TP.HCM thí điểm cân rác: Cần phải có thời gian nghiên cứu và mang tính khoa học (Bài 3)

Theo dõi KTMT trên

Giải pháp có tính nghiên cứu khoa học mới mang lại hiệu quả

Liên quan đến vấn đề thí điểm cân rác tại hai huyện Bình Chánh và Hóc Môn, TP.HCM, một số nhà khoa học trong lĩnh vực môi trường đánh giá việc này là thiếu tính thực tế và không hiệu quả.

Theo đó, trao đổi với Phóng viên Tạp chí Kinh tế Môi trường, GS.TS Hoàng Xuân Cơ nguyên là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quan trắc và mô hình hóa môi trường (ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội); Trưởng ban Khoa học Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam tỏ ra bất ngờ về mô hình thí điểm này. Ông cho rằng việc mang rác đi cân là  sẽ không mang lại kết quả như kỳ vọng và không giúp cho quản lý rác thải

GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho rằng, trước khi đưa một mô hình nào đó ứng dụng vào trong thực tiễn cuộc sống thì cần qua nhiều bước để kiểm chứng. Cụ thể, đối với việc quản lý rác thải thì cần phải sự đầu tư, có những nghiên cứu mang tính khoa học để đánh giá hiệu quả, sau đó mới nhân rộng mô hình vào thực tế.

“Việc thí điểm cân rác chưa mang lại hiệu quả nhưng đã xuất hiện những bất cập. Riêng về kiểm kê rác thải, tôi cho rằng cơ quan quản lý cần đầu tư một khoản chi phí và nghiên cứu trong khoảng từ 1- 3 năm. Tiếp đó đưa ra phương án, thực hiện phổ biến, hướng dẫn người dân phân loại và thu gom thì mới đạt hiệu quả như mong muốn”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ gợi ý.

Với những nghiên cứu mang tính khoa học và trải nghiệm thực tế ở nhiều quốc gia về công tác quản lý rác thải, GS.TS Hoàng Xuân Cơ nhận định, hiện nay, nhiều nước trên thế giới họ đang quản lý rác thải một cách rất khoa học. Cụ thể, tại Thủ đô Brussels (Bỉ) họ đang xử lý rất tốt khâu phân loại rác tại nguồn, bằng cách họ sản xuất ra các loại túi đựng rác thải. Người dân phải mua những loại túi đựng này để phân loại và đựng rác thải theo đúng quy định. Việc này không chỉ giúp kiểm soát được khối lượng chất thải mà còn minh bạch được việc người dân phải trả tiền thu gom, vận chuyển theo đúng nguyên tắc "người gây ô nhiễm phải trả tiền" và đồng thời công tác phân loại rác tại nguồn cũng sẽ hiệu quả hơn.

“Để quản lý rác thải hiệu quả, trước hết phải có thời gian để nghiên cứu. Cụ thể, chúng ta đi đến từng hộ gia đình, hướng dẫn phân loại rác, sau khi rác đã được phân loại thì cho vào các túi theo từng loại rác (rác có thể tái chế, rác hữu cơ, rác cồng kềnh…)  và tính toán thể tích, khối lượng của mỗi túi rác.

Sau khi hoàn thiện những bước này thì sẽ sản xuất đồng loạt các loại túi và bán cho người dân. Khi người dân mua những loại túi này để đựng rác đồng nghĩa với việc người dân đã chi trả chi phí cho việc sản xuất bao bì, chi phí thu gom và vận chuyển chất thải. Như vậy, sau này người thu gom cũng rất nhẹ nhàng, việc thu các loại phí sẽ minh bạch và việc phân loại rác tại nguồn cũng sẽ hiệu quả tốt hơn bây giờ”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ chia sẻ.

Cùng chung quan điểm, TS.Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường chia biết, Luật Bảo vệ môi trường đã quy đinh rõ về việc phân loại rác tại nguồn và việc chủ nguồn thải phải trả tiền theo lượng rác thải ra. Và việc cân rác rất khó thực hiện và sẽ tạo ra những bất cập.

“Hồi xưa cũng có nhiều ý cho rằng phải cân rác nhưng nói chung không ai làm được. Việc mang rác đi cân thì khó có thể đạt được hiệu quả trong công tác quản lý rác thải. Không ai mang cân túi rác đâu, làm như vậy thì rất phiền, mất thời gian, không ai đi cân rác cả. Việc người dân phản ứng thì cũng là điều dễ hiểu”, TS.Hoàng Dương Tùng chia sẻ.

Về giải pháp, TS.Hoàng Dương Tùng cũng cho rằng, thay vì cân rác một cách thủ công thì nên sản xuất ra các loại túi có thể tích, màu sắc khác nhau để đựng, phân loại rác thải và bán cho người dân.

