Người Pa Cô ở làng A Nôr phát triển du lịch cộng đồng

Theo dõi KTMT trên

Cách làm bài bản từ bản làng vùng biên

Nằm ở khu vực miền núi biên giới của TP Huế, xã A Lưới 1 là nơi sinh sống của cộng đồng đa dạng các dân tộc Pa Cô, Tà Ôi, Cơ Tu, Pa Hy…, chiếm khoảng 77% dân số toàn xã. Với mục tiêu giúp người dân thoát nghèo và không tái nghèo, địa phương đã xác định hướng đi lâu dài là khai thác các giá trị văn hóa - truyền thống, kết hợp phát triển du lịch cộng đồng nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân.

Trong định hướng đó, làng du lịch cộng đồng A Nôr nổi lên như một mô hình tiêu biểu. Không chỉ đạt chứng nhận OCOP 3 sao và được công nhận là điểm du lịch cấp tỉnh, A Nôr còn từng lọt top 3 làng du lịch cộng đồng tiêu biểu của Việt Nam. Đây được xem là mô hình phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa và sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Điểm du lịch sinh thái cộng đồng làng A Nôr có diện tích khoảng 10 ha, là nơi để du khách trải nghiệm loại hình du lịch cộng đồng kết hợp sinh thái, nghỉ dưỡng và khám phá nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Pa Cô. Nơi đây nổi tiếng với thác A Nôr huyền thoại, có làn nước trong xanh, mát lành, khung cảnh thơ mộng. Thác gồm ba dòng thác liên hoàn, nằm gần nhau, có độ cao lần lượt khoảng 8 m, 60 m và 120 m. Từ xa nhìn lại, thác A Nôr như mái tóc dài của thiếu nữ giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ.

Với khí hậu mát mẻ quanh năm, không gian xanh mát của rừng núi, suối khe, A Nôr trở thành điểm đến lý tưởng cho các hoạt động tắm suối, nghỉ dưỡng cuối tuần và khám phá thiên nhiên, đặc biệt vào các dịp lễ, Tết.

Trong quá trình hình thành và phát triển, người Pa Cô đã xây dựng nên những đặc trưng văn hóa riêng. Dấu ấn rõ nét trong đời sống cư trú là ngôi nhà dài truyền thống (Moong) - nơi nhiều thế hệ cùng chung sống - vẫn được gìn giữ, trở thành “bảo tàng sống” giữa bản làng.

Điều kiện sinh thái rừng núi, khe suối phong phú cũng tạo nên nguồn nguyên liệu đa dạng trong ẩm thực của người Pa Cô, từ các loài động, thực vật, côn trùng, đến các loại củ, quả, thân, lá rừng. Cùng với đó là các phương thức chế biến như nướng, thui, luộc, xào, gỏi, muối, sấy… hình thành nên hệ thực đơn phong phú, phù hợp với đời sống miền sơn cước.

Người Pa Cô còn sử dụng các nguyên liệu sẵn có để chế biến nhiều loại rượu phục vụ sinh hoạt tín ngưỡng, lễ hội và tiếp khách quý như rượu trắng, rượu mía, rượu cần; đặc biệt là rượu đoác, rượu đùng đình được lấy trực tiếp từ nước buồng quả hoặc thân cây. Trong hệ thống lễ hội truyền thống, lễ cơm mới và lễ cải táng là hai nghi lễ quan trọng nhất. Đến nay, người Pa Cô ở thôn A Nôr vẫn lưu giữ khá nguyên vẹn các giá trị văn hóa truyền thống, tạo nền tảng thuận lợi cho phát triển du lịch cộng đồng.

Làng A Nôr bắt đầu đón khách từ những năm 2010, song thời gian đầu chủ yếu mang tính nhỏ lẻ, tự phát, thiếu cơ sở lưu trú và dịch vụ đi kèm. Đến năm 2018, điểm du lịch được đầu tư xây dựng bài bản, dựa trên việc khai thác các thế mạnh về thiên nhiên, cảnh quan núi rừng, suối thác và bản sắc văn hóa Pa Cô.

Công tác quảng bá, xúc tiến, kết nối tour tuyến được địa phương và ngành du lịch quan tâm. Nhiều doanh nghiệp lữ hành đã đưa khách đến A Nôr, bên cạnh lượng khách lẻ, khách gia đình ngày càng tăng. Vào các dịp nghỉ lễ, cuối tuần, làng du lịch sinh thái A Nôr thường xuyên đón lượng khách đông đảo.

Đóng vai trò trung tâm trong quá trình này là Hợp tác xã Du lịch sinh thái A Nôr, thành lập năm 2021. HTX hướng đến mục tiêu bảo tồn văn hóa địa phương gắn với bảo vệ môi trường sinh thái rừng, đồng thời tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, giảm sự phụ thuộc vào khai thác rừng tự nhiên.

Để nâng cao chất lượng phục vụ, HTX chú trọng hoàn thiện sản phẩm, phát huy nội lực, khắc phục hạn chế, đẩy mạnh quảng bá trên các nền tảng mạng xã hội, website, tham gia các hội chợ giới thiệu sản phẩm và phối hợp tổ chức các hoạt động du lịch tại địa phương.

