Giải pháp kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ giáo dục

Ecoschool - dự án lọt Top 8 sản phẩm KHCN tiêu biểu Hà Nội năm 2025 - mang đến giải pháp xây dựng trường học sinh thái xanh, bền vững, biến chuyển đổi số thành động lực đổi mới và đưa giáo dục trở thành hạ tầng mềm của kinh tế môi trường đô thị.

1. Xung lực chính sách: Khi đổi mới sáng tạo trở thành "mệnh lệnh" hành động

Sáng ngày 25/12/2025, ngay sau Hội nghị sơ kết của Ban Chỉ đạo Trung ương, TP. Hà Nội đã tổ chức Hội nghị hành động, ra mắt Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và khởi động Quỹ Đầu tư mạo hiểm. Đây là một tín hiệu mạnh mẽ khẳng định quyết tâm của Thủ đô: Biến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành động lực tăng trưởng mới.

Trong dòng chảy đó, dự án Ecoschool của Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQGHN) đã vinh dự lọt vào TOP 8 sản phẩm nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo tiêu biểu nhất năm 2025. Được phát triển nhằm thực hiện Nghị quyết 57 của Thành phố, Ecoschool không chỉ là một sản phẩm học thuật mà đã sẵn sàng phục vụ cộng đồng.

Dưới góc nhìn của những nhà quản lý giáo dục, Ecoschool không chỉ đơn thuần là một dự án ngoại khóa mà chính là điểm tựa chính sách vững chắc. Việc triển khai mô hình này giúp nhà trường hiện thực hóa sứ mệnh giáo dục, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Thủ đô.

Đặc biệt, Ecoschool tạo ra một bước ngoặt trong tư duy quản trị: chuyển từ quản lý hành chính truyền thống sang quản trị xanh thông minh, tối ưu hóa nguồn lực và tiết kiệm chi phí vận hành một cách thực chất. Tại đây, triết lý 'lấy học sinh làm trung tâm' được nâng tầm thành lối sống - nơi các em không chỉ học về môi trường, mà còn thực hành văn hóa cộng sinh, hợp tác và trách nhiệm với hệ sinh thái xung quanh ngay từ những trải nghiệm nhỏ nhất mỗi ngày

2. Khoảng trống kinh tế môi trường trong giáo dục hiện nay

Thực tế quản lý tại các nhà trường cho thấy một nghịch lý: Chúng ta dành nhiều thời gian cho giáo dục môi trường, nhưng kết quả lại khó định lượng. Dưới góc độ quản trị, các Hiệu trưởng thường đối mặt với 3 thách thức lớn:

- Thiếu công cụ đo lường: Các hoạt động xanh thường mang tính phong trào, thiếu dữ liệu để chứng minh hiệu quả giảm phát thải hay khối lượng rác thải được xử lý.

- Thiếu liên kết kinh tế: Rác thải trong trường học vẫn bị coi là "chi phí" thay vì là "nguồn lực". Nhà trường chưa có cơ chế để biến hành vi xanh thành giá trị kinh tế tuần hoàn.

- Chưa đạt chuẩn quốc tế: Dù thế giới có hơn 50.000 trường đạt chuẩn Global Ecoschool tại 100 quốc gia, nhưng Việt Nam mới chỉ có 3 trường được vinh danh trong hơn một thập kỷ qua.

Khoảng trống này đòi hỏi một giải pháp không chỉ là "giảng dạy" mà phải là "quản trị". Quản trị sự chuyển đổi: Từ "Giảng dạy" thuần túy đến Hệ sinh thái chuẩn quốc tế. Khoảng trống lớn nhất trong giáo dục môi trường tại Việt Nam hiện nay chính là sự thiếu hụt một cơ chế quản trị sự chuyển đổi (Transformation Management). Để một ngôi trường đạt được danh hiệu Global Ecoschool – chuẩn mực xanh danh giá hiện diện tại hơn 100 quốc gia – nhà trường không chỉ cần những tiết học về thiên nhiên, mà cần một lộ trình thay đổi toàn diện về cấu trúc vận hành.

