Bộ trưởng Bộ TN-MT: Yếu tố nội sinh là nguyên nhân chính gây sạt lở tại miền Trung

Theo dõi KTMT trên

Chiều 1/11, tại tỉnh Quảng Nam, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có cuộc làm việc với các tỉnh miền Trung về công tác khắc phục hậu quả bão số 9 và tìm kiếm cứu nạn.

Ước tính thiệt hại 10.000 tỉ đồng vì bão số 9

Theo báo cáo của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai, bão số 9, có tên quốc tế Molave, là cơn bão lớn, đặc biệt nguy hiểm, là cơn bão lịch sử trong 20 năm qua trực tiếp tác động vào miền Trung nước ta (tương đương cơn bão Xangsane năm 2006). Thời gian lưu bão rất dài 6-7 tiếng. Cơn bão số 9 đổ bộ sau thời gian nhiều ngày mưa lũ khu vực miền Trung đã bị tổn thương rất nặng nề, đặc biệt các tác động thiên tai dồn dập trong tháng 10/2020.

Tâm bão tại Quảng Ngãi với sức gió cấp 11-12, giật cấp 14-15; đồng thời gây mưa lớn bình quân từ 600-800 tại các tỉnh Nghệ An – Hà Tĩnh, từ 200-400mm tại các tỉnh Quảng Bình – Bình Định.

Khi cơn bão vào đến Biển Đông 9h sáng ngày 26/10, Thủ tướng Chính phủ  đã ban hành Công điện số 1470/CĐ-TTg và trực tiếp họp trực tuyến để triển khai công tác ứng phó với các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa. Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo tiền phương do Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng làm trưởng ban và Sở chỉ huy tiền phương đặt tại Đà Nẵng, để trực tiếp chỉ đạo. Các địa phương thành lập Ban Chỉ huy tiền phương huy động lực lượng vũ trang, ứng trực 24/24. Đã nhắn tin khẩn cấp 73 triệu lượt tin nhắn tới thuê bao trong vùng ảnh hưởng của bão.

Trong thời gian rất ngắn, chưa đến 2 ngày trước khi bão đổ bộ, đã kêu gọi 45.000 tàu thuyền với 300.000 thuyền viên vào nơi tránh trú trong bờ hoặc thoát khỏi vùng nguy hiểm; tổ chức sơ tán hơn 100.000 hộ dân với hơn 400.000 nhân khẩu đến nơi an toàn. Di dời và tuyên truyền đến người dân tại 118.000 lồng bè nuôi trồng thủy sản và vùng nước an toàn và di dời người nuôi trồng lên bờ đảm bảo không để xảy ra rủi ro. Toàn bộ 2.700 hồ chứa được phối hợp kiểm soát nhất là các hồ lớn.

Mặc dù đã chuẩn bị ứng phó quyết liệt khẩn trương, căn bản, xong cơn bão và hoàn lưu sau bão đã gây thiệt hại rất lớn, 80 người chết và mất tích, trong đó 45 người do sạt lở đất. 727 nhà sập hoàn toàn.

Theo số liệu các tỉnh báo cáo, thiệt hại ước tính 10.000 tỉ đồng.

Yếu tố ngoại sinh là nguyên nhân chính

Tại cuộc họp, lãnh đạo các tỉnh và bộ, ban, ngành cũng nêu nhiều ý kiến phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở liên tục tại miền Trung trong tháng 10 vừa qua.

Theo Zing, báo cáo tại buổi làm việc, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, hiện bộ đã và đang triển khai đề án nghiên cứu về lũ quét và nguy cơ sạt lở đất trên địa bàn các tỉnh vùng núi có nguy cơ cao.

Trong đó, bộ đã xây dựng bản đồ cảnh báo sạt lở với tỉ lệ 1/50.000, tập trung ở miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và miền Trung. Các bản đồ này đã được giao cho các địa phương để điều chỉnh quy hoạch và cung cấp cho các đài khí tượng thủy văn để đưa ra dự báo liên quan đến mưa, bão.

"Hạn chế hiện nay là tỉ lệ 1/50.000 nên rất khó để đưa vào dự báo chi tiết vì nó đòi hỏi nghiên cứu hết sức kỹ lưỡng về thổ nhưỡng, địa chất công trình, thủy văn, quy luật liên quan, đặc biệt là lượng mưa, rất cụ thể và thực tế tại thời gian đấy", Bộ trưởng Hà chia sẻ.

Lãnh đạo ngành tài nguyên môi trường cho biết qua đánh giá hiện nay, hầu hết vụ sạt lở ở các tỉnh miền Trung, từ Quảng Trị, Huế đến Quảng Nam, đều có yếu tố nội sinh hết sức rõ ràng. Ông khẳng định nguyên nhân nội sinh là lý do chính dẫn đến sạt lở thời gian qua.

Thứ nhất, bản đồ dự báo sạt lở tỉ lệ 1/50.000 cho thấy những vùng này là nơi trước đây từng xảy ra sạt lở. Thứ hai, những vùng này đều nằm trên cấu trúc có dải đứt gãy đã được xác định.

Thứ ba, những đứt gãy này và hoạt động kiến tạo cho thấy đất đá hình thành vùng phong hóa rất lớn, có nơi dày 15-16 m. Do đứt gãy nên phong hóa rất cao, khiến đất đá vỡ vụn, gồm có cát, bùn và đất sét.

Về thảm thực vật, hầu hết ở khu vực này, các thảm thực vật cây công nghiệp và cây lương thực có nơi chiếm 100% màu xanh, có nơi chiếm 70-80%. Bộ trưởng đánh giá rừng công nghiệp mà vẫn giữ được độ phủ thực vật như vậy là rất tốt.

Ông nhận định những khu dân cư ổn định nhiều năm như điểm sạt lở tại Trà Leng và có độ phủ đầy đủ mà vẫn xảy ra sạt lở cho thấy yếu tố ngoại sinh là nguyên nhân chính.

Bộ trưởng dẫn lại báo cáo cho thấy trong 20 ngày, khu vực này phải đồng thời chống chọi 4 cơn bão, một áp thấp nhiệt đới kèm theo lượng mưa kỷ lục 250-300 mm, có ngày mưa đến 500 mm.

"Với lượng mưa này thì những khu vực có cấu trúc địa chất tương tự, với lượng mưa mỗi ngày 100 mm thì đã có thể xảy ra hiện tượng như bây giờ. Nhưng do biến động cực đoan của khí hậu và thời tiết thì nó cộng sinh thêm", Bộ trưởng Hà lý giải.

Người đứng đầu Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết qua nghiên cứu, bộ nhận thấy nhiều trường hợp là tổ hợp của sạt lở và lũ quét. Cụ thể, nhiều khi sạt lở xảy ra ở vùng đồi và lấp các sông suối, gây nên lũ quét. Khi lũ quét hình thành tại khu vực sông suối này, cộng thêm sạt lở trước đó, kết hợp với yếu tố nội sinh kể trên, tạo ra những tổ hợp sạt lở như vừa rồi.

"Sạt lở tạo ra yếu tố lũ quét, nhưng lũ quét lại làm gia tăng trượt lở do yếu tố đất đai phong hóa đã có từ trước", ông giải thích và cho biết sau khi hết bão, bộ sẽ tiến hành nghiên cứu cụ thể hơn về vấn đề này.

Nhật Hạ