Dự báo năng lượng, môi trường năm 2023 [Kỳ 1]: Thị trường nhiên liệu hóa thạch

Theo dõi KTMT trên

KỲ 1: THỊ TRƯỜNG NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH TRÊN THẾ GIỚI

Dầu mỏ:

Trên thị trường dầu mỏ năm 2023 có thể sẽ tập trung vào khả năng xảy ra suy thoái, cắt giảm sản lượng bổ sung của OPEC Plus và chiến tranh ở Ukraine. IEEJ dự đoán rằng: Cung, cầu dầu sẽ bị thắt chặt vào năm 2023 và giá dầu Brent sẽ trung bình ở mức 90 USD/thùng. Tuy nhiên, giá có thể dao động mạnh tùy thuộc vào cách các yếu tố này phát triển.

Về khả năng nhu cầu suy giảm do suy thoái kinh tế, Triển vọng Kinh tế Thế giới của Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo rằng: Tăng trưởng GDP toàn cầu sẽ chậm lại từ 3,2% năm 2022 xuống 2,7% vào năm 2023.

Trong khi một số người cho rằng: Các quốc gia và khu vực lớn (bao gồm Mỹ và Eurozone) sẽ rơi vào suy thoái. Còn những người khác tin rằng: Nền kinh tế Mỹ sẽ đứng vững vì lạm phát đang chậm lại và tốc độ tăng lãi suất cũng vậy.

Trung Quốc - nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới đã nới lỏng chính sách không có Covid-19, nhưng nước này không có xu hướng áp dụng vắc xin phương Tây, mặc dù số ca mắc bệnh được báo cáo tăng vọt, cho thấy Covid-19 sẽ vẫn là rủi ro đối với nhu cầu dầu mỏ. Vào năm 2023, các điều kiện kinh tế vĩ mô và đại dịch có thể khiến giá giảm.

Tại cuộc họp ngày 4/12/2022, OPEC Plus đã quyết định tiếp tục cắt giảm sản lượng 2 triệu thùng/ngày và tuyên bố rằng: Sẽ đánh giá cẩn thận nguy cơ suy thoái và phản ứng với xu hướng thị trường nếu cần bằng cách thực hiện các biện pháp bổ sung ngay lập tức. Cuộc họp tiếp theo của tổ chức này được lên kế hoạch vào tháng 6/2023, nhưng tùy thuộc vào điều kiện thị trường, OPEC Plus - hoặc Ả Rập Xê Út, hoặc các nước khác có thể cắt giảm sản lượng nhiều hơn trước cuộc họp.

Ngoài ra, năng lực sản xuất thặng dư thực sự của OPEC Plus vẫn cực kỳ thấp và tổ chức này có một chút đệm để giảm thiểu nếu xảy ra gián đoạn nguồn cung. Do đó, thật hợp lý khi xem các yếu tố liên quan đến OPEC Plus để có giá cao hơn.

Cuộc chiến ở Ukraine đang ngày càng căng thẳng và chưa có dấu hiệu ngừng bắn. Bất chấp các lệnh trừng phạt khác nhau đã được áp đặt, tính đến tháng 11/2022, Nga đã xuất khẩu 8,1 triệu thùng dầu/ngày, cao hơn mức trung bình năm 2021 là 7,5 triệu thùng/ngày.

Để giảm doanh thu xuất khẩu dầu của Nga và đảm bảo nguồn cung dầu ổn định, G7, EU và Úc đã ấn định mức giá trần 60 USD/thùng đối với dầu vận chuyển bằng đường biển của Nga vào ngày 5/12/2022. Cùng ngày, EU áp đặt lệnh cấm vận đối với dầu mỏ của Nga. Giá trần cũng được đặt ra cho các sản phẩm xăng dầu của Nga từ ngày 5 tháng 2/2023.

Người ta nói rằng, giá trần sẽ được thực thi bằng cách cấp, hoặc từ chối bảo hiểm hàng hải của các nước phương Tây. Tuy nhiên, không rõ liệu mức trần này có còn hiệu lực hay không, vì Nga rất có khả năng khai thác các lỗ hổng như bảo hiểm hàng hải của họ, hoặc Trung Quốc đối với việc trung chuyển và pha trộn ở một nước thứ ba.

Ngoài ra, còn có nguy cơ cấm vận của Nga. Mặt khác, nếu lệnh ngừng bắn trở thành hiện thực, những rủi ro liên quan đến nguồn cung cấp của Nga sẽ giảm bớt. Do đó, Nga có thể là nguyên nhân của cả giá cao hơn và giá thấp hơn.

