Quốc hội thảo luận chủ trương đầu tư hai Chương trình Mục tiêu Quốc gia về giáo dục và y tế

Theo dõi KTMT trên

Hai chương trình được thảo luận bao gồm: Chương trình Mục tiêu Quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 và Chương trình Mục tiêu Quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh tham dự và chỉ đạo thảo luận tại Tổ 10, gồm Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình và tỉnh Quảng Trị.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh hai chương trình này tập trung vào giáo dục và chăm sóc sức khỏe, hai lĩnh vực then chốt. Bà lưu ý cần lựa chọn một số khâu trọng tâm và đột phá, do đó, đại biểu cần tập trung cho ý kiến về những nội dung trọng tâm, trọng điểm để có nguồn lực đáp ứng yêu cầu và tạo ra đột phá đối với lĩnh vực giáo dục và chăm sóc sức khỏe trong thời gian tới.

Một số đại biểu băn khoăn về tên gọi Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh khẳng định, chúng ta đang chuyển mạnh từ dân số kế hoạch hóa gia đình trước đây, sang dân số và phát triển. Do đó, khái niệm dân số và phát triển bao hàm rất nhiều nội dung, trong đó dân số vừa đảm bảo về số lượng, cơ cấu, phân bổ, đặc biệt nhấn mạnh chất lượng dân số, gắn dân số với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội… nên mới có tên gọi của Chương trình như Chính phủ trình. Từ “phát triển” là bao hàm ý nghĩa là chuyển từ dân số kế hoạch hóa gia đình sang quan tâm đến chất lượng, phân bố, cơ cấu và khắc phục tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, vấn đề liên quan đến tỷ suất sinh, sàng lọc…

Bà cũng đề cập đến sự đổi mới trong quan niệm sức khỏe, lần đầu tiên dự thảo Luật Phòng bệnh tại kỳ họp này đề cập sức đến nội dung về sức khỏe tâm thần. Trước đây, quan niệm về tâm thần thường đơn giản và tiêu cực, quy chụp mọi biểu hiện bất thường về hành vi, suy nghĩ vào "bệnh điên" hay "dại", nhưng khái niệm về sức khỏe hiện nay có sự thay đổi, người có sức khỏe là khỏe mạnh cả về thể chất và tinh thần, chứ không phải chỉ có mỗi cường tráng về thể chất.

Hiện nay, tỷ lệ trẻ em mắc bệnh bẩm sinh, tự kỷ, trầm cảm tăng cao, đòi hỏi sàng lọc trước sinh và trong thai kỳ để phát hiện sớm các bất thường ở mẹ và nguy cơ dị tật ở thai nhi…

Bố trí nguồn lực và tính khả thi thực hiện

Các đại biểu tại Tổ 10 đồng tình rằng hai chương trình có mục tiêu rộng lớn, cần xác định rõ mục tiêu đột phá để tránh phân tán nguồn lực. 2 chương trình đều có mục tiêu rộng, cần xác định rõ, sát hơn mục tiêu đột phá của chương trình. Đại biểu mong muốn có sự đổi mới mạnh mẽ hơn trong quan điểm, trong cách đầu tư cho Chương trình mục tiêu quốc gia hiệu quả hơn. Trong đó, cần tập trung vào mục tiêu trọng tâm có tính đột phá, chỉ nên chọn các mục tiêu then chốt có tác động lan toả; không theo đuổi quá nhiều mục tiêu cùng lúc dẫn tới phân tán nguồn lực.

Bên cạnh đó, cần phân định rõ ràng nhiệm vụ và phạm vi Chương trình; xác định nhiệm vụ nào thuộc chương trình mục tiêu và nhiệm vụ gì thuộc nhiệm vụ thường xuyên; mỗi hợp phần dự án phải rõ tiêu chí đầu vào, đầu ra rõ ràng; gắn mục tiêu với nguồn lực thực tế, xây dựng kế hoạch dựa trên nguồn lực đảm bảo phân cấp mạnh nhưng đi kèm cơ chế kiểm tra và giám sát minh bạch...

