Ngày càng 'mọc' lên nhiều đề xuất táo bạo nhằm cải tạo sông Tô Lịch
JVE Group tiếp tục đề xuất dự án tại sông Tô Lịch bằng nguồn vốn viện trợ từ phía Nhật Bản. Trước đó, rất nhiều ý tưởng cải tạo, xử lý ô nhiễm được đưa ra nhưng chưa dự án nào được chấp thuận do vấp phải sự phản đối mạnh mẽ và không có nguồn lực.
Dòng sông thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư
Trước tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng, sông Tô Lịch - một trong “tứ giác nước” của kinh thành Thăng Long xưa luôn nhận đươc sự quan tâm của các nhà quản lý, giới chuyên gia, đặc biệt là các nhà đầu tư đề xuất giải pháp cải tạo dòng sông.
Hơn 10 năm trước, Công ty CP Nước và Môi trường Việt Nam cũng đã trình UBND TP.Hà Nội dự án “Cải tạo môi trường, cảnh quan, xây dựng các cơ sở dịch vụ công cộng và du lịch trên sông Tô Lịch” gồm 2 giai đoạn với tổng mức đầu tư khái toán là 255 tỉ đồng. Chủ đầu tư đề xuất xây dựng một sàn bê tông kê lên mặt sông Tô Lịch với chiều dài khoảng gần 1 km để xây dựng bãi đỗ xe, nhà hàng ăn uống, ki-ốt bán hàng, chợ ẩm thực... trên mặt sông. Dự án cuối cùng không được phê duyệt do vướng phải nhiều ý kiến phản đối.
Đến tháng 7/2019, trong kỳ họp HĐND TP.Hà Nội, Bí thư Quận ủy Hoàn Kiếm – ông Dương Đức Tuấn đã đề nghị thành phố xem xét cống hóa kết hợp xây dựng các bãi đỗ xe thông minh đối với một số con sông có tính chất kênh, mương thoát nước, trong đó có sông Tô Lịch và sông Kim Ngưu. Đề xuất này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của các đại biểu HĐND, chuyên gia, môi trường, đô thị, cấp thoát nước…
Vào tháng 11/2019, đề xuất xây dựng “lầu vọng nguyệt” với điểm nhấn là các nhà chờ theo kiến trúc đẹp như các lầu vọng nguyệt ở các triều đại nhà Lê, nhà Trần, nhà Nguyễn… dọc hai bờ sông Tô Lịch lại gây ồn ào, vấp phải ý kiến phản đối. Song dự án được đánh giá là rất khó thu hút tiền đầu tư do không có nguồn thu.
Tháng 9/2020, Công ty CP Tập đoàn Môi trường Nhật Việt JVE (JVE Group) đã gửi đề xuất lên lãnh đạo Thành ủy, UBND TP.Hà Nội về “Giải pháp tổng thể” cải tạo sông Tô Lịch trở thành “Công viên Lịch sử - Văn hoá - Tâm linh Tô Lịch” bằng nguồn vốn từ phía Nhật Bản.
Trước đó, JVE Group được biết đến là đơn vị thực hiện Dự án tài trợ thí điểm làm sạch một đoạn sông Tô Lịch và một góc Hồ Tây bằng công nghệ Nano - Bioreactor Nhật Bản được khởi động vào ngày 16/5/2019. Một dự án sử dụng công nghệ chưa từng xuất hiện tại Việt Nam và gây ồn ào trong suốt quá trình triển khai.
Mới đây, đơn vị này tiếp tục đưa ra thêm một ý tưởng vô cùng táo bạo. Theo đó, JVE Group đã gửi văn bản báo cáo đồng chí Bí thư Thành ủy Hà Nội về việc đề xuất tài trợ miễn phí lập Quy hoạch xây dựng “Hệ thống hầm ngầm khổng lồ chống ngập kết hợp cao tốc ngầm chống ùn tắc nội đô đầu tiên của Hà Nội dọc Công viên Tô Lịch” bằng nguồn vốn viện trợ từ phía Nhật Bản.
Dự án nhằm mục tiêu giảm úng ngập khi trời mưa và chống ùn tắc dọc tuyến đường sông Tô Lịch, góp phần cải thiện môi trường và giao thông của Hà Nội. Đồng thời, Dự án không tổ chức thu phí cao tốc ngầm mà người dân sẽ được sử dụng miễn phí khi đi qua cao tốc ngầm nội đô đặc biệt này.
