ILO khuyến nghị chính sách tiền lương lấy phục hồi con người làm trung tâm
Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) báo cáo tiền lương 2020-2021 cho biết, trong bốn năm trước đại dịch Covid-19 (2016-2019), tăng trưởng tiền lương toàn cầu biến động từ 1,6% đến 2,2%.
Trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát, hàng trăm triệu người lao động trên toàn thế giới đã bị trả lương thấp hơn mức tối thiểu và mức lương này càng đi xuống khi khủng hoảng xảy ra.
Trong các nền kinh tế tiên tiến G20, tăng trưởng tiền lương thực tế dao động trong khoảng 0,4 đến 0,9%, trong khi tăng nhanh hơn từ 3,5% đến 4,5% hàng năm ở các nước G20 mới nổi. Từ năm 2008 - 2019, tiền lương thực tế nhiều hơn tăng gấp đôi ở Trung Quốc.
Trong số các nền kinh tế tiên tiến G20, tăng trưởng tiền lương tăng nhanh nhất ở Hàn Quốc (22%), tiếp theo là Đức (15%). Ngược lại, lương thực tế giảm ở Italia, Nhật Bản và Vương quốc Anh.
Đợt khủng hoảng Covid-19 đã tác động nghiêm trọng đến nhóm lao động vốn được trả lương thấp hơn. Thời giờ làm việc của lao động làm những công việc đòi hỏi kỹ năng thấp hơn giảm nhiều hơn so với các vị trí quản lý hay công việc chuyên môn được trả lương cao hơn.
Sử dụng số liệu thu thập được từ 28 quốc gia châu Âu, báo cáo cho thấy nếu không có trợ cấp, ước tính 50% số lao động được trả lương thấp nhất lẽ ra đã phải đối diện với mức giảm 17,3% tiền lương.
Trong 2 năm 2020-2021, có khoảng 327 triệu người làm công ăn lương ước tính được trả bằng hoặc thấp hơn mức lương tối thiểu hiện giờ vì không được bảo hiểm về mặt pháp lý hoặc do không tuân thủ hợp đồng.
Các nhóm thường xuyên nhất bị loại trừ khỏi phạm vi hệ thống lương tối thiểu là lao động nông nghiệp và lao động giúp việc gia đình.
ILO ước tính có khoảng 18% các quốc gia có mức lương tối thiểu theo luật định loại trừ lao động nông nghiệp, lao động giúp việc gia đình hoặc cả hai khỏi các quy định về tiền lương tối thiểu. Một trong số các chỉ số quan trọng nhất về việc không tuân thủ là tỷ lệ không chính thức cao, điều này đặt ra thách thức lớn đối với quyền của người lao động nói chung, bao gồm cả việc thực thi tiền lương tối thiểu.
Ở các nước có mức độ phi chính thức cao, nếu muốn tiền lương tối thiểu có hiệu quả thì cần phải đi kèm với các biện pháp khuyến khích chính thức hóa. Các biện pháp bao gồm: Thanh tra lao động, các chiến dịch nâng cao nhận thức, cũng như nỗ lực nâng cao năng suất.
Chính sách tiền lương cần thay đổi như thế nào?
ILO đưa ra khuyến nghị cho các quốc gia cho rằng, cần có chính sách tiền lương phù hợp và cân bằng, được thực hiện thông qua đối thoại xã hội. Đây là điều cần thiết để giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng Covid-19 và hỗ trợ phục hồi kinh tế.
Trong tương lai gần, hậu quả kinh tế và việc làm của cuộc khủng hoảng Covid-19 có thể gây ra sự suy giảm nghiêm trọng áp lực lên tiền lương của người lao động, ILO cho hay.
Trong bối cảnh này, việc điều chỉnh tiền lương cân đối đầy đủ, tính đến các yếu tố xã hội và kinh tế có liên quan sẽ bảo vệ thu nhập của người lao động và gia đình họ, duy trì cầu và tránh tình trạng lạm phát.
Trong khi việc điều chỉnh tỷ giá để bù đắp cho lạm phát giá có thể là điều cần thiết để đảm bảo rằng những người lao động được trả lương thấp và gia đình của họ có thể duy trì mức sống của họ.
Việc thương lượng tập thể có tính đến hoàn cảnh cụ thể của các doanh nghiệp hoặc lĩnh vực cụ thể là giải pháp tốt nhất để tạo ra sự cân bằng phù hợp và đánh giá lại mức độ thỏa đáng của tiền lương ở một số doanh nghiệp, ILO phân tích.
Khi lập kế hoạch kịch bản “bình thường” mới sau đại dịch, mức lương tối thiểu phù hợp theo luật định hoặc thương lượng có thể giúp đảm bảo công bằng xã hội hơn và ít bất bình đẳng hơn.
Trước đó, Kỷ niệm ILO 2019 Tuyên bố cho Tương lai của Công việc đã kêu gọi cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm đối với tương lai của công việc, nhấn mạnh tầm quan trọng của mức lương tối thiểu đầy đủ, theo luật định hoặc thương lượng.
Báo cáo cũng cho thấy khi tiền lương tối thiểu được thiết lập ở mức phù hợp, bao trùm về mặt pháp lý không chỉ giúp bảo vệ người lao động khỏi bị trả lương quá thấp nhưng cũng góp phần giảm bất bình đẳng.
Các chi tiết của những gì tạo thành một mức lương tối thiểu thích hợp, bao gồm cả một mức phù hợp nên được thỏa thuận tại cấp quốc gia thông qua đối thoại xã hội dựa trên bằng chứng, phù hợp với Công ước ấn định mức lương tối thiểu, 1970 (số 131).
Mặt khác, để đạt hiệu quả cao nhất, tiền lương tối thiểu phải đi kèm với các chính sách khác các biện pháp hỗ trợ chính thức hóa nền kinh tế phi chính thức, tạo việc làm được trả lương và tăng trưởng năng suất giữa các doanh nghiệp bền vững. Mức lương tối thiểu chỉ là một trong một tập hợp các chính sách, bao gồm bảo trợ xã hội và chính sách tài khóa có thể được sử dụng để thúc đẩy kinh tế tăng trưởng với công bằng xã hội.
Chia sẻ tại Hội nghị về tiền lương của người lao động trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với ILO tổ chức ngày 21/12/2021, ông Ngọ Duy Hiểu cho biết:
"Người lao động Việt Nam đã qua 2 năm chưa được tăng lương tối thiểu, đời sống khó khăn càng thêm chồng chất những khó khăn. Do đó, yêu cầu về tăng lương tối thiểu càng trở nên cấp thiết và không để “lỗi hẹn” với sự mong chờ của người lao động. Doanh nghiệp phải coi tăng lương là đầu tư, hãy chia sẻ khó khăn với người lao động, chấp nhận ít lợi nhuận, không lợi nhuận, thậm chí có thể lỗ ngắn hạn vì người lao động, vì rằng người lao động không thể thiếu ăn, thiếu mặc, thiếu các điều kiện phục vụ nhu cầu tối thiểu của sinh hoạt đời sống hàng ngày”.
Bùi Hằng (T/h)
