Nhà trình tường: Nét kiến trúc độc đáo 'thân thiện môi trường'

Theo dõi KTMT trên

Lao Chải, Choản Thèn, Bản San… là những nơi còn lưu giữ được nhiều nếp nhà trình tường với mái lợp cỏ gianh đã nhuốn màu thời gian như thế này. Những ngôi nhà trình tường đều giống nhau từ hình thức, kết cấu, kiến trúc, không gian sử dụng và cả cách bài trí. Với người Hà Nhì, phụ nữ thường là lao động chính trong nhà, nên ban ngày họ lo việc đồng áng, đàn ông và người già ở nhà làm những việc vặt.

Không chỉ giữ được đường đi lối xóm sạch sẽ, người dân ở Choản Thèn có đan những sọt rác "thân thiện môi trường" như thế này để giữ gìn vệ sinh chung. Đồ chơi của những đứa trẻ nơi đây là những bông hoa rừng.

Những ngôi nhà tường đất vàng rộm như sắc rơm ngày mùa, vuông vắn và xinh xắn như trong cổ tích vẫn được dựng lên giữa núi rừng. Nhà trình tường làm bằng đất với hai vòng trong và ngoài, thường đắp tường dày từ 40-45cm, trong lõi có xếp đá bằng nắm tay, cao khoảng 4,5-5m.

Bước qua cửa chính là lần cửa thứ hai cũng dày như tường ngoài, có tác dụng phòng thủ, cũng là nơi các gia đình thường treo những vật dụng gia đình hoặc kỷ vật. Sau lần cửa này là bếp và giường ngủ của người làm chủ gia đình. Người Hà Nhì đều dựng một mẫu nhà chung như vậy mà không có sự phân biệt giàu nghèo trong kiến trúc nhà ở.

Diện tích trung bình mỗi ngôi nhà dao động từ 65-80m2, có mái dốc ngắn (4 mái) lợp bằng cỏ gianh (nay những ngôi nhà mới thường lợp mái tôn thay vì mái gianh truyền thống), không có hiên. Ngôi nhà có duy nhất một cửa ra vào ở chính giữa và thêm 1-2 cửa thông gió ở bên trái, hoặc bên phải lối ra vào, nhìn xa như lỗ tò vò.

Những ngôi nhà trình tường bằng đất mát vào mùa Hè, ấm áp trong mùa Đông đã làm nên nét kiến trúc độc đáo cho đồng bào dân tộc Hà Nhì ở Y Tý, Lào Cai. Khi chọn được mẫu đất ưng ý, người Hà Nhì bắt tay vào công đoạn trình tường nhà, đất đỏ được đưa vào khuôn, dùng chày nén chặt, hết lớp nọ đến lớp kia, tạo nên bức tường vững chắc.

Dưới mỗi cửa chính đều khoét một lỗ lớn cho các vật nuôi trong nhà ra vào dễ dàng.

Những ô cửa sổ tò vò.

Những ngôi nhà vàng rực dưới nắng Hè nhưng khi Đông về, sương mây bao phủ cả ngày lại khoác lên mình vẻ màu u tịch. Trước những mái hiên này, ngày ngày lũ trẻ vẫn đợi người lớn lên ruộng về.

Trước đây, người Hà Nhì thường lên rừng lấy cỏ gianh về bện lại thành từng lớp, phủ liền nhau, lớp nọ chồng lên lớp kia tạo thành mái nhà có độ dày tới 50cm. Bởi thế nhà mát vào mùa Hè và ấm áp trong mùa Đông. Những mái nhà gianh lâu năm đều đã phủ lên mình lớp địa y và rêu rậm rì.

Xuân Mai