Yên Bái: Nguy cơ thiếu nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, do "trời" hay thuỷ điện?

Theo dõi KTMT trên

Hơn 600 hecta lúa có nguy cơ mất mùa do thiếu nước

Cánh đồng Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ là một trong bốn cánh đồng lúa lớn thuộc vùng Tây Bắc. Từ đầu vụ sản xuất đông xuân năm 2024 đến nay đã xảy ra tình trạng thiếu nước tưới cục bộ. Thời điểm này, diện tích lúa trên cánh đồng đang thời kỳ trong làm đòng, trổ bông nên nhu cầu về nước hết sức cấp thiết.

Những ngày giữa tháng 4, theo ghi nhận tại khu vực xã Phúc Sơn, Thạch Lương, thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái, trên những cánh đồng nhiều ruộng có hiện tượng khô nứt do thiếu nước kéo dài. Các thửa ruộng gần khu vực kênh mương, lúa đã trổ bông. Những tràn ruộng khu vực bên trong lúa có dấu hiệu thiếu nước, chưa làm đòng, trổ bông.

Phía dưới suối Thia, dòng nước cạn trơ sỏi đá, những mạch nước nhỏ giọt từ thủy điện Noong Phai gần đó xả ra không đủ để cung cấp cho toàn bộ cánh đồng rộng lớn này.

Chia sẻ với phóng viên, bà Hoàng Thị Sách (ở thôn Co Hả, xã Thạch Lương, thị xã Nghĩa Lộ) cho biết, gia đình có gần 4 sào ruộng, trước đây thường xuyên cấy 2 vụ/năm. Tuy nhiên, những năm gần đây do tình trạng thiếu nước sản xuất nên chuyển 3 sào sang trồng cây màu như dưa chuột, dưa hấu, còn hơn 1 sào gieo cấy lúa nhưng thiếu nước nên năng suất bấp bênh.

Theo bà Sách, mặc dù đã chuyển đổi sang trồng cây màu, nhưng cũng gặp nhiều khó khăn do thiếu nước tưới nên cây khô cằn, nhiều sâu bệnh. Hằng ngày, gia đình phải dùng xô gánh nước ở khe suối để tưới cho diện tích cây trồng, vất vả nhưng hiệu quả không cao.

Cùng chung hoàn cảnh như bà Sách, ruộng vườn của nhiều hộ dân nơi đây thường xuyên trong tình trạng thiếu nước tưới. Mặt ruộng khô hạn nứt nẻ, cây lúa chậm phát triển, có nguy cơ mất mùa. Để có nước, các gia đình phải trực chờ thủy điện xả nước nhỏ giọt theo giờ, có những ngày phải chờ đến đêm để đón nước về ruộng.

Thiếu nước do “trời” hay do thuỷ điện?

Theo tìm hiểu của phóng viên, Công ty TNHH Tân Phú là đơn vị đang quản lý, vận hành công trình thủy lợi Nang Phai (thị xã Nghĩa Lộ) với chiều dài 26 km kênh dẫn, phục vụ tưới tiêu, cấp nước cho hơn 640 hecta đất sản xuất nông nghiệp và nuôi thủy sản của hơn 3.300 hộ dân thuộc các xã, phường như: Hạnh Sơn, Phúc Sơn, Nghĩa Lợi, Nghĩa An, Tân An, Cầu Thia, Trung Tâm của thị xã Nghĩa Lộ.

Hiện nay tại thị xã Nghĩa Lộ có một số công trình thủy lợi bị ảnh hưởng bởi hoạt động của các nhà máy thủy điện. Cụ thể, công trình thủy lợi Nang Phai ảnh hưởng bởi nhà máy thủy điện Noong Phai; công trình thủy lợi Tà Kọn, Suối Đôi ảnh hưởng bởi thủy điện Nậm Tục; công trình thủy lợi 19/5 ảnh hưởng do nhà máy thủy điện Nậm Đông IV.

