Lời giải nào cho bài toán sử dụng nước hợp lý và bền vững?
Việc sử dụng gần 90% nguồn nước sạch trên thế giới để sản xuất thực phẩm và năng lượng. Rất nhiều người không có ý niệm gì về những sản phẩm dùng hàng ngày khiến lượng nước sạch tiêu hao mau chóng.
Thực trạng báo động
Nước chiếm 3/4 diện tích bề mặt Trái Đất và là nguồn tài nguyên quý giá của mọi vạn vật trên thế giới. Tuy nhiên, chỉ có dưới 3% là nguồn nước ngọt. Trong đó, 0.3% nước ngọt của thế giới nằm trong các sông, hồ; 30% là nước ngầm, phần còn lại nằm trên các sông băng, núi băng. Chính vì vậy, trên thế giới, có khoảng 4 tỉ người đang gặp tình trạng thiếu nước trầm trọng ít nhất 1 tháng trong 1 năm.
Chủ tịch Ủy ban về Nước của Liên Hợp Quốc nói trong báo cáo được công bố trong Ngày Nước thế giới (22/3). Cứ 10 người trên toàn thế giới thì có 4 người không có đủ nước an toàn để uống. Cho tới năm 2050, hơn một nửa dân số toàn cầu được cho là sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu nước, phát sinh khi nhu cầu vượt quá các nguồn nước sẵn có và hơn hai tỉ người sống tại các quốc gia đang trong tình trạng thiếu nước và ước tính khoảng 4 tỉ người sống trong các khu vực bị thiếu nước trầm trọng trong ít nhất một tháng mỗi năm. Những con số trên chỉ ra một thực trạng đáng báo động: Nước sạch đang dần cạn kiệt ở nhiều nơi trên thế giới.
Và cụ thể, cần 1,5 tấn nước để sản xuất một máy vi tính, 6 tấn nước để làm ra một cái quần jean. Lượng nước sạch được tiêu dùng trên phạm vi toàn cầu hàng năm tương đương với 10 con sông Nile.
Theo cảnh báo của các nhà khoa học, 20 năm tới, thế giới có thể sẽ thiếu 40% nước sạch. Trong 2 thập niên tới, 1/3 dân số toàn cầu sẽ chỉ có được một nửa lượng nước sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp sẽ thiếu nước trầm trọng.
Việt Nam đối mặt với nguy cơ thiếu nước sạch
Tại Việt Nam, tài nguyên nước cả về số lượng và chất lượng đều đang đối mặt với những đe dọa ngày càng lớn. Các mối đe dọa do tác động của biến đổi khí hậu đã tạo ra nhiều áp lực, đặc biệt là lũ lụt, ô nhiễm ngày càng gia tăng và cạnh tranh giữa các ngành sử dụng nước trong mùa khô.
Là một quốc gia bị rơi vào tình trạng thiếu nước, mặc dù có mạng lưới sông ngòi dày đặc và có nhiều ao hồ. Số liệu thống kê của Hiệp hội tài nguyên nước quốc tế (IWRA) cho thấy, nguồn nước nội địa của Việt Nam đạt trung bình thấp, ở mức 3.840 m3/người/năm, thấp hơn 400 m3/ người/năm so với mức bình quân toàn cầu. Dự báo đến năm 2025, con số này sẽ giảm chỉ còn một nửa.
Các báo cáo khoa học đã chỉ ra rằng, nếu không có hành động can thiệp để ngăn chặn các mối đe dọa này, nền kinh tế Việt Nam có thể bị tổn thất khoảng 6% GDP mỗi năm từ năm 2035 so với kịch bản không có các mối đe dọa. Những mối đe dọa này cần được giải quyết để đảm bảo có được nước an toàn và đầy đủ nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
Thiệt hại do ô nhiễm nước gây ra là rất lớn. Hiện nay, do tác động của các hoạt động kinh tế, không có lưu vực sông nào ở Việt Nam có nguồn nước mặt đáp ứng các tiêu chuẩn vệ sinh của WHO dành cho nước uống. Đặc biệt nghiêm trọng với những đoạn sông chảy qua các thành phố lớn đều bị ô nhiễm nặng, gây lãng phí nguồn tài nguyên, rủi ro cho sức khỏe con người và các hệ sinh thái tự nhiên.
Mức độ ô nhiễm cao của các nguồn nước cũng hạn chế sự phát triển, nhất là sự phát triển bền vững và tương lai của ngành công nghiệp, nông nghiệp.
Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam sẽ tiêu tốn khoảng 12,4 - 18,6 triệu đô la mỗi ngày cho chi phí xử lý do ô nhiễm vào năm 2030 nếu không có các biện pháp xử lý kịp thời.
Ô nhiễm nước đang nổi lên là mối đe dọa lớn nhất đối với nền kinh tế. Mô hình kinh tế được xây dựng phục vụ nghiên cứu này cho thấy, mối đe dọa chính là tác động của nguồn nước ô nhiễm lên sức khỏe con người, có thể làm giảm 3,5% GDP vào năm 2035. Tác động nhỏ hơn khoảng 0,8% tới năng suất lúa là do ảnh hưởng của chất lượng nước kém. Mô hình này chưa tính đến hậu quả kinh tế do các hình thức ô nhiễm nước khác, bao gồm cả tình trạng xâm nhập mặn của nguồn nước mặt và nước dưới đất.
Theo các chuyên gia, nếu không có những giải pháp hữu hiệu, nguồn cung cấp nước sạch được dự báo sẽ giống như tình trạng khan hiếm dầu. Các biện pháp bổ sung nguồn nước thiếu hụt trên toàn cầu cần chi phí 124 tỉ euro hàng năm. Nhưng khoản chi phí này sẽ chỉ còn từ 31 - 37 tỉ euro nếu người dân các nước được giáo dục cách tiết kiệm nước. Giải pháp cấp bách là quản trị nguồn nước hiệu quả.
Các chuyên gia về lĩnh vực này cũng đặc biệt lưu ý đến ý thức về sử dụng nguồn nước của các chủ hộ gia đình tại những đô thị lớn. Đã có rất nhiều chương trình hành động, tuyên truyền nhằm tác động đến ý thức của đối tượng sử dụng này. Song dường như, hiệu quả thực tế chưa được như mong muốn. Nhiều nghiên cứu trực tiếp đã cho thấy, nếu biết tận dụng, dự trữ nguồn nước mưa cho sinh hoạt và tưới cây thì nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt có thể giảm đến 70% khi người ta nhận ra vấn đề.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu nước sạch, do khí hậu biến đổi, thiên tai, bùng nổ dân số, sự nóng lên của Trái Đất. Tuy nhiên, một trong những nguyên nhân không kém phần quan trọng dẫn đến tình trạng này là do sự lãng phí và khai thác nguồn nước quá mức của con người. Những công trình xây dựng, những cuộc khai thác tập trung vào tài nguyên nước quá nhiều của chúng ta đã gián tiếp làm hao mòn và cạn kiệt nguồn nước sạch.
Nước vô cùng quan trọng với con người. Con người sống không thể thiếu nước. Bởi thế, bảo vệ và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên nước đang là vấn đề nóng bỏng của không riêng một quốc gia nào.
Thanh Thúy
