, khách sạn, căn hộ với diện tích 350 nghìn mét vuông tại Hồ Tây, đến nay họ đã có 19 thành viên công ty hoạt động, với Aeon Mall đã có 6 siêu thị trên toàn quốc cho đến nay, dự kiến sẽ tiến tới đạt con số 20 TTTM trong những năm tới.

Thái Lan với hệ thống Central Retail đang vận hành 340 cửa hàng bán lẻ trên 40 tỉnh thành tại Việt Nam trong đó có 38 đại siêu thị GO! Và 39 siêu thị bán lẻ, ngoài ra còn 200 cửa hàng bán lẻ phi thực phẩm. Với Vincom Retail đang sở hữu 5 TTTM phân khúc Mega Mall và 7 TTTM với phân khúc Centrer, … Sự thâm nhập rầm rộ của các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài và doanh nghiệp trong nước vào phân khúc đại siêu thị, TTTM đã đem lại sự cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài, giữa kênh bán lẻ truyền thống và kênh bán lẻ hiện đại. Xu hướng cạnh tranh tập trung chủ yếu ở giá cả, chất lượng hàng hóa, uy tín của thương hiệu và niềm tin của người tiêu dùng, cạnh tranh về năng lực công nghệ bán hàng đa kênh, cạnh tranh về tốc độ, thời gian giao hàng, … Kết quả của sự cạnh tranh này là một mặt thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp, đồng thời đem lại quyền lợi chính đáng cho các nhà cung ứng hàng hóa, các nhà sản xuất và của cả người tiêu dùng.

Thị trường bán lẻ Việt Nam năm 2023 còn chứng kiến sự bùng nổ của các cuộc xúc tiến thương mại mở rộng thị phần bán hàng của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong nước. Những cuộc hội chợ triển lãm giới thiệu sản phẩm vùng miền, các sản phẩm OCOP đã đem lại sự sôi động hơn cho thị trường bán lẻ Việt Nam trong năm qua.

Trong năm 2023 cũng ghi nhận sự quan tâm chỉ đạo sát sao của nhà nước, các bộ ngành, các địa phương được thể hiện bằng chính sách giảm thuế VAT, tìm cách tạo công ăn việc làm tăng sức mua cho thị trường, chính vì vậy thị trường sôi động hơn, theo báo cáo của tổng cục thống kê, doanh thu bán lẻ 11 tháng/2023 tăng trường 9,6% so với năm ngoái, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp thương mại có những tiến bộ hơn những năm trước. Đồng thời cũng có tác dụng thúc đẩy sản xuất trong nước phát triển thực hiện hiệu quả hơn phong trào người Việt dùng hàng Việt.

Tuy đạt được những kết quả như trên xong nghiêm túc nhìn lại thì năm vừa qua cũng còn có những vấn đề cần nghiên cứu nghiêm túc, đầy đủ hơn để khắc phục những vướng mắc tồn tại và cả những yếu kém để thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả hơn trong những năm tới:

Trước tiên nhìn về góc độ bình diện toàn xã hội, lợi ích hài hòa rủi ro chia sẻ thì chắc chắn phải nhắc đến đó là hiện tượng chênh lệch về giá cả giữa giá đầu ra của nhà sản xuất, người nông dân, các hợp tác xã nông nghiệp thì khá thấp, hay bị hòa vốn hoặc lỗ, trung gian và bán lẻ độc quyền hưởng lợi nhuận cao nhất, nhưng ở thị trường bán lẻ giá bán cho người tiêu dùng vấn cao gấp 2-3 lần, vấn đề này xảy ra rất nhiều năm nay ở nhiều mặt hàng, nhiều địa phương.

