Từng bước coi tài nguyên nước là một ngành kinh tế
Từng bước coi tài nguyên nước là một ngành kinh tế, đồng thời tăng cường quản trị ngành và xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu giai đoạn mới.
Chiều 25/12 tại Hà Nội, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025, đồng thời triển khai phương hướng, nhiệm vụ năm 2026, trong bối cảnh công tác quản lý tài nguyên nước đứng trước nhiều thách thức mới.
Phát biểu tại hội nghị, Cục trưởng Châu Trần Vĩnh cho biết năm 2025, Cục xác định hoàn thiện thể chế là nền tảng then chốt để quản lý thống nhất tài nguyên nước. Nhiều văn bản pháp luật quan trọng đã được xây dựng, trình ban hành, nổi bật là Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước cùng các thông tư hướng dẫn về kỹ thuật, phân cấp, phân quyền, góp phần hoàn thiện khung pháp lý theo hướng chặt chẽ, minh bạch.
Cùng với đó, Cục đã rà soát, đề xuất sửa đổi các quy định còn bất cập, hướng tới đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và người dân, bảo đảm thể chế vừa đúng luật vừa sát thực tiễn. Công tác điều hòa, phân phối nguồn nước cũng được triển khai chủ động với nhiều kịch bản nguồn nước trên các lưu vực sông lớn, kịp thời điều chỉnh vận hành liên hồ chứa, bảo đảm cấp nước và phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn.
Đánh giá kết quả đạt được, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp nhận định năm 2025 là một năm đặc biệt khó khăn khi biến đổi khí hậu diễn biến cực đoan, nhu cầu sử dụng nước gia tăng và phụ thuộc nguồn nước xuyên biên giới ngày càng rõ nét. Trong bối cảnh đó, Cục Quản lý tài nguyên nước đã hoàn thành khối lượng lớn nhiệm vụ, trong đó có nhiều nội dung mới, phức tạp và nhạy cảm.
Thứ trưởng ghi nhận điểm sáng là việc Cục triển khai đồng bộ các nhiệm vụ điều hòa, phân bổ nguồn nước, hoàn thiện quy trình vận hành liên hồ chứa, xây dựng kịch bản nguồn nước và từng bước kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ chỉ đạo, điều hành. Công tác cải cách hành chính, phân cấp, phân quyền và chuyển sang tư duy phục vụ cũng có nhiều chuyển biến tích cực.
Định hướng cho giai đoạn tới, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh từ năm 2026, quản lý tài nguyên nước sẽ đối mặt với những thay đổi mang tính căn bản. Trước yêu cầu đó, Cục cần tập trung thực hiện 7 nhiệm vụ trọng tâm mang tính chiến lược, trong đó ưu tiên xây dựng tầm nhìn, chiến lược và quy hoạch tổng thể mới về tài nguyên nước; nâng cao năng lực ứng phó thiên tai; đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu chung; phục hồi các dòng sông bị suy thoái; hoàn thiện quy trình vận hành liên hồ chứa theo hướng linh hoạt, đa mục tiêu, từng bước coi tài nguyên nước là một ngành kinh tế, đồng thời tăng cường quản trị ngành và xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu giai đoạn mới.
Trước đó, ngày 22/12, tại buổi làm việc với Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường CHDCND Lào, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam nhấn mạnh yêu cầu tăng cường hợp tác song phương trong quản lý tài nguyên nước. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, cùng với các hoạt động phát triển ở thượng nguồn gia tăng, hợp tác quản lý tài nguyên nước giữa Việt Nam và Lào trở thành nhiệm vụ mang tính chiến lược. Hai quốc gia có chung nhiều lưu vực sông lớn, trong đó sông Cả, sông Mã giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với sinh kế, sản xuất và an ninh nguồn nước của cả hai bên.
Thực tiễn cho thấy, nếu mỗi nước chỉ quy hoạch và khai thác theo ưu tiên riêng, hiệu quả quản lý nguồn nước chung sẽ bị hạn chế, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ gia tăng thiên tai và suy thoái môi trường. Vì vậy, việc cùng xây dựng tầm nhìn chung, tăng cường chia sẻ dữ liệu, phối hợp giám sát và điều phối dòng chảy giữa Việt Nam và Lào được xem là giải pháp then chốt nhằm bảo đảm sử dụng bền vững tài nguyên nước, chủ động phòng, chống thiên tai và hài hòa lợi ích phát triển lâu dài của hai quốc gia.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng quy định khung xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước với mức phạt tiền tối đa lên tới 250 triệu đồng đối với cá nhân và 500 triệu đồng đối với tổ chức theo Nghị định 290/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 25/12/2025. Nghị định được ban hành nhằm tăng cường kỷ cương pháp luật, nâng cao trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước.
Nội dung nghị định bao quát toàn diện các hành vi vi phạm, từ hoạt động điều tra, thăm dò, khai thác nước mặt, nước dưới đất đến bảo vệ nguồn nước, phòng chống ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt và bảo đảm an toàn hồ chứa. Trong đó, nhiều hành vi phổ biến trong thực tiễn được quy định mức phạt cụ thể, như hành nghề khoan nước dưới đất không có giấy phép; sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất không đúng quy định gây ô nhiễm nguồn nước; không thực hiện các biện pháp khắc phục khi gây suy thoái, nhiễm mặn hoặc cạn kiệt nguồn nước.
Đáng chú ý, các vi phạm liên quan đến vận hành hồ chứa và điều tiết dòng chảy được siết chặt với mức xử phạt cao. Hành vi không tuân thủ quy trình vận hành liên hồ chứa, vi phạm quy định về bảo đảm mực nước trước lũ, xả nước hoặc cắt, giảm lũ không đúng quy định có thể bị phạt từ hàng chục triệu đồng đến tối đa 250 triệu đồng đối với cá nhân. Đối với tổ chức thực hiện cùng hành vi vi phạm, mức phạt sẽ gấp đôi, lên tới 500 triệu đồng, kèm theo yêu cầu áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả theo quy định pháp luật.
Việc ban hành Nghị định được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng vi phạm kéo dài, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật về tài nguyên nước, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh nguồn nước, hạn chế rủi ro thiên tai và hướng tới sử dụng bền vững tài nguyên nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.
Hà Chi
