Tài chính xanh và ESG: Doanh nghiệp cần làm gì để nâng cao xếp hạng tín nhiệm?

Theo dõi KTMT trên

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong những năm gần đây, tài chính xanh và các tiêu chuẩn ESG đã và đang trở thành xu hướng quan trọng trong hoạt động kinh doanh trên toàn cầu. Ngày càng có nhiều nhà đầu tư, tổ chức tài chính và chính phủ quan tâm đến các doanh nghiệp thực hiện tốt ESG, vì điều này không chỉ giúp giảm rủi ro mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho nền kinh tế và xã hội.Sự dịch chuyển mạnh mẽ sang tài chính bền vững đang thúc đẩy các doanh nghiệp phải thay đổi cách thức hoạt động, không chỉ tập trung vào lợi nhuận mà còn phải đảm bảo trách nhiệm với môi trường, xã hội và quản trị minh bạch. Những doanh nghiệp đáp ứng tốt các tiêu chuẩn ESG có cơ hội tiếp cận nguồn vốn tốt hơn, tăng giá trị thương hiệu và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Xếp hạng tín nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá mức độ tín nhiệm tài chính của một doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng huy động vốn, mức lãi suất vay và sự tin tưởng của nhà đầu tư. Do đó, doanh nghiệp không chỉ cần có tình hình tài chính vững mạnh mà còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn ESG để có được xếp hạng tín nhiệm cao. Với đề tài “ Tài chính xanh và ESG: doanh nghiệp cần làm gì để nâng cao xếp hạng tín nhiệm?” nhằm phân tích vai trò của ESG đối với xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp, đánh giá thực trạng áp dụng ESG tại các doanh nghiệp Việt Nam và đề xuất các giải pháp giúp doanh nghiệp nâng cao ESG nhằm cải thiện xếp hạng tín nhiệm và tăng cường khả năng huy động vốn.

2. TỔNG QUAN VỀ ESG, TÀI CHÍNH XANH VÀ XẾP HẠNG TÍN NHIỆM

2.1. Khái quát về ESG

Bộ tiêu chuẩn ESG là viết tắt của ba yếu tố Môi trường (Environmental), Xã hội (Social) và Quản trị (Governance). Đây là hệ thống tiêu chí đánh giá mức độ bền vững và trách nhiệm của doanh nghiệp trong quá trình hoạt động, bao gồm tác động đến môi trường, trách nhiệm đối với xã hội và hiệu quả quản trị doanh nghiệp.

E - Environmental (Môi trường): Đánh giá mức độ ảnh hưởng của doanh nghiệp đến môi trường, bao gồm phát thải carbon, quản lý tài nguyên thiên nhiên, năng lượng tái tạo, giảm thiểu ô nhiễm và tuân thủ quy định về môi trường.

S - Social (Xã hội): Đánh giá cách doanh nghiệp đối xử với nhân viên, khách hàng và cộng đồng. Các yếu tố bao gồm điều kiện làm việc, bình đẳng giới, phúc lợi nhân viên, bảo vệ quyền lợi khách hàng và đóng góp xã hội.

G - Governance (Quản trị doanh nghiệp): Đánh giá cơ cấu quản lý của doanh nghiệp, tính minh bạch trong tài chính, đạo đức kinh doanh, kiểm soát nội bộ và quyền lợi của cổ đông.

Các chỉ số và báo cáo ESG đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút nhà đầu tư, đối tác kinh doanh và tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường ngày càng chú trọng đến phát triển bền vững.

2.2. Khái quát về tài chính xanh

Tài chính xanh (Green Finance) là các hoạt động tài chính nhằm hỗ trợ phát triển bền vững, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và thúc đẩy nền kinh tế xanh. Điều này bao gồm việc cung cấp vốn cho các dự án thân thiện với môi trường, chẳng hạn như năng lượng tái tạo, công nghệ sạch, hạ tầng bền vững và các sáng kiến giảm phát thải khí nhà kính.

Các tổ chức tài chính, ngân hàng và quỹ đầu tư ngày càng hướng đến các khoản đầu tư xanh nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phát triển theo hướng bền vững, đồng thời hạn chế rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường.

Tài chính xanh thường được đánh giá dựa trên các tiêu chí chính sau:

Một là mức độ tác động đến môi trường. Dự án hoặc doanh nghiệp có đóng góp vào giảm phát thải CO₂, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên hay không?

