Thủy điện tích nước không theo quy trình, sông Cầu cạn kiệt

Theo dõi KTMT trên

Dọc đoạn sông Cầu từ Hòa Mục tới thị trấn Đồng Tâm, huyện Chợ Mới trong những ngày này nhiều đoạn nước chưa tới đầu gối, nhiều đoạn lộ rõ hẳn một phần lòng sông vì cạn nước. Ông Hà Văn Tùng, xã Hòa Mục, huyện Chợ Mới băn khoăn: Mấy hôm nay nước cạn trơ đáy, có lúc nước không chảy, từ nhỏ đến giờ chưa bao giờ thấy sông cạn kiệt như vậy.

Nước sông cạn kiệt bất thường so với nhiều năm đang khiến người dân lo lắng vì không biết lấy đâu nguồn nước để phục vụ sản xuất trong vụ xuân, trong khi mạ đã nảy mầm. Bà Phùng Thị Hiển, thôn Nà Cà 1, xã Cao Kỳ, huyện Chợ Mới cho biết, nước sông Cầu năm nay cạn hơn nhiều, mọi năm không phải đi khơi dòng để bơm nước nhưng năm nay phải đi khơi thì mới bơm nước được. Nước ít dẫn đến bị ô nhiễm có màu trắng đục và nhiều bọt. Nếu cạn nữa thì sản xuất nông nghiệp sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. 

Theo phản ánh của người dân, việc đoạn sông này cạn nước là do Nhà máy thủy điện Thác Giềng 1, đặt tại phường Xuất Hóa, TP.Bắc Kạn đã tích nước trong thời gian qua. Để làm rõ thông tin, chúng tôi đã có mặt tại đập hồ chứa nước của nhà máy vào chiều 22/2. Tại thời điểm khoảng 15h 30 phút, hồ chứa đóng kín toàn bộ các van xả, không xả nước về phía hạ du. Người dân sinh sống chung quanh khu vực này cho biết, nhà máy tích nước vào ban ngày, có lúc vận hành chạy thử thì xả nước, sau đó lại tích nước.

Việc tích nước đang khiến người dân lo lắng về nguồn nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất. Toàn bộ các xã có sông Cầu đi qua trên đoạn này của huyện Chợ Mới, như: Hòa Mục, Thanh Thịnh, Cao Kỳ, Thanh Bình… đều sử dụng nước sông phục vụ sản xuất. Việc nước sông cạn kiệt khiến các công trình thủy lợi khó phát huy hiệu quả. Người dân phải sử dụng máy bơm dẫn tới chi phí tăng nhưng cũng không đáp ứng đủ nước cho sản xuất.

Theo tìm hiểu, ngày 7/1, Công ty Cổ phần Sông Đà Bắc Kạn là chủ đầu tư dự án Nhà máy thủy điện Thác Giềng 1 có công văn gửi UBND tỉnh báo cáo đã hoàn thành các nội dung thi công và đề nghị cho tích nước lòng hồ. Ngày 20/1, Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Kạn có văn bản không đồng ý cho công ty này tích nước do chưa hoàn thiện thủ tục giao, thuê đất lòng hồ theo quy định. Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Kạn cũng kiến nghị: các phương án ứng phó tình huống khẩn cấp đập, hồ chứa; phương án bảo vệ đập, hồ chứa; phương án trồng rừng thay thế phải được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt theo quy định. Đến ngày 22/2, Công ty Cổ phần Sông Đà Bắc Kạn đã hoàn thành thủ tục giao, thuê đất lòng hồ và các phương án về ứng phó tình huống khẩn cấp đập, hồ chứa; phương án bảo vệ đập, hồ chứa; phương án trồng rừng thay thế. Theo Đài Khí tượng thủy văn Bắc Kạn, công ty bắt đầu tích nước vào hồ chứa từ ngày 6/2.

Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn Bắc Kạn Nguyễn Anh Tuấn cho biết, ngày 22/2, đơn vị tiến hành quan trắc mực nước trên sông Cầu tại Trạm thủy văn Thác Giềng. Kết quả cho thấy, mực nước lúc 11 giờ khoảng 94,10m dưới mức đo của máy tự động, thấp hơn mực nước chết khoảng 10-15 cm (mực nước chết là 94,23 m). Tuyến đo mực nước của trạm cũng không thể quan trắc được mức này do đã dưới mực nước chết. Vì mực nước xuống dưới mức nước chết khiến công trình trạm thủy văn Thác Giềng mới đầu tư khoảng 10 tỉ đồng không phát huy tác dụng, có nguy cơ lãng phí nếu mực nước như hiện nay.

Cũng theo Đài Khí tượng thủy văn Bắc Kạn, dòng chảy qua đoạn tuyến đo gần như không chảy khiến công tác dự báo của Đài Khí tượng thủy văn đối với mực nước tại trạm Thác Giềng và Chợ Mới gặp nhiều khó khăn, nhiều sai số do việc tích và xả nước của thủy điện. Từ ngày 6/2 đến nay, nhà máy đã tích nước để chạy thử. Khi mực nước tại đập thủy điện hơn 106,50 m (cao độ của thủy điện) thì mở cửa xả. Điều đáng nói, lịch tích nước và xả nước không tuân theo bất cứ một lịch trình cụ thể nào. Điều này dẫn tới mực nước tại hai trạm thủy văn lên xuống thất thường không theo quy luật tự nhiên.

Theo nội dung tại Điều 10, Quy trình vận hành hồ chứa công trình thủy điện Thác Giềng 1 được UBND tỉnh Bắc Kạn phê duyệt vào ngày 20/10/2020, thì việc vận hành công trình phải bảo đảm duy trì dòng chảy tối thiểu ở khu vực hạ du hồ chứa theo quy định của Luật Tài nguyên nước với lưu lượng xác định trong giấy phép khai thác, sử dụng tài nguyên nước do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp là 3,0m3/s. Trước tình trạng này, Đài Khí tượng thủy văn Bắc Kạn kiến nghị Công ty Cổ phần Sông Đà Bắc Kạn phải vận hành thủy điện đúng cam kết về lịch trình tích, xả nước, đặc biệt phải xả nước môi trường đúng quy định. Khi tích và xả nước phải thông báo trước cho Đài Khí tượng thủy văn Bắc Kạn.

Như vậy, với việc Nhà máy thủy điện Thác Giềng 1 đã tích toàn bộ nước sông Cầu, chỉ xả chút ít khi mới vận hành thử không khỏi khiến dư luận, người dân băn khoăn, lo lắng. Hiện tại, vào mùa khô, lưu lượng nước trên sông Cầu trung bình chỉ khoảng 4m3/s, nếu như thủy điện tích nước “triệt để” thì rõ ràng sẽ ảnh hưởng không chỉ đến vùng hạ du của Bắc Kạn mà còn của năm tỉnh vùng xuôi có dòng sông Cầu đi qua. Đây là vấn đề rất quan trọng cần được tỉnh Bắc Kạn đặc biệt lưu tâm, xử lý nghiêm sai phạm nếu có để hài hòa lợi ích, bảo đảm tài nguyên nước. 

Tuấn Sơn