Lễ hội đền Vua Mai - Nơi hội tụ văn hóa xứ Nghệ
Lễ hội Đền Vua Mai được tổ chức vào những ngày đầu xuân (dịp rằm tháng Giêng) đã thể hiện đậm nét sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên xứ Nghệ. Đây là lễ hội có sức hút đông đảo du khách gần xa đến tham gia.
Hàng năm vào rằm tháng Giêng âm lịch, huyện Nam Đàn (Nghệ An) tổ chức hội đền Vua Mai. Theo sử xưa kể lại, vua Mai Hắc Đế tên thật là Mai Thúc Loan, vốn gốc là người làng Mai Phụ (nay thuộc xã Mai Phụ, Lộc Hà, Hà Tĩnh), sinh ra, lớn lên và trưởng thành tại thôn Ngọc Trừng xã Đông Liệt (nay là xã Nam Thái, Nam Đàn). Ông sớm mồ côi cha mẹ nên phải đi ở từ thuở nhỏ nhưng nhờ có sức vóc khỏe mạnh, thông minh, tài trí hơn người, lại đặc biệt giỏi võ nghệ nên ông sớm nổi tiếng trong vùng.
Khi Mai Thúc Loan lớn lên, cũng là lúc nhà Đường thống trị nước ta và chúng đã đặt ra lệ cống nạp sản vật nặng nề. Đã có không biết bao nhiêu người phải bỏ mạng trên đường đi gánh, thồ sản vật cống nạp vì đói khát, đòn roi của bọn quan hộ tống. Lòng căm thù bọn giặc Đường xâm lược ngày dâng cao trong nhân dân. Mai Thúc Loan là người thấu hiểu được nỗi cơ cực, uất ức của người dân mất nước, nên đã đứng lên, lãnh đạo nhân dân nổi dậy làm nên cuộc khởi nghĩa ở xã Nam Thái rồi bùng nổ, lan rộng rộng khắp trên phạm vi cả nước, quét sạch giặc xâm lược ra khỏi bờ cõi.
Năm 713, Mai Thúc Loan được nhân dân suy tôn lên làm Vua, Triều đình Vạn An ra đời. Sử gọi ông là Mai Hắc Đế tức ông Vua Đen họ Mai. Nhưng nhà Đường quyết chiếm lại bằng được nước ta. Sau nhiều trận giao chiến khốc liệt từ lưu vực sông Hồng đến lưu vực sông Lam, Mai Hắc Đế thất trận, thành Vạn An thất thủ, nghĩa quân tan rã. Mai Hắc Đế, rút quân và băng hà tại căn cứ Hùng Sơn. Quốc gia Vạn An rơi vào tay nhà Đường. Để tưởng nhớ đến công ơn Mai Hắc Đế, nhân dân lập đền thờ ông trên núi Vệ và trong thung lũng Hùng Sơn nay thuộc Thị trấn Nam Đàn.
Lễ hội Đền Vua Mai là lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, được tổ chức hàng năm nhằm ôn lại khí thế hào hùng của cuộc Khởi nghĩa Hoan Châu, đánh bại quân xâm lược phương Bắc, xây dựng nước Vạn An độc lập vào đầu thế kỷ thứ VIII. Để tưởng nhớ công đức Vua Mai và các tướng lĩnh của Ngài, nhân dân Nam Đàn đã lập đền thờ, chăm sóc phần mộ của Thân mẫu Vua Mai cùng các tướng lĩnh tại các di tích thuộc xã Nam Thái, Vân Diên và thị trấn Nam Đàn. Hằng năm, bắt đầu từ ngày 13 - 15 tháng Giêng, lễ hội Đền vua Mai lại được long trọng tổ chức, thu hút hàng vạn người về trẩy hội.
Ngay sau khi rước kiệu Vua Mai vi hành đồng thời hội cũng diễn ra. Khu vực xung quanh đền Vua Mai người đi trẩy hội đông khắp cả một vùng, các phe, giáp, phường hội náo nức đua chen thi tài. Theo truyền thống, ban ngày diễn ra các hoạt động: đua thuyền, đấu vật, cờ thẻ, cờ người, chọi gà... Ban đêm có các phường chèo, phường tuồng, hát ví phường vải, hát giặm, hò... Hiện nay, ngoài các trò chơi dân gian trên còn có các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao khác như: cắm trại, thả đèn hoa đăng, múa, hát, bóng chuyền, tìm hiểu thân thế, sự nghiệp Vua Mai...
Với nhân dân Nam Đàn, Nghệ An nói riêng và nhân dân cả nước nói chung, Mai Thúc Loan đã trở thành một biểu tượng sinh động cho tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh ngoan cường chống giặc ngoại xâm để giành và giữ độc lập dân tộc. Lễ hội đền Vua Mai (Mai Thúc Loan) là lễ hội mang dấu ấn văn hóa xứ Nghệ, thể hiện lòng tự tôn dân tộc; góp phần gắn kết các thành viên cộng đồng, xây dựng tính cách và tâm hồn người dân xứ Nghệ, tâm hồn người Việt Nam “trọng nghĩa trọng tình” và giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn”.
Tuấn Quỳnh