3. Ecoschool và VNNETZERO: "Đơn vị sản xuất hành vi xanh" trong trường học

Giải pháp kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ giáo dục - Ảnh 1

Giải pháp kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ giáo dục - Ảnh 2 — *VNNETZERO được chào đón tại Hải Phòng*

Ecoschool tiếp cận bài toán bằng một tư duy đột phá: Trường học là nơi quy hoạch và sản xuất ra những hành vi xanh chất lượng cao. Trái tim của giải pháp này là công nghệ lõi VNNETZERO – nền tảng quản trị hành vi xanh đã được bảo hộ bản quyền tác giả.

Triết lý "Số hóa hành vi xanh – Cá nhân hóa giáo dục sinh thái": VNNETZERO biến các hoạt động môi trường thành một trải nghiệm công nghệ hấp dẫn cho học sinh và một công cụ quản lý chính xác cho nhà trường:

- Số hóa tương tác: Thông qua hệ thống máy thu gom thông minh (thu hồi chai nhựa, vỏ lon nhựa/nhôm), mỗi hành động của học sinh được ghi nhận ngay lập tức trên hệ thống.

- Cơ chế kích thích kinh tế: Hành vi xanh được "trả thưởng" thông qua các giá trị tương xứng, giúp học sinh hiểu sâu sắc về giá trị của kinh tế tuần hoàn.

- Trường học là vườn ươm khởi nghiệp xanh: VNNETZERO tạo ra không gian để học sinh thực hành nếp văn hóa giảm phát thải, từ đó nuôi dưỡng các ý tưởng đổi mới sáng tạo ngay từ ghế nhà trường.

Khi áp dụng Ecoschool, các nhà trường không chỉ đạt được các danh hiệu môi trường, mà còn nhận về những giá trị kinh tế - xã hội thực chất:

1. Tối ưu hóa chi phí vận hành: Việc hình thành thói quen phân loại rác tại nguồn giúp nhà trường giảm thiểu chi phí xử lý chất thải và làm sạch cảnh quan.

2. Xây dựng thương hiệu trường học chuẩn quốc tế: Ecoschool là lộ trình thực tế nhất để các trường đạt tiêu chuẩn Global Ecoschool, nâng cao uy tín của nhà trường trên bản đồ giáo dục khu vực và quốc tế.

3. Đào tạo "Công dân sinh thái" cho Thủ đô: Nhà trường cung cấp cho xã hội những thế hệ công dân có năng lực số, ý thức xanh và trách nhiệm cao, đóng góp vào mục tiêu Net Zero của Hà Nội.

4. Từ thực chứng đến lộ trình nhân rộng

Ecoschool không chỉ dừng lại ở mức ý tưởng mà đã được thử nghiệm tại Đại học Quốc gia và bước đầu lan tỏa mạnh mẽ ra các địa phương như Hải Phòng, Hạ Long, Lào Cai. Khi mô hình Ecoschool cùng hệ thống máy VNNETZERO được "set up" tại trường, đây không chỉ đơn thuần là việc lắp đặt một thiết bị công nghệ, mà là sự hiện diện của một hệ sinh thái quản trị xanh hiện đại. Những lợi ích mà nhà trường nhận được sẽ bao quát từ khía cạnh kinh tế, quản trị cho đến giá trị thương hiệu giáo dục.

Giải pháp kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ giáo dục - Ảnh 3 — PGS.TS Nguyễn Việt Khôi, Phó Hiệu trưởng Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật trải nghiệm với VNNETZERO và chụp hình cùng nhóm tác giả tại sự kiện Tổng kết 1 năm thực hiện Nghị quyết 57 của Thành phố Hà Nội

Chuyển đổi rác thải thành "nguồn lực" tài chính và giáo dục

Thay vì coi rác thải nhựa, vỏ lon là gánh nặng chi phí vệ sinh, máy VNNETZERO biến chúng thành một loại tài sản có giá trị. Thông qua cơ chế tích điểm và đổi thưởng ngay lập tức trên app, nhà trường cắt giảm được đáng kể chi phí nhân công thu gom và xử lý rác thải hỗn hợp. Nguồn tài nguyên rác sạch thu được từ máy có thể kết nối trực tiếp với các đơn vị tái chế chuyên nghiệp, tạo ra một vòng tuần hoàn kinh tế nhỏ ngay trong khuôn viên trường. Điều này giúp nhà trường tối ưu hóa ngân sách vận hành và minh bạch hóa các hoạt động bảo vệ môi trường.