Hai là tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững. Doanh nghiệp có áp dụng các nguyên tắc về phát triển bền vững theo quy định quốc tế như UN PRI (Nguyên tắc đầu tư có trách nhiệm của Liên Hợp Quốc) hay không?

Ba là tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Việc sử dụng nguồn vốn có được báo cáo rõ ràng và đáp ứng các tiêu chuẩn kiểm toán độc lập hay không?
          Bốn là tác động kinh tế - xã hội. Các khoản đầu tư có tạo việc làm, cải thiện điều kiện sống và hỗ trợ cộng đồng địa phương hay không?

2.3. Khái quát về xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp

Xếp hạng tín nhiệm là một chỉ số quan trọng giúp đánh giá khả năng tài chính và mức độ rủi ro của doanh nghiệp. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như Moody’s, S&P Global, Fitch Ratings thường xem xét các tiêu chí sau:

Một là sức mạnh tài chính. Dựa trên các yếu tố như doanh thu, lợi nhuận, tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu, khả năng thanh toán nợ và lịch sử tín dụng.

Hai là hiệu quả hoạt động. Đánh giá năng suất, tốc độ tăng trưởng và khả năng mở rộng kinh doanh.

Ba là mức độ rủi ro. Xem xét yếu tố thị trường, biến động kinh tế và mức độ nhạy cảm với các cú sốc tài chính.

Bốn là mức độ tuân thủ ESG. Ngày càng nhiều tổ chức xếp hạng tín nhiệm đưa ESG vào tiêu chí đánh giá, bởi doanh nghiệp có ESG tốt thường ít gặp rủi ro pháp lý và tài chính hơn.

3. THỰC TRẠNG ESG VÀ XẾP HẠNG TÍN NHIỆM CỦA DOANH NGHIỆP

ESG không còn là lựa chọn mà đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc ở nhiều quốc gia. Liên minh châu Âu (EU) hiện đang dẫn đầu trong việc thực hành ESG, tham vọng xanh giờ đây đồng bộ với tham vọng an ninh quốc gia, đảm bảo chủ quyền năng lượng và động lực này sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo vì các quốc gia không muốn phụ thuộc vào một quốc gia khác về năng lượng. 

Ở thị trường Việt Nam, yếu tố ESG của một doanh nghiệp đang ngày càng được cân nhắc đưa vào quyết định các hạng mục đầu tư. Bên cạnh đó, thực hành ESG là một trong những điểm cộng giúp một công ty có ưu thế trong việc thu hút vốn đầu tư lớn từ nước ngoài với những ưu đãi về lãi vay và các điều khoản khác như nguồn vay từ Asian Development Bank (ADB) hoặc phát hành trái phiếu xanh (Green bond).

Thông qua Dự án tăng cường năng lực cạnh tranh khu vực tư nhân Việt Nam (IPSC) do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ đã tiến hành khảo sát và đánh giá sơ bộ về mức độ nhận thức và thực hành ESG của các doanh nghiệp Việt Nam. Báo cáo được thực hiện thông qua việc khảo sát diện rộng 1.019 doanh nghiệp với bộ gồm 36 câu hỏi dành cho toàn bộ 1.019 doanh nghiệp tham gia và 98 câu hỏi dành riêng cho 13 doanh nghiệp tham gia khảo sát chuyên sâu, bộ câu hỏi được xây dựng dựa theo “Công cụ đánh giá mức độ thực hành kinh doanh bền vững của doanh nghiệp theo khung ESG” (Công cụ đánh giá ESG) do Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng trong khuôn khổ dự án USAID IPSC. Kết quả chỉ ra rằng, trong tổng 1.019 doanh nghiệp thì chiếm tới 55% doanh nghiệp chưa từng nghe nói tới khái niệm “ESG” (dù có thể đã thực hành về chủ đề môi trường, xã hội, quản trị), đồng thời, chỉ 5% doanh nghiệp đã có kế hoạch và đang chủ động triển khai ESG một cách bài bản. Bức tranh này khá tương đồng ở quy mô doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ. Riêng đối với các doanh nghiệp quy mô lớn, tỉ lệ doanh nghiệp chưa từng nghe nói tới khái niệm “ESG” dừng ở mức 33%. Bên cạnh đó, số lượng doanh nghiệp lớn đã chủ động triển khai ESG một cách bài bản đạt mức 15%.

