TP.HCM tầm nhìn kinh tế biển nối chuỗi đô thị quốc tế

Theo dõi KTMT trên

“Trong bối cảnh trong nước và quốc tế hiện nay, TP.HCM cần định vị lại vị thế cạnh tranh của mình, định hướng thành trung tâm dịch vụ có sức cạnh tranh quốc tế, hướng đến các mô hình kinh tế mới như kinh tế biển xanh trong tương quan với tăng trưởng xanh. Do đó, xác định định hướng chiến lược để TP.HCM có kinh tế biển và chuỗi đô thị biển phát triển kết nối với quốc tế và khu vực đã trở thành yêu cầu cấp thiết” Phó chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan nhận định. 

Tiềm năng lớn

Dựa trên phương pháp thiết lập bản đồ địa kinh tế - không gian, các chuyên gia đánh giá vùng TP.HCM có nhiều yếu tố thuận tiện để xây dựng hệ thống đô thị cửa ngõ vùng của 8 tỉnh. Trong đó, chuỗi đô thị biển Vũng Tàu - Cần Giờ - Gò Công đóng vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế biển vùng TP.HCM. Hệ thống đô thị cửa ngõ này có thể kỳ vọng trở thành khu vực hoạt động kinh tế biển đầy tiềm năng, kết nối đủ mạnh, cạnh tranh được với khu vực và quốc tế.

Năm 2020, TP.HCM chiếm tới 37,2% tổng GRDP của các tỉnh, thành ven biển; vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chiếm 25,1% tổng thu hút FDI của các tỉnh, TP ven biển và 10,8% cả nước. Trong giai đoạn 2016-2020, kinh tế của TP.HCM vẫn tiếp tục tăng trưởng khá và tiếp tục giữ vững vị trí tiên phong về phát triển kinh tế của cả nước với tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) cả giai đoạn tăng bình quân 6,41%, đóng góp trên 22,2% GDP của cả nước.

PGS.TS KTS Nguyễn Hồng Thục, Chủ tịch Hội đồng Viện Nghiên cứu Định cư và Năng lượng bền vững, chỉ rõ vùng TP.HCM có vị trí chiến lược trên bản đồ hàng hải quốc tế, nằm trên tuyến giao thông xuyên Á và là cửa ngõ tiềm năng kết nối với cảng Busan (Hàn Quốc) và Tokyo (Nhật Bản). Tuy vậy, công suất hàng hải hiện nay chỉ đạt chưa đến một nửa công suất tối đa của hệ thống cảng biển Cái Mép - Thị Vải. Điều này cho thấy tiềm năng còn rất lớn và thách thức đặt ra hiện nay là tăng nhanh khả năng tích tụ hàng hóa và cạnh tranh hàng hải đối với khu vực.

"Hệ thống hàng hải khu vực châu Á đang tập trung tại các TP đảo như: Singapore, Thâm Quyến, Hồng Kông (Trung Quốc), Thượng Hải, Macau (Trung Quốc), Busan (Hàn Quốc) và Tokyo (Nhật Bản). Trong đó, TP.HCM là một địa chỉ trung gian, trung tâm hàng hóa của các vùng cửa ngõ nêu trên và kết nối trực tiếp với hệ thống cảng biển của Singapore. Do Singapore có những giới hạn và sự tách biệt về không gian địa lý nên đây chính là cơ hội cho các địa điểm trung gian như các cảng biển vùng TP.HCM cạnh tranh trong tương lai để chủ động tham gia chuỗi giá trị hàng hải quốc tế bên cạnh đó vùng kinh tế trọng điểm Nam Bộ gồm 8 tỉnh gần như tạo thành một "bát giác kim cương", ôm lấy lõi tự nhiên là khu dự trữ sinh quyển thế giới Cần Giờ rộng hơn 42.000 ha. Do vậy, vùng đô thị - cảng biển quốc tế này sẽ trở thành cực kinh tế biển khi kết nối chuỗi đô thị biển quốc tế từ tầm nhìn phát triển nhanh chuỗi đô thị biển mặt tiền Vũng Tàu - Cần Giờ - Gò Công.

Mô hình tương lai của TP.HCM cần đặt kết nối vùng quyết liệt hơn để tận dụng và phát triển kinh tế biển, cảng biển gắn với chuỗi đô thị biển mang tầm quốc tế. Trong đó, vịnh Cần Giờ là cơ hội tạo bước ngoặt thay đổi phương thức và mô hình phát triển của thành phố. TP.HCM phải định hướng trở thành trung tâm tài chính thương mại tầm cỡ khu vực và thế giới.