Công cụ quản trị số hóa

Báo cáo bằng dữ liệu thực: Điểm yếu của hầu hết các trường hiện nay là không có số liệu thực chứng về tác động môi trường. Với VNNETZERO, Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu được cung cấp một "bảng điều khiển" (Dashboard) quản trị thông minh. Hệ thống tự động ghi nhận lượng nhựa, nhôm đã được thu gom, quy đổi ra chỉ số giảm phát thải carbon (Carbon Footprint) tương ứng. Những dữ liệu "sống" này là bằng chứng quan trọng nhất để nhà trường đưa vào các báo cáo thường niên, hồ sơ kiểm định chất lượng hoặc các cuộc thi về trường học sinh thái quốc tế.

"Cánh cửa" đạt chuẩn Global Ecoschool nhanh nhất:

Hệ thống VNNETZERO được thiết kế tương thích hoàn toàn với 7 bước triển khai của mô hình Trường học sinh thái toàn cầu. Việc có sẵn máy thu gom thông minh giúp nhà trường giải quyết nhanh chóng các tiêu chí về "Quản lý chất thải" và "Sự tham gia của cộng đồng". Đây là lợi thế cạnh tranh rất lớn, giúp nhà trường rút ngắn thời gian để lọt vào danh sách ít ỏi các trường đạt chuẩn Global Ecoschool tại Việt Nam, nâng cao uy tín và vị thế của trường trên bản đồ giáo dục bền vững.

Hiện thực hóa triết lý "Lấy học sinh làm trung tâm": Máy VNNETZERO tạo ra một không gian tương tác thú vị, nơi mỗi học sinh trở thành một mắt xích chủ động trong nền kinh tế xanh. Các em không còn nghe về Net Zero qua những bài giảng lý thuyết mà được trực tiếp thực hành, trải nghiệm "công nghệ xanh". Điều này hình thành nếp văn hóa tự giác, tinh thần trách nhiệm và tư duy đổi mới sáng tạo. Nhà trường lúc này đóng vai trò là "bệ phóng", tạo điều kiện cho học sinh rèn luyện kỹ năng cộng sinh và hợp tác với môi trường – những kỹ năng quan trọng nhất của thế hệ công dân tương lai.

Kết nối cộng đồng và lan tỏa thương hiệu: Việc triển khai máy VNNETZERO giúp nhà trường xây dựng hình ảnh một cơ sở giáo dục XANH - SỐ - KHỎE. Đây là thỏi nam châm thu hút sự quan tâm của phụ huynh, các đối tác chiến lược và cả cộng đồng đô thị xung quanh. Sự hiện diện của dự án đã được chứng thực tại Hải Phòng, Hạ Long, Lào Cai chính là lời khẳng định cho tính hiệu quả và khả năng thích ứng cao của giải pháp này đối với mọi bối cảnh địa phương.

Giải pháp kinh tế tuần hoàn bắt đầu từ giáo dục - Ảnh 4 — *VNNETZERO được 3 trường học chào đón giải pháp triển khai tại trường.*

Sự thành công của Ecoschool gợi mở một hướng đi mới cho quản trị đô thị: Hãy coi trường học là "hạ tầng mềm" của kinh tế môi trường. Việc nhân rộng mô hình này không chỉ là đầu tư cho giáo dục, mà là đầu tư cho một mô hình tăng trưởng mới – nơi đổi mới sáng tạo bắt đầu từ những hành vi nhỏ nhất của thế hệ trẻ.

TS Bùi Thị Thanh Hương