Đại biểu Phạm Hùng Thắng (Đoàn Ninh Bình) tán thành sự cần thiết của hai chương trình, đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ khi chỉ trong chưa đầy ba tháng sau Nghị quyết 71 và 72 của Bộ Chính trị, đã trình Quốc hội ba nhóm nội dung: hai dự thảo nghị quyết đột phá, chủ trương đầu tư hai chương trình, và ba luật sửa đổi trong giáo dục cùng Luật Dân số.

Ông ủng hộ tăng đầu tư cho y tế - dân số, giáo dục - đào tạo và giảm nghèo - dân tộc thiểu số, nhưng đề nghị cân nhắc thật kỹ trong bối cảnh hiện nay để cân đối bảo đảm nguồn lực thực hiện ở cả 02 khía cạnh: Đặt ra mục tiêu thì bố trí đủ nguồn lực tài chính để bảo đảm thực hiện; Bố trí đủ nguổn lực thì phải tính toán làm sao để địa phương hấp thụ, giải ngân được vốn, tránh tình trạng như các Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giải ngân rất khó khăn, rất chậm, nhiều vướng mắc về cơ chế dẫn đến việc giải ngân rất thấp.

Ông Thắng lưu ý , cần tính toán đến việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia phải phù hợp với việc thực hiện chính quyền địa phương 02 cấp. Nhất là cùng một lúc chính quyền địa phương cấp xã sẽ phải triển khai nhiều Chương trình mục tiêu quốc gia (Chính phủ đang chuẩn bị trình Chương trình mục tiêu Quốc gia được nhập từ 03 Chương trình giai đoạn vừa qua là Giảm nghèo – Dân tộc thiểu số - Nông thôn mới), giai đoạn từ 2026 trở đi có thêm: Chương trình mục tiêu Quốc gia về phòng, chống ma túy; Chương trình mục tiêu Quốc gia về Văn hóa; Chương trình mục tiêu Quốc gia về chăm sóc sức khỏe nhân dân, dân số và phát triển; Chương trình mục tiêu Quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Đồng thời, thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non, thực hiện Nghị quyết của Đảng về phổ cập giáo dục phổ thông trung học; đối với các tỉnh biên giới và miền núi còn xây dụng trường liên cấp dân tộc nội trú, tổ chức bữa ăn bán trú cho học sinh….

“Vấn đề đặt ra ờ đây là cách thức tổ chức thực hiện chương trình và năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức ở cơ sở. Chính vì vậy, tôi đề nghị Chính phủ cần làm rõ hơn về cơ chế tổ chức thực hiện, bộ máy điều phối, cơ chế định mức chi tiêu cho phù hợp chứ không ở cơ sở sẽ rất rối và lúng túng”, đại biểu Phạm Hùng Thắng nêu quan điểm.

Một số đại biểu đánh giá, Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035 tập trung xây dựng trường lớp ở các cấp học phổ thông, nhằm phấn đấu đạt được mục tiêu về hoàn thành cơ sở vật chất bảo đảm cho việc học của học. Tuy nhiên, đại biểu Phạm Hùng Thắng quan tâm các trang thiết bị dạy học thế nào, thư viện ra sao, chưa kể dự thảo Luật về trí tuệ nhân tạo còn đang quy định về việc tích hợp trang bị kiến thức về chuyển đổi số, công nghệ thông tin cho các bậc học phổ thông. Đại biểu đặt câu hỏi, ngoài việc kiên cố hóa trường học, các trang thiết bị về hạ tầng nhằm đáp ứng những yêu cầu trong giai đoạn mới của giáo dục sẽ cần được tính toán lâu dài để không tạo ra sự bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục giữa các vùng miền.

Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035 tập trung dành nguồn lực xây dựng mới, cũng như nâng cấp, cải tạo hệ thống trạm y tế và điểm trạm y tế cấp xã. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn khi cơ cở vật chất, trang thiết bị tại trạm y tế, điểm trạm y tế được đầu tư, nhưng nhân lực y tế cấp xã có được cải thiện về năng lực và thực hiện các nhiệm vụ tương xứng hay không?; Người dân có thực sự tin tưởng và đến trạm y tế xã chăm sóc y tế ban đầu hay không?, Đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm giải trình thêm, làm rõ hiệu quả của việc quyết định đầu chương trình.

“Cách thể hiện 02 dự thảo Nghị quyết của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư chương trình cũng rất khác nhau. Dự thảo Nghị quyết về Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035 khái quát, trong khi dự thảo Nghị quyết về Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035 lại khá chi tiết. Nhưng quan trọng là giải pháp thực hiện thì cả 02 dự thảo Nghị quyết chưa thật rõ. Do đó, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo và Chính phủ quan tâm thực hiện theo đúng quy định của Luật Đầu tư công”, đại biểu Phạm Hùng Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình đề nghị.

Quan tâm đến Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 – 2035, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Đoàn Quảng Trị) đề nghị rà soát chương trình giáo dục để phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia 2021-2030, tầm nhìn 2050. Bà lấy ví dụ về mục tiêu đầu tư hiện đại cho 20% cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp, cần thống nhất giữa các tài liệu. Bà cũng nhấn mạnh tránh trùng lặp với ba chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025, đảm bảo tính kế thừa, đồng bộ và hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước.

Về cơ chế quản lý, thực hiện, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga cho rằng, một trong những bất cập của việc triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian qua là nhiều đầu mối quản lý tổ chức thực hiện. Vì vậy, đại biểu đề nghị nghiên cứu kỹ việc phân công đầu mối hướng dẫn, triển khai thực hiện, bảo đảm phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, không trùng lặp, chồng chéo. Cân nhắc thu hẹp các đầu mối quản lý, hướng dẫn, triển khai thực hiện Chương trình. Giảm số lượng văn bản hướng dẫn phải ban hành, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình triển khai thực hiện, nhất là đối với cấp xã. Đồng thời, tăng cường phân cấp, phân quyền; xây dựng cơ chế quản lý thống nhất với cơ chế quản lý của các Chương trình mục tiêu quốc gia đang thực hiện và sắp triển khai trong thời gian tới; Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, quản lý, điều hành điện tử để bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả, thực hành tiết kiệm và giảm áp lực yêu cầu báo cáo định kỳ cho các cơ quan, cán bộ quản lý dự án ở cơ sở.

Làm rõ khái niệm và hoạt động trong chương trình Y tế

Đại biểu Trần Thị Hiền (Đoàn Ninh Bình) chỉ ra dự thảo nghị quyết y tế không xác định rõ đối tượng thụ hưởng, chỉ nêu ở tờ trình. Bà lưu ý sự không thống nhất giữa "người yếu thế" và "người dễ bị tổn thương", đề nghị sử dụng "người dễ bị tổn thương" để đồng bộ với pháp luật hiện hành, như Luật Phòng thủ dân sự.

Theo đó, trong Khoản 1 Điều 1 dự thảo Nghị quyết, nội dung về Mục tiêu tổng quát đề cập đến đối tượng “người yếu thế”, nhưng đến mục tiêu cụ thể thì lại đề cập đến 2 đối tượng “người yếu thế” và “người dễ bị tổn thương”. Đồng thời, trong thiết kế Chương trình theo Tờ trình số 1048, ngày 12/11 của Chính phủ thì dành riêng Dự án 4, với tên gọi “Nâng cao chất lượng chăm sóc xã hội cho người yếu thế” với 2 tiểu dự án gồm Tiểu dự án 1 về Nâng cao năng lực mạng lưới chăm sóc xã hội và Tiểu dự án 2 về Bảo vệ, chăm sóc, phát triển cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

