Trung Quốc giải cứu không khí Bắc Kinh bằng cách nào?
Bằng các biện pháp cụ thể và hành động quyết liệt của chính quyền, ô nhiễm không khí đã được cải thiện đáng kể, nồng độ bụi mịn trung bình tại thủ đô của Trung Quốc trong cả năm 2021 đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia, bầu trời xanh đã xuất hiện trở lại.
Hạn chế phương tiện
Đầu tiên, trong thời gian báo động đỏ có hiệu lực, chính quyền thành phố Bắc Kinh đã cho hạn chế phân nửa số xe hơi lưu thông trên đường, đặt ra quy định luân phiên lưu thông các xe mang biển số chẵn và biển số lẻ (ngoại trừ các xe ưu tiên như xe buýt, xe cứu thương...).
Riêng xe taxi không bị phân loại lưu thông. Hệ thống các phương tiện giao thông công cộng cũng được tăng cường, người dân được khuyến khích chuyển sang đi lại bằng tàu điện ngầm để giảm thiểu số lượng khói bụi thải ra môi trường.
Cùng thời gian đó, các trường học và nhà trẻ được lệnh phải đóng cửa trong hai ngày (21-22/12/2015) có mức độ ô nhiễm lên cao nhất.
Thầy trò sẽ cùng truy bài, học tập thông qua Internet. Người già và trẻ nhỏ được khuyến cáo ở trong nhà, đóng kín cửa sổ và phải thật hạn chế ra đường.
Bắc Kinh cũng đang đẩy nhanh tiến độ thay thế 70.000 taxi thông thường sang taxi chạy điện. Đến cuối năm 2020, thành phố dự kiến có 20.000 taxi điện, với khả năng chạy liên tục 300 km và chỉ mất ba phút mỗi lần sạc. Bắc Kinh đến nay đã thiết lập mở thêm 190 trạm nữa cuối năm 2020.
Giải quyết từ chính sách với nhiều lệnh cấm
Để làm được điều này, Trung Quốc đã công bố kế hoạch hành động quốc gia về chất lượng không khí, yêu cầu mọi khu vực đô thị phải giảm nồng độ ô nhiễm bụi mịn ít nhất 10%, một số thành phố bị yêu cầu cao hơn. Để đạt chỉ tiêu giảm ô nhiễm 25%, Bắc Kinh đã chi 120 tỷ USD cho nỗ lực này.
Trung Quốc đã đóng cửa gần 2.500 nhà máy, từ chối gần 20.000 đơn xin thành lập nhà máy mới. Chính quyền cũng tuyên bố sẽ đóng cửa khoảng 1.000 nhà máy nữa tại Bắc Kinh tới năm 2020 trong kế hoạch giảm ô nhiễm không khí. Khu vực Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc, vốn là nơi ô nhiễm nghiêm trọng, được xác định là trọng điểm trong cuộc chiến chống ô nhiễm.
Trung Quốc cũng cấm xây dựng các nhà máy nhiệt điện mới tại các khu vực ô nhiễm nặng nhất, bao gồm Bắc Kinh, trong khi những nhà máy đang hoạt động bị yêu cầu giảm lượng khí thải. Những thành phố lớn, bao gồm Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu, bị hạn chế số lượng ôtô lưu thông trên đường. Trung Quốc cũng giảm công suất thép và đóng cửa nhiều mỏ than.
Bắc Kinh từ tháng 11/2008 bắt đầu chính sách cấm xe theo biển số vào khu vực Vành đai 5 mỗi ngày. Chẳng hạn như xe có biển số kết thúc bằng 1 và 6 bị hạn chế vào thứ hai, 2 và 7 vào thứ ba... Người vi phạm phải nộp phạt 200 nhân dân tệ (28 USD) và bị bấm 3 lỗ trên bằng lái. Nếu bị bấm quá 12 lỗ trong một năm, lái xe sẽ bị thu hồi giấy phép, phải đi học lại và xin giấy phép mới.
Lệnh cấm cũng áp dụng với phương tiện đăng ký ngoài Bắc Kinh. Xe biển ngoại tỉnh không được lưu thông ở Bắc Kinh quá 7 ngày liên tục. Sau 7 ngày, xe phải rời khỏi thủ đô và xin giấy phép khác với mức phí 50 nhân dân tệ (7 USD).
Minh bạch thông tin về ô nhiễm không khí
Năm 2013, khi tình trạng ô nhiễm không khí ở Bắc Kinh vượt tầm kiểm soát, Chính quyền mới thật sự hành động. Các con số, dữ liệu về ô nhiễm được đề cập thường xuyên hơn.
Các thông tin về tình trạng ô nhiễm được công bố với mức độ minh bạch chưa từng thấy. 6 tháng đầu năm 2013, Chính phủ liên tục cập nhật tình hình ô nhiễm hàng giờ của 74 thành phố trên cả nước, với gần một nửa trong số đó đang có chất lượng không khí tồi tệ. Ô nhiễm trở thành chủ đề ưu tiên hàng đầu của cả quốc gia và được đề cập mỗi ngày trên mọi phương tiện truyền thông.
Mặt khác, mạng lưới theo dõi mức độ bụi mịn PM 2.5 (có đường kính 2,5 micromet trở xuống) nhanh chóng được xây dựng trên toàn quốc và dữ liệu công khai tới toàn thể người dân. Tính chính xác của thông tin được so sánh với dữ liệu đo được với máy của Đại sứ quán Mỹ. Bất cứ ai có điện thoại thông minh ở Trung Quốc đều có thể kiểm tra chất lượng không khí theo thời gian thực, biết rõ cơ sở nào đang vượt quá mức giới hạn khí thải hay báo cáo người vi phạm cho các cơ quan chức năng.
Sau Bắc Kinh lần lượt các thành phố lớn ở Trung Quốc đều cung cấp dữ liệu công khai, song từng xuất hiện nhiều trường hợp chính quyền địa phương can thiệp, bóp méo các chỉ số bằng cách đặt máy đo gần vòi nước, nơi mật độ bụi thấp hơn hay tiến hành đo tại các khu vực ít ô nhiễm hơn.
Để cải thiện chất lượng không khí, chính quyền Trung Quốc thực hiện một loạt giải pháp được coi là hình mẫu cho các quốc gia khác học tập. Nhờ nỗ lực chuyển sang sử dụng khí đốt tự nhiên và trồng thêm cây xanh, trong năm 2021, người dân Bắc Kinh đã được hưởng bầu không khí trong lành nhiều hơn gần 4 tháng so với năm 2013. Các thành phố của Trung Quốc đã giảm trung bình 9% mức độ ô nhiễm PM2.5 vào năm 2019, sau khi giảm 12% vào năm 2018.
Tuy nhiên, 98% các thành phố đã vượt quá các tiêu chuẩn do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt ra và 53% các thành phố vượt quá các mục tiêu quốc gia ít nghiêm ngặt hơn của Trung Quốc. Trong thập kỷ qua, Bắc Kinh đã giảm hơn một nửa mức độ ô nhiễm PM2.5 hàng năm. Năm 2019, Bắc Kinh đã không còn nằm trong bảng xếp hạng 200 thành phố ô nhiễm nhất.
Nguyễn Linh (T/h)