“Giá túi bán ra bao gồm giá thành sản xuất và phí phải trả tiền cho việc thu gom, xử lý rác. Mình càng sử dụng ít túi thì càng trả ít tiền đồng nghĩa ít rác trả ít tiền. Làm như vậy mới nhanh, mới tiện vừa phân loại được. Như vậy mang tính khoa học, công khai chuyên nghiệp và mang cả tính công khai, minh bạch”, TS.Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh.

Cần đầu tư nhiều hơn cho việc quản lý rác thải

Không chỉ gợi ý những giải pháp trong công tác quản lý rác thải, TS. Hoàng Dương Tùng còn cho rằng, cơ quan quản lý cũng cần phải chú trọng đến cơ chế, chính sách để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực xử lý rác.

Cụ thể, TS.Hoàng Dương Tùng cho biết, việc phân loại rác thải tại nguồn đã được chỉ đạo phổ biến thực hiện cách đây rất nhiều năm. Đặc biệt, từ 1/1/2025 nếu người dân không phân loại rác tại nguồn thì sẽ bị phạt. Tuy nhiên, đến nay cũng chưa địa phương nào thực hiện việc xử phạt vấn đề này.

Theo TS.Hoàng Dương Tùng, nguyên nhân của sự thiếu hiệu quả nảy là do chưa có những bước chuẩn bị tốt. Điển hình là hạ tầng cho việc thu gom, xử lý rác thải chưa đồng bộ.

“Thực tế cho thấy nhiều hộ dân cũng đã phân loại nhưng khi thu gom lại đổ chung lại, không đổ ở thu gom thì đổ ở nơi xử lý, rồi không có công nghệ xử lý, đặc biệt là rác thực phẩm, rác thực phẩm là vấn đề đau đầu với các địa phương. Như vậy, rõ ràng là chưa có sự chuẩn bị thấu đáo. Thứ nhất là mình chưa chuẩn bị đồng bộ hạ tầng, thu gom rác đã phân loại. Thứ hai là về công nghệ xử lý. Tiếp đó là những cơ chế, chính sách cho các đơn vị xử lý rác thải”

Để loại bỏ những bất cập còn tồn tại trong việc quản lý rác thải, TS.Hoàng Dương Tùng cho rằng cơ quan quản lý, các địa phương cần có sự đầu tư hơn cho việc xử lý chất thải rắn sinh hoạt (cụ thể rác hữu cơ).

Cụ thể, cần có những chính sách, khuyến khích để các đơn vị tư nhân đầu tư vào công nghệ xử lý rác, thiết bị thu gom, cơ giới hóa thu gom, triển khai hệ thống thu gom rác theo thể tích. Bên cạnh đó, cải tiến lại công tác thu gom rác tại các hộ gia đình để đánh giá chi tiết hiệu quả.

“Phải có cơ chế để khuyến khích các nhà tư nhân đầu tư vào hệ thống xử lý rác, đặc biệt là rác thực phẩm, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm (phân compost - các chất hữu cơ đã được phân hủy và tái chế thành một loại phân bón để cải tạo đất). Người ta thu gom làm sản phẩm mà không có đầu ra người ta cũng không làm.

Ví dụ như một số nơi rất muốn bán cho các công viên để bổ sung vào đất, nhưng cái đó cần có cơ chế, phải được sự cho phép, khuyến khích của chính quyền. Khi đã có chính sách, có cơ chế thì phải có biện pháp giám sát cho tốt. Mình phải làm đồng thời”, TS.Hoàng Dương Tùng lưu ý.

Tương tự, GS.TS Hoàng Xuân Cơ cũng cho rằng cơ quan quản lý cần tập trung đưa ra cơ chế, ngân sách cho việc nghiên cứu khoa học liên quan đến vấn đề cụ thể. Sau khi nghiên cứu sẽ áp dụng thí điểm để phân tích ra ưu điểm, nhược điểm từ đó hoàn thiện giải pháp. Khi giải pháp hoàn thiện rồi thì đưa vào áp dụng đồng bộ.

“Nếu không kiểm kê được rác thải thì đừng nói đến phương pháp. Phương pháp kiểm kê ở đây là phải đến tận các hộ dân, các cơ quan công sơ cùng kiểm kê, cùng hướng dẫn, có những ghi chép cụ thể và thực hiện trong thời gian dài chứ không phải cứ mang rác đi cân là xong.

Ngay cả việc sau khi rác được phân loại sẽ được đưa đi đâu? Xử lý như thế nào? Phải có nghiên cứu để người dân hiểu được.

Sau khi có nghiên cứu đầy đủ rồi thì cơ quan quản lý theo đó thực hiện kiểm soát. Lúc này chỉ cần nên danh sách là thực hiện”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ nhận định.

Thanh Tùng