* Dẫn chứng các doanh nghiệp toàn cầu đang thi đua nâng cao xếp hạng tín nhiệm thông qua ESG

Apple - Dẫn đầu cuộc đua tài chính xanh. Theo trang web chính thức của Apple, công ty đã triển khai kế hoạch “Apple 2030” với mục tiêu đạt được trạng thái trung hòa carbon trên toàn bộ chuỗi giá trị. Chiến lược này bao gồm việc tối ưu hóa việc sử dụng vật liệu tái chế và tái tạo, chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch, cũng như áp dụng các giải pháp vận chuyển phát thải carbon thấp nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Tesla: Thách thức giữa tăng trưởng và quản trị ESG. Vào tháng 5 năm 2022, Tesla đã bị loại khỏi Chỉ số S&P 500 ESG do thiếu chiến lược carbon thấp và các vấn đề liên quan đến quản trị doanh nghiệp. Đại diện S&P cho biết việc Tesla thiếu "chiến lược carbon thấp" và "quy tắc ứng xử trong kinh doanh", cùng với các bê bối xoay quanh về vấn đề phân biệt chủng tộc và điều kiện làm việc tồi tệ tại nhà máy ở Fremont, California, đã ảnh hưởng đến điểm số của công ty.

HSBC: Chuyển đổi từ tài chính truyền thống sang tài chính xanh. HSBC là một trong những ngân hàng hàng đầu thế giới trong lĩnh vực tài chính bền vững, cam kết hỗ trợ hơn 1.000 tỷ USD vào năm 2030 để tài trợ cho các dự án ESG, giảm đầu tư vào các dự án sử dụng nhiên liệu hoá thạch. Điều này giúp HSBC cải thiện xếp hạng tín nhiệm và thu hút nhiều nhà đầu tư hơn. 

4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO XẾP HẠNG TÍN NGHIỆM THÔNG QUA ESG

4.1. Tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh

Việc tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng các yêu cầu về phát triển bền vững mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể. Theo báo cáo của PricewaterhouseCoopers (PwC) Việt Nam, các doanh nghiệp cam kết thực hiện ESG có thể nâng cao uy tín, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa hiệu quả hoạt động. Điều này là do ESG giúp doanh nghiệp cải thiện hình ảnh thương hiệu, thu hút nhà đầu tư và tối ưu hóa các nguồn lực dài hạn.

Để ESG thực sự trở thành một phần quan trọng trong chiến lược kinh doanh, ban lãnh đạo cần đặt ra các mục tiêu ESG rõ ràng, có thể đo lường và theo dõi tiến trình thực hiện thường xuyên. Việc triển khai ESG cần phải đồng bộ với các mục tiêu phát triển dài hạn của doanh nghiệp, thay vì chỉ dừng lại ở các hoạt động CSR (trách nhiệm xã hội doanh nghiệp) mang tính hình thức.

Ngoài ra, việc áp dụng công nghệ số hóa đóng vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện ESG. Các doanh nghiệp có thể tận dụng AI, dữ liệu lớn (Big Data) và blockchain để thu thập, phân tích dữ liệu ESG một cách minh bạch và hiệu quả hơn. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp cải thiện khả năng ra quyết định mà còn giúp tối ưu hóa chi phí vận hành, từ đó nâng cao hiệu suất hoạt động và cải thiện xếp hạng tín nhiệm.

Lấy ví dụ điển hình có thể thấy ở Vinamilk – Doanh nghiệp tiên phong ESG tại Việt Nam. Vinamilk đã tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh bằng cách cam kết giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng năng lượng tái tạo. Công ty đã đầu tư vào các trang trại bò sữa sinh thái với hệ thống xử lý chất thải hiện đại, đồng thời triển khai các dự án điện mặt trời tại các trang trại để giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Nhờ chiến lược ESG rõ ràng, Vinamilk không chỉ nâng cao uy tín mà còn thu hút nhiều quỹ đầu tư nước ngoài.    

4.2. Tận dụng công cụ tài chính xanh - Đòn bẩy để nâng hạng

Hiện nay, thị trường vốn xanh đang trở thành một động lực quan trọng giúp doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nguồn tài chính trung và dài hạn nhằm thực hiện các dự án phát triển bền vững. Các tổ chức tài chính và ngân hàng trên thế giới ngày càng ưu tiên các khoản đầu tư vào doanh nghiệp có ESG tốt, bởi họ được đánh giá là có rủi ro thấp hơn và khả năng phát triển bền vững hơn.