Điển hình như các mặt hàng trong năm bao gồm: gà vịt các loại, thịt lợn, cam sành, thanh long, dưa hấu, bí xanh bí đỏ, … Nguyên nhân chính vẫn là hàng hóa qua nhiều khâu trung gian lúc rộ thời vụ thu hoạch do không có kho dự trữ nên bị nhóm người cơ hội lợi dụng ép giá ép cấp. Mua bán trên thị trường chủ yếu là mua đứt, bán đoạn không thông qua sàn giao dịch hàng hóa, rất ít chuỗi cung ứng ngắn được thiết lập, tình trạng hiện nay. Ranh giới giữa nhà buôn chân chính và gian thương vẫn rất mỏng manh, hiệu quả của công tác chống buôn lậu thương mại vẫn chưa được như mong muốn. Doanh nghiệp thật thà chân chính bị thua thiệt, gian thương có lợi to. 

Chuẩn bị bước sang năm kế hoạch 2024 muốn ổn định được thị trường giá cả ở nội địa, góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, cần phải tiến hành một số công việc như sau. Trước hết về sản xuất: Cần xây dựng quy hoạch phát triển theo vùng một cách ổn định, sản xuất phải gắn với kho dự trữ và cơ sở chế biến sâu, nhằm tăng giá trị cho sản phẩm tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Chống được ép cấp ép giá, tiêu thụ hàng hóa một cách chủ động theo chuỗi sản xuất phân phối của từng mặt hàng nhất là nhóm hàng nông sản thực phẩm:

Tổ chức lại hệ thống phân phối một cách khoa học, quan tâm hơn đến hạ tầng của kênh truyền thống. Đặc biệt là củng cố, nâng cấp xây mới các chợ dân sinh hiện nay đang bị xuống cấp nhiều mặt dẫn tới kinh doanh sa sút, năng lực cạnh tranh kém so với kênh bán hàng hiện đại, đồng thời thiết lập hệ thống chợ đầu mối vùng có chức năng bổ sung là các sàn giao dịch mua bán hàng hóa nông sản thực phẩm tại các địa phương có nguồn hàng sản xuất lớn - Các doanh nghiệp ngoài sự hỗ trợ của nhà nước, cần chủ động có các phương án trong nội bộ để đối phó với biến động trong năm tới cả ở bên trong nội địa và các tác động ở bên ngoài của các khu vực và thế giới.

Nhà nước cần tiếp tục thực hiện các chính sách nhằm kích thích sức mua, chính sách phát triển sản xuất và tiêu thụ hàng Việt ở thị trường nội địa. Đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, thực hiện chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ một cách linh hoạt, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế, mở rộng quan hệ đối ngoại với các nước trong khu vực và quốc tế, kêu gọi đầu tư trong và ngoài nước theo định hướng phát triển thị trường nội địa của Việt Nam. Tiếp tục công cuộc cải cách hành chính nhằm giảm chi phí tối đa cho doanh nghiệp không để phát sinh những điều kiện kinh doanh không hợp lý gây khó khăn trở ngại cho sản xuất kinh doanh.

Điều hành giá cả các mặt hàng quan trọng là đầu vào của sản xuất kinh doanh và tiêu dùng gia đình như điện, xăng dầu, than theo hướng từng bước vận hành theo cơ chế thị trường, tăng cạnh tranh bình đẳng giảm điều hành theo kiểu hành chính, nhiều đầu mối quản lý, kiểm soát chặt chẽ giá bán cho sản xuất và tiêu dùng một cách công khai, minh bạch phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế của Việt Nam. Làm tốt công tác chống buôn lậu gian lận thương mại, sản xuất và kinh doanh hàng giả, trốn thuế để bảo vệ những doanh nghiệp làm ăn chân chính, xử lý nghiêm, đủ sức răn đe với các tổ chức cá nhân vi phạm

Làm được những vấn đề trên, chắc chắn nhiệm vụ kế hoạch nhà nước năm 2023 sẽ đạt được những mục tiêu cơ bản đề ra trong năm, thương mại nội địa góp phần thực hiện chỉ tiêu lạm phát ở mức 3,3%-3,5%, làm tiền đề cho sự phát triển trong năm 2024 và những năm tiếp theo, đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế đất nước nhanh và vững chắc, sẵn sàng vượt qua những khó khăn trở ngại để hoàn thành các mục tiêu trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2021-2025 và những giai đoạn tiếp theo. 

Chuyên gia kinh tế  Vũ Vinh Phú