Báo chí chuyển mình trong kỷ nguyên số

Theo dõi KTMT trên

Từ số đầu tiên của Báo Thanh Niên vào ngày 21/6/1925 – dấu mốc khai sinh nền báo chí cách mạng – đến sự ra đời của Hội Nhà báo Việt Nam năm 1950 và các cơ quan ngôn luận như Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Tạp chí Cộng sản…, báo chí cách mạng Việt Nam đã gắn bó mật thiết với từng bước đi của dân tộc. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí không chỉ tuyên truyền, cổ động, mà còn tổ chức và phản ánh đời sống xã hội, đồng hành cùng nhân dân trong kháng chiến, kiến thiết và hội nhập.

Việc lấy ngày 21/6 hằng năm là Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam – được Bộ Chính trị chính thức gọi tên từ năm 2000 – là sự ghi nhận vai trò đặc biệt của báo chí trong sự nghiệp cách mạng.

Không dừng lại ở lịch sử, báo chí Việt Nam còn phát huy sức mạnh trong những giai đoạn thử thách hiện đại. Điển hình là trong đại dịch Covid-19, báo chí đã chứng minh vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời và minh bạch cho công chúng. Từ số liệu dịch tễ đến hình ảnh tuyến đầu, từ phản ánh tâm dịch đến lan tỏa năng lượng tích cực, báo chí góp phần củng cố niềm tin xã hội và xây dựng tinh thần đoàn kết quốc gia. Đó cũng là lúc báo chí không chỉ đưa tin, mà còn trực tiếp tham gia vào cuộc chiến truyền thông – một cuộc chiến không tiếng súng nhưng không kém phần cam go.

Dẫu vậy, những đóng góp ấy không thể là nền tảng vững chắc nếu không đi cùng với tinh thần đổi mới. Trong bối cảnh hành vi tiếp nhận thông tin thay đổi mạnh mẽ – khi độc giả rời xa báo giấy, truyền hình truyền thống để tìm đến các nền tảng số như mạng xã hội, app đọc báo, nền tảng video… báo chí bắt buộc phải tái cấu trúc từ trong ra ngoài để thích ứng.

Chuyển đổi số trong báo chí không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện sống còn. Bối cảnh hiện nay đòi hỏi các cơ quan báo chí phải tận dụng công nghệ để cải tiến quy trình, mô hình sản xuất và phân phối nội dung. Phóng viên không cần đến tòa soạn để chuyển bài, biên tập viên có thể xuất bản thông tin tức thì trên nền tảng số – tất cả nhờ ứng dụng các công cụ và phần mềm hỗ trợ tác nghiệp từ xa.

Nhiều tòa soạn hiện đã bước đầu khai thác hiệu quả các công cụ phân tích hành vi người dùng, từ đó tạo ra nội dung cá nhân hóa – một hướng đi phù hợp với xu thế tiêu dùng thông tin hiện đại. Những sản phẩm báo chí đa định dạng như megastory, infographic, video 360 độ... không chỉ làm mới cách thể hiện mà còn mở rộng tập khán giả.

Chuyển đổi số giúp giảm chi phí vận hành, rút ngắn thời gian đưa tin, đồng thời gia tăng mức độ tương tác giữa tòa soạn và công chúng. Quan trọng hơn, nó tạo cơ hội mới trong việc thu thập dữ liệu đầu vào, sử dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa quy trình biên tập, phân phối và đo lường hiệu quả nội dung.

Tuy nhiên, thách thức không nhỏ đến từ chính nội lực của đội ngũ người làm báo. Để bắt nhịp với công nghệ, phóng viên, biên tập viên không chỉ cần kiến thức chuyên môn mà còn phải am hiểu nền tảng số, ứng dụng công nghệ vào nghiệp vụ. Nhất là lớp nhà báo trẻ, họ chính là lực lượng tiên phong trong chuyển đổi tư duy làm báo từ truyền thống sang hiện đại, từ “đưa tin” sang “dẫn dắt thông tin”.

Trong tháng 4/2023, chiến lược Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến 2030 được Chính phủ phê duyệt đã đặt ra một khung phát triển toàn diện. Văn bản này không chỉ nhấn mạnh mục tiêu xây dựng nền báo chí hiện đại, nhân văn và chuyên nghiệp, mà còn khẳng định vai trò của báo chí trong việc giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng, định hướng dư luận và bảo vệ thành quả cách mạng trong kỷ nguyên số.

Vấn đề đặt ra cho báo chí hiện nay không chỉ là làm nội dung tốt, mà còn phải làm sao giữ chân người đọc, tăng lượt truy cập và tối ưu doanh thu từ quảng cáo số. Đây chính là bài toán mới cần lời giải trong thời đại mà mỗi tờ báo là một nền tảng nội dung số và mỗi nhà báo là một “người làm sản phẩm”.

