Bộ lạc Amazon lâm nguy trước nạn khai thác vàng

Theo dõi KTMT trên

Yanomami là bộ lạc lớn nhất tại Nam Mỹ vẫn tách biệt với thế giới bên ngoài. Hơn 26.700 thổ dân Yamanomi hiện đang sống trong một khu bảo tồn có diện tích ngang bằng đất nước Bồ Đào Nha, gần với biên giới Venezuela.

Tuy nhiên, khu rừng nguyên sinh mà họ sinh sống trong nhiều thế kỷ chứa các khoáng chất quý giá - bao gồm cả vàng.

Vàng đã thu hút những kẻ buôn lậu tìm tới khu bảo tồn Yamanomi trong những thập kỷ gần đây. Những kẻ buôn lậu đã phá rừng, đầu độc các con sông và lây nhiều căn bệnh hiểm nghèo cho bộ lạc.

Ngày nay, giới chức địa phương ước tính có hơn 20.000 kẻ khai thác trái phép trong khu bảo tồn. Con số đã tăng lên kể từ cuộc bầu cử năm 2018 của tổng thống Brazil Jair Bolsonaro, người tuyên bố sẽ đẩy mạnh phát triển kinh tế tại vùng rừng Amazon.

Một thổ dân Yanomami đang đứng bên một bãi khai thác vàng trái phép tại Roraima, Brazil vào ngày 17/4/2016. (Ảnh: Reuters)

Trước những cáo buộc trên, văn phòng chính phủ của ông Bolsonaro không đưa ra bất cứ bình luận nào.

Một đánh giá của tờ Reuters dựa trên hình ảnh vệ tinh cho thấy hoạt động khai thác trái phép đã tăng gấp 20 lần tại khu bảo tồn Yamanomi trong 5 năm qua. Các khu vực dọc theo hai con sông, Uraricoera và Mucajai chịu ảnh hưởng đặc biệt nặng nề.

Mặc dù các khu vực khai thác có quy mô nhỏ, nhưng sức tàn phá môi trường rất lớn. Cây cối và hệ sinh thái địa phương đang bị đe dọa bởi thủy ngân được sử dụng trong quy trình tách sạn vàng. Thủy ngân rò rỉ ra nguồn nước đã làm chết nhiều cây cối và các loài thủy sản.

Vào năm 2018, một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Quốc tế về Nghiên cứu Môi trường và Sức khỏe Cộng đồng cho biết 92% cư dân tại một số làng Yanomami bị ngộ độc thủy ngân. Nhiều nghiên cứu cho thấy thủy ngân có thể gây hại tổn hại cho các bộ phận trên cơ thể, đồng thời gây ra các vấn đề về phát triển ở trẻ em.

Những người khai thác cũng mang bệnh dịch tới Yamanomi.

Vào những năm 1970, khi chính quyền quân sự Brazil đã san bằng một khoảng rừng phía bắc sông Amazon để xây đường cao tốc. Trong thời gian này, có 2 cộng đồng người Yanomami đã bị xóa sổ bởi dịch cúm và sởi.

Ngày nay, đại dịch Covid-19 cũng đang đe dọa người Yanomami. Theo một nhóm các nhà nghiên cứu, nhà nhân chủng học và bác sĩ, đã có hơn 160 ca nhiễm Covid-19 được xác nhận, trong đó có 5 ca tử vong bên trong bộ lạc trong tuần này.

"Nguồn lây nhiễm dịch bệnh chết người này vào bên trong cộng đồng của chúng tôi là những kẻ khai thác trái phép", Dario Yawarioma, phó chủ tịch của Hiệp hội Hutukara Yanukami cho biết.

Cộng đồng người Yanomami tại Irotatheri, cách biên giới Venezuela chỉ 19km. (Ảnh: Reuters)

"Họ tới rất đông. Bằng trực thăng, máy bay, thuyền và chúng tôi không có cách nào để biết liệu họ có bị nhiễm Covid-19 hay không", ông Yawarioma chia sẻ.

Virus SARS-CoV-2 đặc biệt nguy hiểm đối với người bản địa như Yanomami, vốn sống 300 người dưới một mái nhà. Họ cùng nhau chia sẻ mọi thứ từ thực phẩm đến đồ dùng và võng, lối sống tập thể này khiến cho việc xa cách xã hội hầu như không thể.

Ông Yawarioma cho biết cơ quan phụ trách các vấn đề bản địa của chính phủ mang tên Funai đã không đến thăm khu bảo tồn kể từ khi Covid-19 bùng phát.

"Quân đội Brazil đã nỗ lực ngăn chặn những người khai thác xâm nhập", Yawarioma nói. "Nhưng họ lại xuất hiện trở lại ngay khi những người lính rời đi".

Đồng tiền làm mờ con mắt

Theo dữ liệu của chính phủ Brazil, vàng đã trở thành một mặt hàng xuất khẩu quan trọng đến từ bang Roraima ở cực bắc Brazil. Tuy nhiên, không có bất kỳ hoạt động khai thác nào được đăng ký hợp pháp tại Roraima.

Theo một nguồn tin của chính phủ, hầu hết tất cả các hoạt động khai thác vàng trong tiểu bang này đều nằm trên đất bản địa như Yanomami.

Phần lớn số vàng này được chuyển tới Ấn Độ. Thống kê chính thức cho thấy 486 kg đã được xuất khẩu sang Ấn Độ từ Roraima vào năm 2019, so với 38 kg vào năm 2018.

Những kẻ khai thác vàng bất hợp pháp, thường được người bản địa gọi là "garimpeiro". Các garimpeiro này được cho là đã được khuyến khích bởi cuộc bầu cử của ông Bolsonaro, người nói rằng muốn hợp pháp hóa việc khai thác các kim loại như vàng.

Tổng thống Bolsonaro đang hỗ trợ các dự án khai thác ở Yanomami, và khi ông nói rằng garimpeiro nên được hợp pháp hóa, số lượng của những kẻ này đã tăng lên rất nhiều.

Các hình ảnh vệ tinh được chụp trong khoảng thời gian 2017 - 2019 cho thấy số mỏ khai thác trái phép đã tăng lên tới 207 điểm, so với 10 điểm trong giai đoạn 2015 - 2016. Diện tích bề mặt được khai thác đã tăng gấp 32 lần.

Nhất Minh