Điều này cho thấy chưa có sự rõ ràng, thống nhất trong xác định đối tượng này. Vấn đề đặt ra là, trong dự thảo Nghị quyết nên dùng thuật ngữ “người yếu thế” hay “người dễ bị tổn thương”. Rà soát trong cơ sở dữ liệu pháp luật hiện hành cũng chưa có luật nào sử dụng thuật ngữ “người yếu thế”, nhưng thuật ngữ “người dễ bị tổn thương” đã được chính thức hóa trong các luật như Luật Phòng, chống thiên tai, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Việc làm, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng… Rõ nhất là tại Khoản 1 Điều 1 Luật Phòng thủ dân sự đã đưa ra khái niệm xác định phạm vi người dễ bị tổn thương.

Do đó, đại biểu đề nghị trong dự thảo Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư chỉ nên sử dụng thuật ngữ “người dễ bị tổn thương”, không nên sử dụng thuật ngữ “người yếu thế” hoặc không sử dụng đồng thời 2 thuật ngữ, để phù hợp, đồng bộ với pháp luật hiện hành.

Cùng quan điểm trên đại biểu Trần Quang Minh – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cũng đề nghị làm rõ khái niệm “người yếu thế”, trong khi đó pháp luật hiện hành cũng không quy định về “người yếu thế” để đảm bảo thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật.

Các đại biểu cũng đề nghị cân nhắc sự cần thiết của một số hoạt động cụ thể trong Dự án 3 Dân số và phát triển. Qua nghiên cứu Tờ trình của Chính phủ, một số hoạt động đưa vào triển khai trong Chương trình mục tiêu quốc gia lại là nhiệm vụ thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước, có hoạt động không liên quan đến mục tiêu của dự án hoặc tiểu dự án, như hoạt động “Tổ chức điều tra nhân khẩu học và sức khỏe vào năm 2027 – 2028 và 2033 – 2034”; hoạt động “Thúc đẩy sự tham gia, kết nối, chia sẻ cập nhật thông tin về di cư và sức khỏe người di cư; biên soạn tài liệu tập huấn hướng dẫn triển khai thỏa thuận toàn cầu về di cư, sức khỏe người di cư”; hoạt động “Triển khai các nghiên cứu tác nghiệp, cung cấp bằng chứng phục vụ hoạch định chính sách, biện pháp thực hiện các mục tiêu của công tác dân số”…

Đối với hoạt động nâng cao năng lực cho cán bộ, đại biểu cho biết, bên cạnh Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 1 trực tiếp thục hiện mục tiêu Đào tạo bác sỹ chuyên khoa cho y tế cơ sở, trong cả 5 dự án của Chương trình, một số tiểu dự án đều có hoạt động bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ. Đại biểu khẳng định, hoạt động đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế, dân số là hoạt động được đề xuất ở tất cả các dự án thuộc Chương trình. Điều này là rất cần thiết và rất đúng ý nghĩa, tính chất của Chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị rà soát kỹ lưỡng và nghiên cứu phương án tích hợp, xây dựng hoạt động này thành một hợp phần thể hiện tập trung, đầy đủ, đồng bộ, không trùng lặp, đáp ứng rõ yêu cầu đầu tư nâng cao năng lực, trình độ cho cán bộ, bảo đảm thuận lợi khi xây dựng và vận hành Chương trình.

Cuộc thảo luận tại Tổ 10 phản ánh sự đồng thuận về tính cấp thiết của hai chương trình, nhưng nhấn mạnh cần tập trung đột phá, nguồn lực hợp lý, cơ chế rõ ràng để đạt hiệu quả cao, góp phần phát triển giáo dục và y tế bền vững, hỗ trợ chiến lược kinh tế - xã hội quốc gia. Quốc hội dự kiến tiếp tục thảo luận để hoàn thiện chủ trương đầu tư.

Bảo Loan