Kiểm toán Nhà nước chỉ ra sai phạm hàng nghìn tỉ đồng ở các dự án BOT, BT

Theo dõi KTMT trên

Kiểm toán chỉ ra nhiều tồn tại trong dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận.

Kiến nghị giảm hơn 56 năm thu phí của 7 dự án BOT

Với 9 dự án BOT, Bộ Giao thông Vận tải cho phép lập dự án trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án, không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục, phê duyệt dự án trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường. Điển hình là dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn, đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT. Cũng theo cơ quan kiểm toán, dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn theo hình thức BOT đã không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư và hầu hết chỉ định nhà thầu thi công.

Nhiều dự án còn xác định sai khi tăng tổng mức đầu tư, điển hình như: Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn thành phố Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình theo hình thức đối tác công tư 45,4 tỉ đồng; dự án Đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 theo hình thức BOT (kiểm toán đợt 2) 61,9 tỉ đồng; dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT 7,7 tỉ đồng…

Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước phát hiện có dự án sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục không thuộc dự án. Đó là Dự án BOT An Sương - An Lạc. Dự án này sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục cầu Tân Kỳ Tân Quý không thuộc trên tuyến đường dự án với tổng mức đầu tư 312 tỉ đồng. Đến 31/12/2018, chi phí đầu tư đã thanh toán cho hạng mục này 91 tỉ đồng, tổng vốn thanh toán 103 tỉ đồng.

Cũng theo Kiểm toán Nhà nước, việc nghiệm thu, thanh toán tại các dự án BOT còn sai sót. Kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2019 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện gần 666 tỉ đồng, trong đó sai khối lượng 74,5 tỉ, sai đơn giá gần 187 tỉ và sai khác hơn 404 tỉ.

Trước những sai phạm tại các dự án BOT, BT, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý 925 tỉ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý lớn, như dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn, cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận, dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ (thành phố Hà Nội)…

Đặc biệt, kiểm toán cũng kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/9 dự án với 56,4 năm so với phương án ban đầu.

Hơn 5.000 tỉ sai sót tại các dự án BT phải xử lý

Kết quả kiểm toán 29 dự án BT tại các địa phương, Kiểm toán Nhà nước cũng phát hiện nhiều sai sót.

Trong đó thành phố Hà Nội có 5 dự án, Bắc Ninh và TP.HCM mỗi địa phương 4 dự án, kiểm toán phát hiện hầu hết các dự án đều chỉ định nhà đầu tư; có dự án chỉ định nhà đầu tư sau khi triển khai thi công. Các dự án chủ yếu do nhà đầu tư đề xuất và đưa vào danh mục đầu tư, chuyển đổi hình thức đầu tư từ sử dụng vốn ngân sách nhà nước sang hình thức đối tác công tư (PPP). Dự án Công viên hồ điều hòa Văn Miếu và dự án đầu tư xây dựng Nhà máy nước mặt thành phố Bắc Ninh do nhà đầu tư đề xuất không lấy ý kiến các bộ, ngành theo quy định.

Việc phê duyệt điều chỉnh một số nội dung không đúng quy định và còn sai sót. Điển hình là Dự án xây dựng đường kết nối với cầu Phú Mỹ. Dự án này có tổng mức đầu tư điều chỉnh tăng chưa đúng 226 tỉ đồng, trong đó có lý do tính sai thời điểm giá gốc của chi phí bù giá nguyên, nhiên, vật liệu; sai đơn giá quyết toán của khối lượng hoàn thành...

Đáng lưu ý còn tình trạng phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT. Cụ thể tại Thanh Hóa, phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT 875,5 tỉ đồng. Tại Khánh Hòa, để xảy ra việc triển khai dự án hệ thống tuyến đường nhánh (GĐ2) khu du lịch bắc bán đảo Cam Ranh trước khi cấp giấy chứng nhận đầu tư. Kiểm toán cũng khẳng định, hầu hết các dự án BT và các dự án đối ứng đều chậm tiến độ so với hợp đồng.

Kiểm toán Nhà nước cũng điểm mặt tình trạng nhiều địa phương như Thanh Hóa, Vĩnh Phúc, Hưng Yên còn giao đất cho nhà đầu tư thanh toán dự án BT khi đã có văn bản tạm dừng của Bộ Tài chính. Tỉnh Thanh Hóa còn giao đất thanh toán cho dự án BT chưa phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Hay như dự án Công viên hồ điều hòa Văn Miếu, Dự án Nhà máy nước mặt thành phố Bắc Ninh, còn được địa phương giao đất trước khi dự án BT hoàn thành không đúng quy định.

Đáng lưu ý, các tỉnh Bắc Ninh, Thanh Hóa và thành phố Hà Nội còn giao đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án đối ứng không qua đấu giá theo quy định của Luật Đất đai 2013. Bên cạnh đó còn tình trạng nhiều địa phương xác định đơn giá đất chưa phù hợp với quy định.

Kết quả kiểm toán 29 dự án BT, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý 5.228 tỉ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý lớn (chiếm 25%) so với giá trị được kiểm toán.

Mai Anh