Ông Đỗ Văn Thành – Giám đốc Công ty TNHH Tân Phú chi nhánh Văn Chấn cho biết: “Do ảnh hưởng của nhà máy thủy điện nên công tác quản lý, khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Do thời gian xả nước của nhà máy quá ít, chiều dài kênh dẫn 26 km nên lượng nước chưa chảy về đến điểm cuối kênh dẫn thì đã hết thời gian xả. Hầu như toàn bộ diện tích bãi tưới cuối kênh dẫn đều trong tình trạng thiếu nước”.

Liên quan đến vấn đề này, ông Bùi Văn Tuấn – Phó giám đốc Nhà máy thủy điện Noong Phai nói: “Hiện nay đang trong mùa khô, lượng nước trên khe suối xuống thấp, nhà máy phải thực hiện điều tiết xả nước phát điện theo giờ để đảm bảo vận hành hoạt động. Phía thượng nguồn của dòng suối Thia còn hai nhà máy thủy điện là Trạm Tấu và Hát Lìu, các nhà máy xây dựng đập chặn suối theo kiểu bậc thang nên các công trình phía dưới cũng phụ thuộc nguồn nước trong việc vận hành xả nước của các công trình trên”.

Để đảm bảo nước tưới cho lúa và cây màu của người dân ở các địa phương, nhà máy đã giảm công suất phát điện và kéo dài thời gian hoạt động, cắt cử công nhân phối hợp với Công ty TNHH Tân Phú điều tiết đủ nước tưới phục vụ sản xuất cho bà con.

Cùng như thủy điện Noong Phai, đại diện các thủy điện khi được hỏi đều cho rằng do thời tiết hanh khô, không mưa, dòng nước cạn kiệt khiến việc duy trì dòng chảy gặp nhiều khó khăn. Dù đã giảm công suất phát điện nhưng tình trạng chung đều không đủ nước để sản xuất.

Giám đốc Công ty CP thủy điện Trạm Tấu - ông Nguyễn Trung Dũng cho hay: "Mặc dù đang vào mùa khô hạn, không có nước nhưng nhà máy vẫn cố gắng điều tiết nước cho vùng hạ lưu, đảm bảo đủ nước tưới tiêu cho bà con nông dân. Thời điểm hiện tại nhà máy thủy điện Trạm tấu vẫn đang phối hợp chặt chẽ với Thuỷ điện Noong Phai để điều tiết nước phục vụ sản xuất cho khu vực hạ du. Theo đánh giá của các nhà chuyên môn thì mùa khô năm nay được cho là khắc nhiệt nhất trong nhiều năm trở lại đây, tuy nhiên, nhà máy vẫn cố gắng hoạt động kể cả khi mực nước hồ dưới mức cho phép".

Trước vấn đề cấp bách về nguồn nước tưới, ngày 12 và ngày 19/4, đoàn kiểm tra liên ngành gồm Sở Nông nghiệp và phát triển Nông thôn tỉnh Yên Bái, Sở Công thương tỉnh Yên Bái phối hợp cùng Công ty TNHH Tân Phú và các thủy điện trên địa bàn có những buổi kiểm tra thực tế, đánh giá thực trạng, tìm giải pháp khắc phục.

Ông Đinh Đăng Luận – Giám đốc sở Nông nghiệp và Phải triển nông thôn tỉnh Yên Bái đã yêu cầu các nhà máy thủy điện phải ưu tiên nước tưới cho hoạt động sản xuất nông nghiệp của người dân. Không được để lúa, cây màu bị khô hạn, thiếu nước làm giảm năng suất hoặc gây mất mùa cho bà con. Đồng thời yêu cầu các thủy điện phải giảm công suất phát điện, kéo dài thời gian xả nước, phối hợp với công ty thủy nông có phương án điều tiết nước hồ chứa cung cấp cho hạ du đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh, nhất là trong mùa khô.

Đức Mậu