“Đừng quên bản chất dòng sông Tô Lịch là công sản”
Từ khi IVE đề xuất “Giải pháp tổng thể” cải tạo sông Tô Lịch trở thành “Công viên Lịch sử - Văn hoá - Tâm linh Tô Lịch” bằng nguồn vốn từ phía Nhật Bản, KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường trực ban chấp hành Hội Kiến trúc sư Hà Nội đã khuyến cáo bản chất dòng sông Tô Lịch là “công sản” nhưng được gia tăng giá trị bằng dự án thoát nước và xử lý nước thải của Hà Nội do Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản - JICA tài trợ vốn tới 1,5 tỉ USD, đang gánh vác hai nhiệm vụ chính là thoát nước và xử lý nước thải của Thủ đô.
Do đó, cần làm rõ nhiều nội dung bao gồm việc các nhà đầu tư tiếp vào đó thì sẽ thành sở hữu của ai, vì lợi ích của ai? Hay dự án sau đó biến thành sở hữu tư nhân, đem lại lợi ích cho nhóm đầu tư giống như bài học xương máu của kênh thoát nước Nghĩa Đô và kênh phố Phan Kế Bính.
Nhìn lại Dự án thoát nước và xử lý nước thải do JICA thực hiện với số vốn rất lớn, sau hơn 10 năm triển khai có những hạng mục đã quyết toán xong, nhiều hạng mục đang phải chi trả rất nhiều tiền gồm kè, cống, thoát nước, nhà máy xử lý nước thải Yên Sở, nhà máy xử lý nước thải Yên Xá… Hiệu quả của dự án vẫn chưa hoàn thành nhiệm vụ thoát nước và xử lý nước thải cho Hà Nội bởi cứ mỗi đợt mưa to, cả thành phố lại ngập trong biển nước.
Trong bối cảnh dự án cũ chưa thực hiện xong thì việc đưa ra những dự án mới liệu có thực sự hợp lý? Đó là câu hỏi mà KTS Trần Huy Ánh và nhiều chuyên gia khác đã và đang đặt ra.
Tại dự án JVE mới đề xuất, dư luận băn khoăn liệu dự án này có xung đột với hệ thống cống thu gom nước thải - Một trong những hạng mục quan trọng thuộc dự án Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đang được công nhân lắp đặt dọc sông Tô Lịch. Dự án do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước, thoát nước và môi trường thành phố Hà Nội làm chủ đầu tư, thi công bởi nhà thầu TEKKEN (Nhật Bản).
Được biết, hệ thống cống gom nước thải dài 21 km, trong đó có 10 km ống được đặt theo phương án đào mở, còn 11 km được triển khai theo phương án khoan kích ngầm để đặt ngầm ống xuống dưới lòng sông Tô Lịch. Dự án khởi công vào tháng 5/2020, dự kiến hoàn thành sau bốn năm thi công.
TS Phan Lê Bình, giảng viên Đại học Việt - Nhật, chuyên gia giao thông từ Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) trả lời trên Zing.vn rằng, không hiểu là hết bao tiền để làm công trình này. Ý tưởng khá hay, cũng không quá viển vông về mặt kỹ thuật, chỉ ngặt mỗi tiền thôi.
Vị chuyên gia cho biết ở Nhật có cả cao tốc ngầm lẫn cống nước ngầm, nhưng 2 hệ thống này không đi chung với nhau. Với các công trình hầm ngầm thông thường, phần đáy sẽ được đổ bê tông để vừa tạo mặt phẳng chạy xe, vừa tạo sức nặng đè xuống các mạch nước ngầm bên dưới.
"Trong thiết kế của JVE không có lớp bê tông ở đáy mà tận dụng luôn khoang đáy làm cống dẫn nước. Tôi lo ngại các mạch nước ngầm có thể tạo áp lực lên lớp bê tông vỏ hầm theo lực đẩy Archimedes. Vấn đề này sẽ có giải pháp kỹ thuật để khắc phục, nhưng sẽ không đơn giản", TS Bình cho biết.
Vương Liễu