Đánh thức kinh tế biển

Mặc dù giữ vững vị thế đầu tàu kinh tế song vai trò dẫn dắt cũng như động lực tăng trưởng của TP.HCM hiện không còn nổi bật; quy mô, tốc độ và chất lượng tăng trưởng chưa tương xứng với tiềm năng. Một trong những nguyên nhân là do tiềm năng và lợi thế của kinh tế biển đang bị lãng quên, chưa được đưa vào chiến lược phát triển toàn diện của thành phố như là một động lực có ý nghĩa quan trọng trong nhiều năm qua.

"Hệ thống giao thông thủy và kinh tế cảng gắn với dịch vụ hệ sinh thái sau cảng hàng trăm năm nay luôn đóng vai trò đặc biệt quan trọng với TP.HCM. Khu vực kinh tế dịch vụ đóng góp tới 61% GDP của TP, nhưng gần như chỉ dựa vào hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai và sông Soài Rạp để ra biển. Là một TP biển nhưng đường bờ biển lại không nhiều, trong khi biển Cần Giờ bị lãng quên trong thời gian dài, giá trị các dịch vụ hệ sinh thái độc đáo của khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ chưa được phát lộ để khai thác, sử dụng hiệu quả nhằm chuyển hóa và tạo giá trị gia tăng cho nền kinh tế của TP" - một chuyên gia nhận xét.

GS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho rằng với vị trí địa kinh tế thuận lợi trên tuyến hàng hải kết nối giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, TP.HCM cần có những thay đổi nhất định về mặt tư duy để giành lại vị thế "Hòn ngọc Viễn Đông" đã mất. "Cái Mép - Thị Vải được chọn là cảng nước sâu quốc tế nhưng không nằm trong địa giới hành chính của TP.HCM. Tuy vậy, cảng hàng hải này rất gần TP.HCM và có thể tạo kết nối thuận tiện. Để tận dụng cơ hội, TP.HCM phải tiếp cận hướng phát triển không dựa trên địa giới hành chính mà cần đầu tư rộng hơn, tạo dựng hệ sinh thái cộng sinh, bởi một vùng kinh tế thường không trùng với ranh giới đơn vị hành chính" - GS Đặng Hùng Võ chỉ ra.

GS Đặng Hùng Võ cũng nhấn mạnh các chiến lược phát triển cần đặt TP.HCM vào vị trí một TP biển hiện đại. Trong đó, huyện Cần Giờ là vùng tiếp giáp duy nhất tới cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, đồng thời cũng là điểm duy nhất tiếp giáp với biển để phát triển các loại hình kinh tế biển. Cần Giờ ngoài chức năng là một khu rừng ngập mặn còn là không gian có thể phát triển đô thị biển gắn liền với du lịch biển. 

Việc xây dựng cơ chế cho liên kết vùng để tạo sự đồng thuận một cách thiết thực nhất để đưa TP.HCM trở thành trọng tâm thu hút các nguồn lực phát triển, làm động lực lan tỏa và thúc đẩy toàn vùng một cách mạnh mẽ, thu hút dân số và nguồn nhân lực chất lượng cao, khẳng định vị thế biển của TP trong hệ thống các TP biển quốc tế để trở thành điểm đến quan trọng.

Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia biển mạnh, phát triển kinh tế và xã hội tiến biển bền vững để vượt điểm nghẽn thu nhập trung bình, hội nhập khu vực và quốc tế. Trong đó, TP.HCM tiếp cận trực tiếp với biển tại vịnh Cần Giờ có diện tích 42.000 km2, làm chủ hàng hải quốc tế và nội địa thông qua nhóm cảng số 5 lớn nhất cả nước. Định hướng chiến lược để TP.HCM cất cánh, có kinh tế cảng biển và chuỗi đô thị biển phát triển mạnh mẽ, kết nối quốc tế và khu vực đã trở thành nhu cầu tất yếu và cấp thiết của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TP. 

Vì vậy TP.HCM cần giữ vững vai trò nhạc trưởng trong liên kết vùng với 8 tỉnh lân cận và là đầu mối giao thương quốc tế của ĐBSCL, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ trong bối cảnh không gian vùng đang phát triển thành đa cực, đa trung tâm với sự xuất hiện các "cửa ngõ" hàng không và cảng biển quốc tế mới: Long Thành, Cái Mép - Thị Vải, Bến Tre, Trần Đề.

Xây dựng một hệ sinh thái đô thị biển bền vững, cạnh tranh được với các đô thị biển quan trọng của khu vực, trở thành trung tâm hàng hải kết nối với thế giới là nhiệm vụ quan trọng của TP.HCM trong thời gian tới. Với vai trò "nhạc trưởng" của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, TP.HCM cần chủ động xây dựng một chiến lược phát triển kinh tế biển kết nối với chuỗi đô thị quốc tế, đóng góp vào chiến lược chung của quốc gia.

Thanh Thúy