Khí đốt thiên nhiên và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG):

Mối quan tâm chính trong ngành khí đốt tự nhiên và LNG toàn cầu vào năm 2023 là liệu nguồn cung cần thiết có được đảm bảo hay không. Để tránh cạnh tranh quá nóng giữa người tiêu dùng, sự phối hợp giữa chính phủ và các khuôn khổ quốc tế sẽ đóng một vai trò quan trọng, làm giảm bớt tình trạng khan hiếm thị trường theo mùa và theo khu vực.

LNG từ các nơi khác chảy đến châu Âu tăng vào năm 2022, chủ yếu từ Hoa Kỳ. Trong khi thị phần của Liên minh châu Âu (EU) cộng với Vương quốc Anh trong số các điểm đến vận chuyển LNG của Hoa Kỳ là hơn 60%, tăng gần gấp đôi so với mức khoảng 30% vào năm 2020 và 2021, thì nhập khẩu LNG lại giảm ở Nhật Bản và Trung Quốc - các nhà nhập khẩu LNG lớn nhất thế giới.

Do Trung Quốc giảm nhập khẩu LNG nên việc người mua Trung Quốc bán lại LNG được sản xuất tại Hoa Kỳ là đáng kể, nên nhập khẩu LNG của EU cộng với Vương quốc Anh đã tăng hơn 60% so với cùng kỳ năm ngoái để vượt mốc 100 triệu tấn vào năm 2022.

Năm 2023, nguồn cung cấp khí của Nga qua đường ống cho châu Âu dự kiến sẽ giảm 30 triệu tấn LNG tương đương so với năm 2022. Trong khi giả định các vấn đề về cơ sở sản xuất, sản lượng LNG toàn cầu dự kiến sẽ tăng khoảng 9% (khoảng 30 đến 40 triệu tấn), châu Âu và Trung Quốc dự kiến sẽ hấp thụ sự gia tăng trong sản xuất LNG.

Giá LNG giao ngay dự kiến sẽ duy trì ở mức cao trung bình hàng năm trên 30 USD/triệu BTU và nhập khẩu LNG vào Nhật Bản hơn 16 USD một chút. Do đó, môi trường thu mua LNG dự kiến sẽ tiếp tục là thách thức đối với các thị trường mới nổi.

Hoạt động thu mua LNG tăng tốc trong năm 2022, chủ yếu từ các dự án sản xuất LNG ở Bắc Mỹ. Các hợp đồng có thời hạn và các thỏa thuận cơ sở có trách nhiệm cao lên tới 74 triệu tấn mỗi năm đã được công bố, với sản lượng tiêu thụ từ các dự án LNG ở Bắc Mỹ là 64 triệu tấn.

Qatar - quốc gia đang phát triển các dự án mở rộng quy mô lớn, cũng đẩy mạnh các hoạt động tiếp thị hợp đồng. Trong khi các công ty Trung Quốc đưa ra cam kết hàng năm là 15 triệu tấn, lượng hàng sang thị trường châu Âu lên tới 17 triệu tấn mỗi năm. Một số giao dịch mua sắm của các công ty Nhật Bản cũng đã được công bố vào gần cuối năm 2022. Các hoạt động mua sắm và phát triển các dự án sản xuất LNG dự kiến sẽ tăng tốc vào năm 2023.

Để tiếp tục mua sắm ổn định trên thị trường cho đến năm 2025, điều quan trọng hơn là thúc đẩy hợp tác, bao gồm mua sắm chung, giữa các nhà khai thác trong và ngoài nước. Từ năm 2026 trở đi, việc đảm bảo các hợp đồng LNG dài hạn, bao gồm cả các hợp đồng từ các dự án mới là rất quan trọng. Điều quan trọng là phải thực hiện các biện pháp thúc đẩy đầu tư vào lĩnh vực thượng nguồn và sản xuất LNG.

Trong số các dự án sản xuất LNG, các dự án mỏ nâu (brownfield projects) và các dự án quy mô vừa và nhỏ có khả năng tăng trưởng. Ngoài ra, trong các dự án sản xuất LNG, các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính, chủ yếu là khí CO2 và mêtan là rất cần thiết.

