Cuộc đời khốn khổ của những con vẹt sinh ra ở rừng Amazon
Cuộc đời khốn khổ của những con vẹt sinh ra ở rừng Amazon và trở thành xác ướp trong sa mạc Atacama. Có một điều chắc chắn, những con vẹt đã không tự nhiên bay hàng trăm km từ Amazon đến Atacama.
Bí ẩn xác ướp những con vẹt Amazon bên dưới sa mạc Atacama
Atacama không phải là một nơi lý tưởng để sinh sống. Một cơn mưa trên sa mạc này thậm chí có thể gieo rắc cái chết hơn là sự sống.
75-85% loài sinh vật bản địa ở đây được báo cáo đã tuyệt chủng chỉ sau một cơn mưa, chỉ đơn giản vì chúng đã quá quen với khí hậu khô hạn.
Vậy mà trong một nghiên cứu đầy bất ngờ, các nhà khảo cổ đã tìm thấy xác ướp của hàng loạt những con vẹt trụi lông bên dưới sa mạc Atacama. Chúng được xác định là vẹt nhiệt đới từng sở hữu những bộ lông sặc sỡ nhất khi sống ở rừng rậm Amazon.
Các nhà nghiên cứu làm việc ở miền Bắc Chile cho biết, những người từ một nền văn minh cổ đại đã vận chuyển các con chim đầy màu sắc hàng trăm dặm qua dãy Andes, trước khi ướp xác với miệng chúng há to.
Vẹt và vẹt đuôi dài không có nguồn gốc từ Atacama, sa mạc khô hạn nhất trên thế giới, nhưng lông vũ và xác ướp chim đã được tìm thấy tại các địa điểm khảo cổ trong khu vực.
Nhiều con vẹt đã được ướp xác sau khi chết, một số con há miệng và thè lưỡi, những con khác dang rộng đôi cánh như thể chúng đang bay.
Đồng tác giả nghiên cứu José M. Capriles, Phó Giáo sư nhân chủng học tại Penn State, nói: “Thật khó để diễn giải, nhưng việc này có thể là một phần của nghi lễ liên quan đến khả năng bắt chước giọng nói của loài chim”.
Các nhà nghiên cứu đã đến thăm các bảo tàng trên khắp miền Bắc Chile trong gần 3 năm để nghiên cứu các di vật vẹt và vẹt đuôi dài được tìm thấy trong khu vực. Họ đã sử dụng phân tích khảo cổ học, tái tạo chế độ ăn uống đồng vị, xác định niên đại carbon phóng xạ và xét nghiệm ADN cổ đại để xây dựng bức tranh về cuộc sống của các loài chim.
Danh tính của những chú vẹt
Chúng được xác định là vẹt nhiệt đới, thuộc về 6 loài khác nhau từng sống ở rừng Amazon. Gần như tất cả những con vẹt đều trụi lông và được loại bỏ nội tạng để ướp xác cẩn thận.
"Hoạt động loại bỏ này được thực hiện qua lỗ huyệt (cơ quan bài tiết và sinh sản của chim)", nhà khảo cổ nhân chủng học Jose Capriles đến từ Đại học Pennsylvania cho biết. "Nhiều con còn được bọc trong những chiếc túi hoặc quấn vải".
Những con vẹt này cũng được định vị trong tư thế rất cầu kỳ. Mỏ của chúng được giữ mở với lưỡi thè ra – có lẽ là một phần thực hành nghi lễ bởi người xưa quan niệm vẹt có thể nói được tiếng người. Một số con được ướp xác trong tư thế dang rộng cánh, như thể chúng vẫn còn bay được khi đi sang thế giới bên kia.
Thế nhưng, Eliana Flores Bedregal, một nhà điểu học và cũng là mẹ ruột của Capriles để ý, đa số những con vẹt này lúc sống dường như đã bị ngược đãi. Chúng bị vặt trụi lông, một số con bị gãy cánh và bó chân trước khi chết. Tất cả lũ vẹt đều bị mất lông đuôi.
Chỉ có một số ít những con vẹt này được chăm sóc cẩn thận như cắt mỏ, móng và băng bó vết thương. "Chúng tôi hoàn toàn không biết tại sao chúng lại được ướp xác như thế này", Capriles nói.
Những con vẹt nhiệt đới tới sa mạc bằng cách nào?
Có một điều chắc chắn, những con vẹt đã không tự nhiên bay từ Amazon đến Atacama. Phải mất hàng tháng trời để chúng hoàn thành quãng đường đó. Và những con vẹt sống trong rừng nhiệt đới sẽ chết trên sa mạc nên chẳng có bất kỳ một động lực nào khiến chúng phải rời ngôi nhà của mình tới Atacama.
Lý do duy nhất giải thích sự xuất hiện của vẹt Amazon tại đây là con người đã mang chúng tới. Bedregal cho biết, bởi vẹt là loài vật cực kỳ hiếm ở sa mạc, màu lông của chúng lại rất sặc sỡ và bắt mắt nên người dân bản địa có thể đã coi vẹt như những thú cưng đắt tiền.
Điều này giải thích tại sao một số con vẹt đã được chăm sóc rất cẩn thận khi còn sống, từ tỉa móng cho đến cắt mỏ, rồi được ướp xác theo chủ nhân của chúng sau khi họ chết. Tuy nhiên, nó không giải thích được tại sao đa số những con vẹt khác lại bị cắt đuôi và vặt trụi lông.
Những con vẹt bị vặt trụi lông này có thể là nạn nhân của những kẻ buôn bán lông vũ. Hoạt động buôn bán này đã tồn tại lâu đời, thậm chí từ những năm 5050 trước Công nguyên. Hàng ngàn năm trôi qua, lông vũ vẫn là một vật trang trí được sử dụng nhiều trên quần áo, mũ và trang sức của người Nam Mỹ.
Bình thường, lông vẹt sẽ được nhổ và thu thập từ Amazon rồi đem về Atacama trong những thùng chứa đặc biệt. Nhưng những xác ướp của 27 con vẹt có mặt tại đây cho thấy đôi khi những con vẹt sống cũng trở thành nạn nhân buôn bán.
Chúng đã phải trải qua một quãng đường vận chuyển rất dài trong điều kiện giam cầm. Và bị tước đoạt bộ lông sặc sỡ của mình một cách thô bạo – có thể là nguyên nhân gây ra những chấn thương để lại vết xương gãy trên xác ướp.
"Cách mà con người đối xử với động vật mỗi thời mỗi khác", Capriles nói. "Những con chim này đã không có một cuộc đời hạnh phúc. Chúng được nuôi chỉ để sản xuất lông và bộ lông của chúng sẽ bị nhổ sạch ngay khi chúng đủ lớn".
Niềm an ủi cuối cùng đối với những con vật này là chúng đã được chăm sóc khá chu đáo sau khi chết. "Hầu hết những con chim này được chôn cất với nghi lễ giống như con người", các tác giả viết trong nghiên cứu công bố trên tạp chí PNAS.
Nguyễn Linh (T/h)