Theo ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam, việc thúc đẩy dòng vốn xanh sẽ là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển bền vững. Ông cũng nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp cần chủ động tận dụng các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh (green bonds), quỹ đầu tư bền vững và tín dụng xanh để huy động vốn cho các dự án thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, chính phủ Việt Nam cũng đang khuyến khích doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn xanh thông qua các chính sách ưu đãi như giảm thuế, hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp và ưu tiên đấu thầu cho các dự án có yếu tố ESG. Do đó, doanh nghiệp cần chủ động tích cực tham gia vào các chương trình tài chính xanh để nâng cao lợi thế cạnh tranh và cải thiện xếp hạng tín nhiệm.

Điển hình có thể thấy ở Apple và quỹ tín dụng xxanh. Apple đã huy động hơn 4,7 tỷ USD thông qua trái phiếu xanh để tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu suất sử dụng tài nguyên và giảm lượng khí thải carbon. Điều này không chỉ giúp Apple củng cố hình ảnh là một công ty công nghệ bền vững mà còn giúp doanh nghiệp có lợi thế khi tiếp cận vốn từ các quỹ ESG toàn cầu.

4.3. Minh bạch hóa ESG - Chìa khóa để thu hút nhà đầu tư

Một trong những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao xếp hạng tín nhiệm và thu hút nhà đầu tư chính là sự minh bạch trong báo cáo ESG. Trong bối cảnh các tổ chức tài chính và quỹ đầu tư ngày càng quan tâm đến tính bền vững, việc công bố dữ liệu ESG đầy đủ, chính xác và minh bạch sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng lòng tin với nhà đầu tư và các bên liên quan. Để đạt được điều này, doanh nghiệp cần ứng dụng công nghệ trong báo cáo ESG và quản lý nguồn vốn xanh. Các hệ thống phần mềm tự động có thể hỗ trợ doanh nghiệp thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu ESG một cách chính xác và kịp thời. Điều này giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn báo cáo quốc tế mà còn cải thiện hiệu suất hoạt động, từ đó nâng cao độ minh bạch và tính cạnh tranh trên thị trường.

Theo ông Tô Quốc Hưng, Giám đốc quốc gia ACCA Việt Nam, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý tài chính và ESG không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu bắt buộc. Các doanh nghiệp không minh bạch trong báo cáo ESG có thể đánh mất cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh và thậm chí đối mặt với nguy cơ bị hạ thấp xếp hạng tín nhiệm do thiếu sự rõ ràng trong quản trị rủi ro bền vững.

Ngoài ra, để tạo dựng lòng tin với nhà đầu tư, doanh nghiệp cần xây dựng một hệ thống báo cáo ESG đạt chuẩn quốc tế, chẳng hạn như GRI (Global Reporting Initiative), SASB (Sustainability Accounting Standards Board) hoặc TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures). Những tiêu chuẩn này giúp doanh nghiệp định lượng và truyền tải thông tin ESG một cách nhất quán, từ đó nâng cao hình ảnh thương hiệu và uy tín trên thị trường vốn.

Tập đoàn Hòa Phát và báo cáo ESG. Hòa Phát đã công bố báo cáo ESG theo chuẩn Global Reporting Initiative (GRI) để minh bạch hóa các chỉ số về phát thải, tiêu thụ năng lượng và chiến lược phát triển bền vững. Nhờ đó, tập đoàn này đã thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các quỹ đầu tư châu Âu chuyên về tài chính xanh.

5. KẾT LUẬN 

Trong bối cảnh tài chính bền vững, ESG không chỉ là một xu hướng mà đã trở thành một yếu tố thiết yếu, giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, tối ưu hóa hoạt động và tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư. Việc tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh, tận dụng các công cụ tài chính xanh và minh bạch hóa thông tin ESG là ba giải pháp trọng tâm giúp doanh nghiệp cải thiện xếp hạng tín nhiệm. Những doanh nghiệp thực hiện tốt ESG không chỉ nâng cao giá trị thương hiệu mà còn gia tăng lợi thế cạnh tranh trong dài hạn.

Tại Việt Nam, mặc dù nhận thức và thực hành ESG của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế, nhưng xu hướng này đang dần thay đổi với sự hỗ trợ từ chính phủ, các tổ chức tài chính và nhà đầu tư. Do đó, doanh nghiệp cần nhanh chóng thích ứng, xây dựng lộ trình ESG rõ ràng và áp dụng công nghệ vào quản trị bền vững. Chỉ khi làm tốt ESG, doanh nghiệp mới có thể tận dụng tối đa các cơ hội tài chính xanh, nâng cao xếp hạng tín nhiệm và phát triển bền vững trong tương lai.

Ngô Trà My – CQ60/41.02