Than đá:

Người ta hy vọng thị trường than đá sẽ phục hồi sau tình trạng hỗn loạn do cuộc chiến của Nga vào Ukraine và ổn định vào năm 2023, nhưng giá than sẽ vẫn ở mức cao. Giá than nhiệt (steam coal) tăng vọt lên trên 400 USD/tấn vào năm 2022 và vẫn ở mức cao, nhưng sẽ giảm từ mức trên 400 USD hiện nay xuống gần 300 USD vào năm 2023. Mặt khác, giá than luyện cốc tạm thời tăng vọt lên 600 USD trong năm 2022 trước khi giảm, dự kiến sẽ tăng lên mức thấp 300 USD vào năm 2023 (từ mức cao hơn 200 USD hiện tại).

Nhìn lại thị trường than năm 2022, giá than nhiệt giao ngay (FOB, vận chuyển từ cảng Newcastle - Úc) tăng vào đầu năm 2022 do nhu cầu phục hồi vào năm 2021, thời tiết xấu ở các nước cung cấp, lệnh cấm xuất khẩu than ở Indonesia và lo ngại về tình hình Ucraina, nhất là sau khi chiến sự xảy ra ở đây, giá đã tăng từ mức trung bình 200 USD lên 400 USD/tấn. Giá sau đó tạm thời giảm, nhưng tăng vọt lên hơn 400 USD/tấn khi EU và Nhật Bản công bố kế hoạch cấm nhập khẩu than của Nga và mua than thay thế, cũng như lượng mưa lớn ở New South Wales, Úc và duy trì ở mức cao khoảng 400 USD/tấn sau đó. Vào tháng 10/2022, giá đã giảm xuống mức thấp 300 USD/tấn khi có báo cáo rằng, EU đã đảm bảo nguồn cung cấp than cho mùa đông, nhưng hiện đã tăng lên 400 USD/tấn.

Giá giao ngay cho than luyện cốc cũng tăng tương tự vào tháng 3/2022 sau cuộc chiến xảy ra ở Ucraina, tạm thời đạt gần 600 USD/tấn. Giá giảm trong một thời gian, nhưng tăng trở lại sau tháng 4, vượt 500 USD/tấn, sau đó giảm xuống mức thấp 200 USD/tấn sau tháng 6 và từ đó duy trì quanh mức thấp 200 USD đến hơn 300 USD/tấn.

Tại châu Á, Trung Quốc đẩy mạnh khai thác than bắt đầu từ mùa thu năm 2021 và nhập khẩu than cho năm 2022 giảm (giảm 27,6 triệu tấn so với cùng kỳ trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10). Tiêu thụ than dự kiến sẽ tăng vào năm 2023 cùng với sự phục hồi kinh tế và nhập khẩu cũng sẽ tăng, tùy thuộc vào sản lượng than khai thác trong nước.

Tại Ấn Độ, cả khai thác trong nước và nhập khẩu đều tăng trong năm 2022 (nhập khẩu tăng 7,4 triệu tấn so với cùng kỳ năm 2021 trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10) và dự kiến sẽ tăng tại Nhật Bản do khởi động lại nhà máy nhiệt điện than vào năm 2022, 2023 và khu vực Đông Nam châu Á do nhu cầu điện mở rộng.

Tại EU, cuộc chiến tranh ở Ukraine đã bộc lộ những vấn đề trong việc cung cấp ổn định năng lượng hóa thạch, buộc EU phải hoãn đóng cửa các nhà máy nhiệt điện than và khởi động lại các nhà máy. Tiêu thụ và nhập khẩu than tăng vào năm 2022 và vào năm 2023, nhập khẩu dự kiến sẽ duy trì ở mức cuối năm 2022.

Về phía cung, xuất khẩu than của Úc vẫn chậm chạp vào năm 2022 do một loạt thiên tai, nhưng dự kiến ​​sẽ vượt quá mức năm trước vào năm 2023. Xuất khẩu than của Indonesia vào tháng 1/2022 chỉ bằng một nửa so với năm 2021 do ảnh hưởng của áp đặt lệnh cấm xuất khẩu than, nhưng đã vượt xa mức của năm 2021 kể từ tháng 3 và dự kiến sẽ duy trì mạnh vào năm 2023.

(Đón đọc kỳ tới...)

PGS.TS. NGUYỄN CẢNH NAM - TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM; KHOA QUẢN LÝ CÔNG NGHIỆP VÀ NĂNG LƯỢNG - EPU

Tài liệu tham khảo:

[1]. World Energy and the Environment. “IEEJ e-NEWSLETTER” No. 241 January 24, 2023.

Theo Tạp chí Năng lượng Việt Nam