Các giải pháp về công tác thoát nước thích ứng với biến đổi khí hậu
Thời gian gần đây, biến đổi khí hậu, mưa lớn diễn biến phức tạp, khó lường cùng với tiến trình đô thị hóa nhanh dẫn đến tình trạng úng ngập xảy ra thường xuyên hơn tại các đô thị ở Việt Nam.
Theo Bộ Xây dựng, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nhiều của biến đổi khí hậu. Thời gian gần đây, biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, khó lường, cực đoan hơn. Trong khi đó, hệ thống thu gom nước mưa của các đô thị được xây dựng nhiều năm và đã xuống cấp; kích thước cống được tính toán chưa bao gồm ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.
Tại Hà Nội, thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội cho thấy, từ đầu mùa mưa 2022 đến nay, trên địa bàn thành phố đã có gần 10 trận mưa cường độ lớn, lượng mưa trên 100mm, thậm chí có nơi lên tới 180mm/giờ, vượt công suất thiết kế của hệ thống cống thoát nước (70mm/giờ) và 310mm/2 ngày đối với toàn bộ hệ thống, dẫn đến úng ngập xảy ra tại nhiều khu vực, nhất là tại các khu vực trũng thấp, xa nguồn xả.
Tương tự, tại Hải Phòng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty TNHH Thoát nước Hải Phòng Phạm Quang Quỳnh cho hay, hệ thống thoát nước đô thị của Hải Phòng xây dựng đã lâu, được tính toán đáp ứng với lượng mưa trung bình 20mm/giờ, 87mm/3 giờ, chưa tính đến biến đổi khí hậu. Gần đây, lượng mưa trên 100mm xuất hiện thường xuyên hơn, cộng với triều cường và lũ, trong khi cốt nền hiện trạng của thành phố tương đối thấp, vì vậy úng ngập xảy ra thường xuyên hơn khi mưa lớn.
Trong khi đó, tại Kiên Giang, Giám đốc Sở Xây dựng Hà Văn Thanh Khương chia sẻ, Kiên Giang chịu ảnh hưởng lớn của biến đổi khí hậu với triều cường, xâm nhập mặn. Đặc biệt, đối với thành phố Phú Quốc, từ một làng chài, 15-18 năm nay đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, với tỷ lệ đô thị hóa đạt 54%, song hạ tầng kỹ thuật chưa được quan tâm đầu tư. Hậu quả là, Phú Quốc đã hứng chịu đợt ngập lụt kéo dài tới 4 ngày (năm 2019), ảnh hưởng lớn đến đời sống, sinh hoạt của người dân...
Bàn về việc ứng dụng các công nghệ thoát nước thích ứng với biến đổi khí hậu, Phó Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam Nguyễn Việt Anh chia sẻ, hiện nhiều quốc gia vẫn đang sử dụng các biện pháp công trình, kỹ thuật như đầu tư xây dựng tường ngăn lũ, đắp đê hoặc xây dựng hệ thống thoát nước. Tuy nhiên, giải pháp này còn tiềm ẩn những rủi ro khi hệ thống không đủ sức chống chịu với lũ lụt, nhất là khi lũ lụt nghiêm trọng xảy ra. Do đó, không thể sử dụng một giải pháp đơn lẻ mà phải tích hợp các giải pháp mang tính liên vùng đến các giải pháp chi tiết cho từng dự án phát triển đô thị. Từ các giải pháp cứng gồm kỹ thuật công trình: Bơm, đê, cốt nền, hồ điều tiết, đến các giải pháp mềm như bảo vệ rừng, tuyên truyền nâng cao ý thức người dân và cả các giải pháp triệt thoái đô thị tại các khu vực chịu ảnh hưởng quá lớn của ngập úng, biến đổi khí hậu và nước biển dâng...
Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng) Mai Thị Liên Hương cho biết, thoát nước bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu được Chính phủ đặc biệt quan tâm. Trong những năm qua, Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách về thoát nước, phòng, chống ngập úng, bảo vệ môi trường, tạo cơ sở pháp lý để các địa phương, doanh nghiệp, cá nhân triển khai những hoạt động đầu tư các dự án thoát nước...
Bên cạnh nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm, giải pháp thoát nước thích ứng biến đổi khí hậu đang được nhiều nước áp dụng. Trưởng phòng Quản lý thoát nước và xử lý nước thải (Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng) Lương Ngọc Khánh cho hay, Bộ đang đề xuất 2 nhóm giải pháp.
Trong ngắn hạn, cần có phương án xử lý tại các tuyến đường dự báo khả năng xuất hiện ngập; thực hiện duy tu, sửa chữa hệ thống thoát nước; kiểm tra, rà soát vận hành các cống kiểm soát triều và trạm bơm thoát nước để tăng khả năng thoát nước...
Về lâu dài, cần quy hoạch đô thị, công trình không được tạo ra vùng ngập úng cục bộ; tập trung nguồn lực xây dựng đồng bộ hệ thống các công trình thoát nước theo quy hoạch, kế hoạch; các đô thị cần tăng diện tích và dung lượng chứa nước, hồ điều hòa, cập nhật danh mục hồ, ao, đầm, phá không được san lấp vào quy hoạch; ứng dụng công nghệ thông tin trong điều hành công trình thoát nước.
Với đề xuất xây dựng chính sách phù hợp để phát triển thoát nước bền vững, chống ngập úng đô thị, Tiến sỹ Tim McGrath, đại diện từ Tổ chức phát triển và hợp tác Đức (GIZ) cho biết, Chương trình Chống ngập và thoát nước đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu triển khai từ tháng 1 năm 2017 là một chương trình hợp tác kỹ thuật do Bộ Xây dựng và GIZ thực hiện tại 3 tỉnh: An Giang, Kiên Giang và Cà Mau. Dự án thí điểm đã đóng góp các kinh nghiệm triển khai mô hình thoát nước đô thị bền vững (lựa chọn vị trí, các giải pháp và các trang thiết bị, cây trồng trong mô hình thoát nước đô thị bền vững).
Đối với góc độ địa phương, các giải pháp kỹ thuật trong dự án thí điểm thoát nước đô thị bền vững được sử dụng trong các hướng dẫn phát triển đô thị bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Các giải pháp thoát nước đô thị bền vững được đề xuất cũng nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về thoát nước mặt bền vững để người dân có thể áp dụng một phần trong các công trình cảnh quan sân vườn, hè phố của mình, đảm bảo mục tiêu nhân rộng của dự án.
Hải Anh
