Điều gì đang xảy ra với tầng ozone?
Vào cuối những năm 1980, các Chính phủ trên thế giới đã nhất trí bảo vệ tầng ozone của Trái Đất bằng cách loại bỏ dần các chất làm suy giảm tầng ozone do hoạt động của con người thải ra, theo Nghị định thư Montreal.
Suy giảm tầng ozone đang ngày càng gia tăng
Tầng ozone trong khí quyển có vai trò bảo vệ Trái đất khỏi bức xạ cực tím có hại. Vào những năm 1970, các nhà khoa học phát hiện ra rằng tầng ozone đang bị suy giảm.
Điều kiện khí quyển của ozone thay đổi tự nhiên tùy thuộc vào nhiệt độ, thời tiết, vĩ độ và độ cao, trong khi các chất phun ra bởi các sự kiện tự nhiên như phun trào núi lửa cũng có thể ảnh hưởng đến ozone. Tuy nhiên, những hiện tượng tự nhiên này không thể giải thích được mức độ cạn kiệt và người ta phát hiện ra rằng một số hóa chất do con người tạo ra là nguyên nhân.
Sự suy giảm tầng ozone lớn nhất là ở Nam Cực. Sự suy giảm này tạo ra cái được gọi là "lỗ thủng ozone". Từ tháng 8 đến tháng 10, lỗ thủng ozone tăng kích thước - đạt cực đại vào giữa tháng 9 và giữa tháng 10.
Nghị định thư Montreal được tạo ra vào năm 1987 để bảo vệ tầng ozone bằng cách loại bỏ dần việc sản xuất và tiêu thụ các chất độc hại, vốn đang dần được phục hồi.
Một số chất làm suy giảm tầng ozone do các hoạt động của con người thải ra vẫn còn trong tầng bình lưu trong nhiều thập kỷ, có nghĩa là quá trình phục hồi tầng ozone là một quá trình rất chậm và lâu dài.
Nghị định thư Montreal thể hiện sức mạnh của cam kết quốc tế trong việc bảo vệ môi trường của chúng ta. Dữ liệu vệ tinh cung cấp một phương tiện tốt để theo dõi những thay đổi của tầng ozone trên phạm vi toàn cầu.
Các phép đo ozone từ vệ tinh Copernicus Sentinel-5P mở rộng chuỗi thời gian của Châu Âu bắt đầu từ năm 1995 với Thí nghiệm Giám sát ozone toàn cầu (GOME).
Những dữ liệu này có thể được sử dụng để theo dõi xu hướng dài hạn và cung cấp các phép đo ozone chỉ ba giờ sau thời gian đo cho Dịch vụ Giám sát Khí quyển Copernicus (CAMS), được điều hành bởi Trung tâm Dự báo Thời tiết Phạm vi Trung bình Châu Âu (ECMWF) để theo dõi và dự báo ozone.
Lỗ thủng ozone ngày nay
Dữ liệu từ Sentinel-5P được sử dụng để chỉ ra rằng lỗ thủng ozone năm ngoái trên Nam Cực là một trong những lỗ thủng lớn nhất và sâu nhất trong những năm gần đây. Hố này phát triển nhanh chóng từ giữa tháng 8 và đạt đỉnh khoảng 25 triệu km2 vào ngày 2/10.
Lỗ thủng tầng ozone lớn được thúc đẩy bởi một xoáy cực mạnh, ổn định và lạnh, điều này giữ cho nhiệt độ của tầng ozone trên Nam Cực luôn lạnh. Nó hoàn toàn trái ngược với lỗ thủng ozone nhỏ bất thường hình thành vào năm 2019.
Năm nay, sự tiến hóa của lỗ thủng tầng ozone dường như tương tự như kích thước của năm ngoái, hiện khoảng 23 triệu km2, rộng hơn Nam Cực. Theo CAMS, lỗ thủng ozone năm 2021 đã phát triển đáng kể trong hai tuần qua và hiện lớn hơn 75% lỗ thủng ozone ở giai đoạn đó trong mùa kể từ năm 1979.
Antje Inness, một nhà khoa học cấp cao tại ECMWF nhận xét, “Sự tiến hóa của tầng ozone này là những gì chúng tôi mong đợi với điều kiện khí quyển hiện tại. Tiến trình của lỗ thủng tầng ozone trong những tuần tới sẽ vô cùng thú vị”.
Giám đốc sứ mệnh Copernicus Sentinel-5P của ESA, Claus Zehner nói thêm, “Các phép đo ozone ở Sentinel-5P là một đóng góp quan trọng cho việc giám sát và dự báo ozone toàn cầu trong khuôn khổ của chương trình Copernicus.
“Việc giám sát lỗ thủng ozone trên Nam Cực phải được giải thích cẩn thận vì kích thước, thời gian và nồng độ ozone của một lỗ duy nhất bị ảnh hưởng bởi các trường gió địa phương, hoặc khí tượng xung quanh Nam Cực. Tuy nhiên, chúng tôi kỳ vọng lỗ thủng ozone trên Nam Cực sẽ đóng lại vào năm 2050”.
Nguyễn Luận
