Sau giãn cách xã hội, 2/3 số doanh nghiệp thủy sản không thể phục hồi ngay được
Ngành thủy sản gặp khó trước nguy cơ đứt gãy chuỗi sản xuất và cung ứng, trong khi tỷ lệ tiêm vaccine cho người lao động vẫn chưa được phủ đầy. Ngay cả khi hết giãn cách, cũng chỉ có 30-40% doanh nghiệp thủy sản có đủ năng lực phục hồi sớm.
Chỉ 30-40% doanh nghiệp thủy sản đủ năng lực phục hồi
Theo khảo sát của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), chỉ có khoảng 30 - 40% doanh nghiệp thủy sản có đủ năng lực để phục hồi sản xuất ngay sau khi kết thúc giãn cách xã hội. Số doanh nghiệp còn lại sẽ rất khó hoặc cần thời gian lâu dài để khôi phục lại hoạt động sản xuất.
Việc phục hồi sản xuất của các doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng rất lớn bởi các nguyên nhân như đứt gãy chuỗi cung ứng nguyên vật liệu, hoặc khó khăn trong vận chuyển. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp bị mất đơn hàng, do thời gian thực hiện giãn cách quá lâu, không đảm bảo tiến độ giao hàng.
Đặc biệt, các doanh nghiệp đang đối mặt với sự thiếu hụt lao động trầm trọng, do công nhân nghỉ việc, về quê cách ly, hoặc công nhân chưa tiêm đủ vaccine nên chưa thể đến cơ sở sản xuất. Vì vậy, sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp để quy tụ lại lực lượng lao động như ban đầu.
Do ảnh hưởng của việc giãn cách xã hội, các nhà cung cấp đã giảm công suất hoạt động hoặc thực hiện “3 tại chỗ”, hạn chế đi lại, chậm vận chuyển giao nhận hàng hóa, nguyên vật liệu cho chế biến và xuất nhập khẩu. Nguồn nguyên vật liệu trở nên khan hiếm, chỉ tạm thời đủ cung cấp cho hoạt động sản xuất trong thời gian ngắn. Nếu việc giãn cách xã hội theo chỉ thị 16 tiếp tục kéo dài sau 15/9 thì chuỗi cung ứng sẽ bị đứt gãy và doanh nghiệp phải ngừng hoạt động do không đủ nguyên vật liệu cho sản xuất. Khả năng duy trì còn khó khăn, chưa nói đến khả năng phục hồi.
Nguy cơ mất đơn hàng trong tương lai
Nguồn nguyên liệu ảnh hưởng rất lớn và quyết định giá thành sản phẩm. Tuy nhiên do ảnh hưởng của dịch bệnh, quy định giãn cách nên doanh nghiệp thủy sản không thể huy động được nguồn nguyên liệu sản xuất. Quá trình vận chuyển nguyên vật liệu, cũng như việc thực hiện các thủ tục xuất nhập khẩu, thủ tục C/O, thủ tục cảng,... bị hạn chế. Điều này đã ảnh hưởng mạnh đến tiến độ sản xuất và giao hàng của doanh nghiệp.
Tính tới cuối tháng 8/2021, có tới 40-50% các đơn hàng bị giao trễ hẹn và có khoảng 10-15% các đơn hàng bị hủy. Ngoài ra, nhiều nhà nhập khẩu đã tỏ thái độ quan ngại cho rằng, trước mắt vẫn giữ đơn hàng nhưng có thể cân nhắc tới việc tìm nguồn cung thay thế.
VASEP dự báo, nguồn nguyên liệu từ nuôi trồng sẽ thiếu từ 20-30% về lượng nhưng sẽ tăng 10-20% về giá trong những tháng cuối năm.
Đối với nguyên liệu khai thác biển cũng gặp nhiều khó khăn do ngư dân không thể đi biển đánh bắt. Các cảng cá cũng giới hạn hoặc ngưng hoạt động. Dự kiến nguồn nguyên liệu khai thác trong nước giảm thiếu 30-40% và dự kiến giá nguyên liệu tăng 20-30%.
Theo các doanh nghiệp được khảo sát, trường hợp doanh nghiệp được trở lại sản xuất bình thường sau khi nới lỏng giãn cách (sau 15/9) thì khả năng lấy được các đơn hàng cho mùa lễ cuối năm cũng rất hạn chế.
Ngoài ra, cước phí vận chuyển của các hãng tàu hiện nay vẫn rất cao, tăng gấp 2-3 đến 10 lần và chưa có sự điều chỉnh phù hợp. Thêm vào đó việc đặt chỗ container, tàu hàng cũng gặp nhiều khó khăn khi doanh nghiệp hoàn toàn thụ động về thời gian và cước tàu.
Do đó, kế hoạch vận chuyển và giá thành sản phẩm thủy sản đều bị tác động rất lớn. Kế hoạch kinh doanh, cũng như uy tín của doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cũng như sức cạnh tranh của thủy sản Việt Nam vì thế cũng bị ảnh hưởng.
Tỷ lệ doanh nghiệp được tiêm vaccine mũi 1 đạt 30-40%
Mặc dù hiện nay Chính phủ đã chỉ đạo đưa lực lượng công nhân tại các Khu công nghiệp, Khu chế xuất vào diện ưu tiên tiêm vaccine ngừa Covid-19, tuy nhiên với việc giới hạn về lượng vaccine của Việt Nam, theo kết quả khảo sát, tính tới cuối tháng 8/2021, tỷ lệ tiêm vaccine (mũi 1) cho công nhân thủy sản tại miền Nam, Đồng bằng Sông Cửu Long đạt trung bình 30-40%.
VASEP cũng cho biết, đến nay, chưa có doanh nghiệp thủy sản nào được triển khai tiêm mũi 2 cho công nhân. Việc ưu tiên triển khai tiêm vaccine cho công nhân của các địa phương thực hiện khác nhau. Trong khi nhóm doanh nghiệp ở tỉnh Cà Mau được tiêm vaccine nhiều và nhanh nhất từ 90-95% số công nhân, thì ở các địa phương khác như: Long An, Cần Thơ, Hậu Giang,… hay các tỉnh ven biển miền Trung, Nam Trung Bộ như: Đà Nẵng, Khánh Hòa… tỷ lệ tiêm rất ít và chưa phù hợp với mức độ bùng phát dịch tại các địa phương.
VASEP cũng đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét thứ tự ưu tiên các thành phần được tiêm vaccine ngừa Covid-19. Theo đó, sau những người làm tại các cơ sở y tế và những cán bộ liên quan phải tiếp xúc với người dân, người cao tuổi, người có bệnh nền thì thứ tự tiếp theo là những người lao động (trong sản xuất, lưu thông các mặt hàng thiết yếu; trong các nhà máy, các khu công nghiệp, thực hiện sản xuất cho xuất khẩu nói chung và sản xuất, xuất khẩu thủy sản nói riêng). Trong đó, lực lượng lao động tại các nhà máy đang áp dụng phương thức “3 tại chỗ” tại các địa phương trong tháng 9/2021 cần được ưu tiên tiêm vaccine trước, đặc biệt là lực lượng công nhân ngành thủy sản làm việc trong môi trường khép kín và ẩm ướt rất dễ lây lan dịch bệnh.
Ngoài ra, VASEP cũng đề xuất các địa phương không áp dụng cứng nhắc quy định sản xuất “3 tại chỗ”, “1 cung đường, 2 điểm đến” sau khi đã tiêm đủ vaccine ngừa Covid-19 và nơi ở công nhân là một địa điểm ngoài nhà máy.
Tuấn Thủy