Chuyển đổi số trong báo chí không chỉ là xu thế bắt buộc của thời đại, mà còn là phép thử đối với bản lĩnh, tư duy đổi mới và năng lực thích ứng của đội ngũ làm báo cách mạng Việt Nam. Bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng thay đổi từng ngày, đặt ra áp lực không nhỏ cho các cơ quan báo chí, đặc biệt là báo chí chính thống. Nhưng cũng từ áp lực ấy, một cơ hội chuyển mình mạnh mẽ đang mở ra.

Từ nền tảng truyền thống 100 năm vẻ vang, báo chí cách mạng Việt Nam đã luôn sát cánh cùng dân tộc trong mọi giai đoạn thăng trầm của lịch sử. Từ những ngày đầu ra đời của báo Thanh Niên năm 1925, cho đến những ngày tháng chiến đấu trên mặt trận tư tưởng, cổ động tinh thần cách mạng, rồi bước vào công cuộc xây dựng đất nước, đội ngũ người làm báo chưa từng vắng mặt trên tuyến đầu của mọi chuyển biến xã hội. Hôm nay, trước làn sóng chuyển đổi số, tinh thần ấy cần được thổi bùng bằng một nội lực mới – nội lực của tri thức công nghệ, sự dấn thân sáng tạo và lòng trung thành với sứ mệnh phụng sự nhân dân.

Không thể phủ nhận rằng chuyển đổi số đang giúp ngành báo chí mở ra nhiều cánh cửa phát triển. Nhờ ứng dụng công nghệ, các toà soạn có thể rút ngắn quy trình xuất bản, nâng cao độ chính xác, cải thiện trải nghiệm cho người đọc và mở rộng tương tác. Việc cá nhân hóa nội dung theo thói quen độc giả đang trở thành tiêu chuẩn mới. Nhờ đó, thông tin đến gần hơn, đúng lúc hơn và giàu tính chia sẻ hơn.

Tuy nhiên, hành trình chuyển đổi không trải thảm đỏ. Bài toán lớn nhất hiện nay không chỉ là công nghệ, mà còn nằm ở con người – những người làm báo. Từ nhà báo kỳ cựu đến phóng viên trẻ, tất cả đều cần trang bị kỹ năng mới: vận hành thiết bị số, hiểu biết dữ liệu, tư duy đa nền tảng và khả năng làm việc linh hoạt. Sự chuyển đổi về kỹ thuật phải song hành với chuyển đổi về tư duy làm báo. Đây là thách thức không nhỏ, nhất là trong điều kiện nguồn lực đầu tư cho chuyển đổi số ở nhiều cơ quan báo chí còn hạn chế.

Chính vì thế, một chiến lược dài hơi là rất cần thiết. Việc Chính phủ ban hành Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 là bước đi đúng đắn, thể hiện sự quan tâm từ cấp cao nhất tới sự phát triển bền vững của báo chí cách mạng. 

Yếu tố đạo đức nghề nghiệp phải được đặt lên hàng đầu. Làm báo trong kỷ nguyên số không chỉ là biết sử dụng công nghệ mà còn phải gìn giữ chuẩn mực nghề báo, tôn trọng sự thật, khách quan, không chạy theo xu hướng giật gân, thông tin sai lệch để câu view. Người làm báo càng được tiếp cận công cụ mạnh mẽ bao nhiêu thì càng phải vững vàng trước cám dỗ và áp lực bấy nhiêu. Mỗi tác phẩm báo chí chính thống vẫn cần giữ được “tâm sáng” và trách nhiệm xã hội, nhất là trong bối cảnh “nhiễu loạn” thông tin trên không gian mạng.

Báo chí cách mạng Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới không thể bằng đôi chân cũ. Muốn không tụt hậu, các cơ quan báo chí buộc phải hành động nhanh hơn, quyết liệt hơn. Phải chấp nhận thử nghiệm, thất bại và học hỏi không ngừng. Phải coi công nghệ là động lực, nhưng lấy con người là trung tâm. Phải đổi mới mô hình vận hành, tổ chức sản xuất nội dung theo hướng số hóa, đồng thời bảo đảm tính nhân văn và bản sắc riêng của từng tờ báo.

Cuộc cách mạng chuyển đổi số trong báo chí Việt Nam đã bắt đầu và không thể quay đầu. Đây không chỉ là cuộc chạy đua về công nghệ mà là hành trình tiếp nối tinh thần của báo chí cách mạng – luôn đổi mới, luôn đồng hành và luôn vì dân. Sự chuyển mình mạnh mẽ hôm nay là để báo chí không chỉ tồn tại, mà tiếp tục làm ngọn lửa soi đường, dẫn dắt xã hội, giữ gìn dòng mạch thông tin trong sáng, góp phần xây dựng một Việt Nam phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Bích Ngọc