Những cuộc di cư rầm rộ của sinh vật biển để tránh Trái Đất ấm lên
Nóng lên toàn cầu đang buộc nhiều loài động vật trên khắp thế giới phải chạy trốn khỏi môi trường sống bình thường của chúng. Ngày càng có nhiều loài tham gia vào danh sách các động vật hoang dã trên bờ vực tuyệt chủng khi di cư khỏi môi trường sống.
Động vật nào bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi sự nóng lên toàn cầu?
Hệ động vật đã thích nghi với nhiều thay đổi về nhiệt độ trong hàng ngàn năm. Tuy nhiên, họ thường không phải thích ứng với những thay đổi đột ngột như những thay đổi được tạo ra bởi sự nóng lên toàn cầu. Các loài khác nhau có những hạn chế về sinh lý khiến chúng không thể sống sót trước những thay đổi đột ngột của khí hậu, vì chúng có thể khiến chúng tuyệt chủng.
Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Ecology & Evolution, các nhà khoa học đã kết hợp 256 nghiên cứu được đánh giá ngang hàng và so sánh hơn 30.000 lần thay đổi môi trường sống của hơn 12.000 loài vi khuẩn, nấm, thực vật và động vật.
Một số loài động vật hoang dã bị ảnh hưởng nặng nề nhất do sự nóng lên toàn cầu bao gồm tuần lộc (tuần lộc), cáo Bắc Cực, cóc, gấu Bắc Cực, chim cánh cụt, sói xám, én cây, rùa sơn và cá hồi. Nóng lên toàn cầu, ngày càng có nhiều loài tham gia vào danh sách các quần thể động vật hoang dã bị đẩy đến bờ vực tuyệt chủng.
Một số động vật có thể di cư trong thời kỳ biến đổi khí hậu để tìm các khu vực có nhiệt độ phù hợp hơn. Họ thường có la bàn bên trong cho phép họ đi đến những địa điểm mới. Tuy nhiên, những loài này không phải lúc nào cũng có thể di cư đến những nơi mà chúng sẽ thành công.
Khi một số loài di cư để thoát khỏi ảnh hưởng của sự nóng lên toàn cầu, các loài khác ít cạnh tranh hơn có thể bị thay thế bởi các loài cạnh tranh hơn. Một số động vật di dời đến các khu vực nơi chúng không được tiếp cận nhiều với nước và chất dinh dưỡng và điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của chúng. Động vật hoang dã có thể chống lại những thay đổi trong môi trường hơn khi chúng có nhiều môi trường sống để di cư.
Bằng cách giảm sự phá hủy môi trường sống và mở rộng các khu bảo tồn thiên nhiên, động vật hoang dã sẽ có nhiều nơi để di chuyển.
Các loài sinh vật biển đang chạy trốn để tránh nóng nhanh gấp sáu lần so với các loài trên cạn
Tạp chí Nature Ecology & Evolution cung cấp cơ sở dữ liệu được đặt tên là BioShifts là phân tích toàn diện đầu tiên về vấn đề này. Dữ liệu cho thấy các loài sinh vật biển đang theo dõi sự thay đổi nhiệt toàn cầu sát hơn so với động vật trên cạn.
Các tác giả cho biết, các loài trên cạn đang di chuyển đến gần các cực khi hành tinh nóng lên "với tốc độ chậm hơn nhiều so với dự kiến, đặc biệt là ở các khu vực có khí hậu ấm áp".
Động vật lưỡng cư được phát hiện đang di chuyển lên dốc ở độ cao hơn 12 mét/năm, trong khi các loài bò sát đang tiến về phía xích đạo ở mức 6,5 mét/năm. Côn trùng được tìm thấy đang di chuyển ở tốc độ 18,5 km/năm.
Nhìn chung, các loài sinh vật biển đang di chuyển về phía hai cực với tốc độ trung bình gần 6 km/năm, trong khi động vật trên cạn chỉ di chuyển lên cao với tốc độ trung bình gần 1,8 mét/năm.
Sự khác biệt này giữa động vật sống trên đất và dưới nước có thể tồn tại vì nhiều lý do. Có thể là do độ nhạy nhiệt độ, không khí dẫn nhiệt kém hiệu quả hơn 25 lần so với nước, và nhiều động vật trên cạn có thể dễ dàng điều chỉnh nhiệt độ cơ thể nếu muốn.
Thêm vào đó, động vật trong nước có thể di chuyển dễ dàng hơn rất nhiều nếu có nhu cầu. Trên đất liền, các hoạt động của con người thường cản trở sự di chuyển của động vật.
"Trên đất liền, mất môi trường sống và sự phân mảnh do thay đổi sử dụng đất có thể cản trở khả năng của các loài sống trên cạn theo dõi các đường đẳng nhiệt dịch chuyển”, các tác giả viết.
Theo các nhà khoa học, những tương tác phức tạp này cần được tính toán để cải thiện các kịch bản phân phối lại đa dạng sinh học và hậu quả của nó đối với sức khỏe của con người dưới sự biến đổi khí hậu trong tương lai.
Nếu các tác giả phân tích đúng, và sinh vật biển đang theo dõi sự thay đổi nhiệt độ chặt chẽ hơn, nó có thể có những hậu quả nặng nề và sâu rộng.
Khi nhiệt độ tăng ép các loài sinh vật biển vào phạm vi môi trường sống ngày càng thu hẹp và khiến chúng bơi về phía hai cực, điều này cũng có nguy cơ làm cạn kiệt nước lạnh.
Điều tương tự cũng đang xảy ra trên đất liền. Các động vật được tìm thấy ở trên núi cao được cho là đang cưỡi "thang cuốn đến tuyệt chủng" khi nhiệt độ và sự cạnh tranh đẩy chúng đến bờ vực. Chỉ là trong nước, “thang cuốn” này dường như đang di chuyển nhanh hơn.
Tuy nhiên, phân tích tổng hợp được sử dụng để tạo ra cơ sở dữ liệu BioShifts chỉ bao gồm 0,6% sự sống được biết trên Trái Đất và các động vật được nghiên cứu có xu hướng lôi cuốn nhất hoặc quan trọng đối với con người, tập trung chủ yếu ở Bán cầu Bắc.
Nhiều loài động vật thay đổi chu kỳ sống
Ngoài sự dịch chuyển môi trường sống, nhiều nhà khoa học đồng ý rằng sự nóng lên toàn cầu đang gây ra sự thay đổi thời gian của các sự kiện tự nhiên theo chu kỳ khác nhau trong cuộc sống của động vật.
Nhiều loài chim đã thay đổi thời gian của các thói quen di cư và sinh sản lâu đời để hòa hợp tốt hơn với khí hậu ấm lên. Và một số loài động vật ngủ đông đang kết thúc thời kỳ ngủ đông sớm hơn mỗi năm, có lẽ do nhiệt độ mùa xuân ấm hơn.
Các loài khác nhau cùng tồn tại trong một hệ sinh thái cụ thể phản ứng với sự nóng lên toàn cầu như một thực thể duy nhất. Các loài khác nhau trong cùng một môi trường sống đang phản ứng theo những cách khác nhau, chia cắt các cộng đồng sinh thái hàng thiên niên kỷ được hình thành.
Nguyễn Linh (T/h)