Với cách làm bài bản, HTX đã góp phần giúp làng du lịch cộng đồng A Nôr ngày càng khởi sắc, lượng khách tăng đều qua các năm. Người dân cải tạo nhà sàn, chỉnh trang sân vườn để đón khách; được tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ làm du lịch.

Từ ba cơ sở lưu trú ban đầu, đến nay làng đã có 11 homestay, đủ khả năng phục vụ từ 80-100 khách mỗi đêm. HTX hiện có hơn 100 thành viên, đều là người dân tộc thiểu số Pa Cô. Trước đây, bà con chủ yếu làm nông nghiệp tự cung tự cấp; khi tham gia du lịch cộng đồng, mỗi thành viên có thêm thu nhập bình quân khoảng 4-5 triệu đồng/tháng, cao hơn vào mùa cao điểm.

Chị Hoàng Thị Lê trước đây là cán bộ công chức xã. Năm 2022, được sự hỗ trợ giao đất của địa phương và nguồn vốn từ chương trình của ngân hàng chính sách xã hội, gia đình chị đã quyết định đăng ký tham gia làm du lịch cộng đồng trên quê hương mình.

“Trước kia, cả hai vợ chồng mình đều tham gia công tác tại xã Hồng Kim (tên hành chính của xã A Lưới 1 trước khi sáp nhập), rồi thì cấy hái, trồng rừng… nhưng cuộc sống kinh tế vẫn khó khăn. Sau khi được giao đất, tiếp cận nguồn vốn, cùng sự hỗ trợ của anh chị em trong gia đình, nhà mình dựng được 2 mái nhà sàn để phục vụ đón khách. Hiện nay, thu nhập kinh tế cũng tăng lên, vui nhất là có việc làm thêm cho cả anh chị em”, chị Lê phấn khởi chia sẻ.     

Ông Hoàng Thanh Duy, Chủ tịch HĐQT, kiêm Giám đốc HTX Du lịch sinh thái A Nôr, cho biết, hiện nay lực lượng lao động phục vụ du lịch cơ bản đáp ứng nhu cầu, song HTX luôn sẵn sàng tiếp nhận thêm lao động là đồng bào địa phương có nhu cầu tham gia.

“Sau thời gian đi vào hoạt động, các thành viên, hộ gia đình kinh doanh trong đội sinh thái, đội cộng đồng đều đã dần tự chủ tiếp cận được nguồn khách qua chuyển đổi số, mỗi gia đình đều đã có các trang mạng xã hội để tự quảng bá dịch vụ của gia đình.

Nhu cầu của du khách ngày một đa dạng nên các hộ cũng đã từng bước nâng cấp, cải tạo, mở rộng nhà sàn, điểm cung cấp dịch vụ ăn uống tại chỗ. Điều này có thể khẳng định, du lịch cộng đồng tại A Nôr đang dần bắt nhịp xu hướng du lịch xanh, mang lại giá trị thu nhập, vậy nên bà con mới có thể mạnh dạn đầu tư thêm”, ông Duy khẳng định.

Góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống

Điểm nhấn tại A Nôr là các homestay gắn với các dịch vụ trải nghiệm văn hóa đặc trưng của người Pa Cô. Hiện HTX đang khai thác các dịch vụ như lưu trú, ẩm thực địa phương, tắm suối, thác. Đặc biệt, chương trình trải nghiệm “Một ngày làm người Pa Cô” thu hút đông đảo du khách. Tham gia chương trình, du khách được mặc trang phục truyền thống, cùng người dân hái rau rừng, làm bánh A quát, xông răng, gội đầu bằng thảo mộc, giã gạo; thưởng thức các món đặc sản như thịt ống nướng, cơm lam, gà nướng lá chanh…

Du khách còn được thưởng thức các tiết mục trình diễn dân ca, dân vũ với điệu múa Ra Zooc, Câr-lơi rộn ràng, hòa cùng âm thanh trống chiêng, khèn bè, mang đến trải nghiệm sinh động về đời sống văn hóa tinh thần của người Pa Cô.

Ông Lê Hoàng Vũ Hải Quang, Phó Chủ tịch UBND xã A Lưới 1, cho biết, địa phương đang tập trung cải thiện hạ tầng phục vụ du lịch; khuyến khích người dân mở rộng dịch vụ; nâng cao kỹ năng làm du lịch; bảo tồn lễ hội, tri thức và nghề truyền thống; đồng thời tăng cường kết nối với các doanh nghiệp lữ hành để xây dựng tour tuyến ổn định. Song song với phát triển du lịch, xã chú trọng bảo tồn, phục dựng các giá trị văn hóa truyền thống, từng bước đưa vào khai thác phục vụ du khách.

“Phát triển du lịch sinh thái tại A Nôr cần được triển khai đồng bộ, đặc biệt chú trọng bảo vệ thiên nhiên và môi trường. Chỉ khi thiên nhiên được bảo tồn bền vững cùng với văn hóa địa phương, A Nôr mới có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách yêu thích trải nghiệm sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên”, ông Quang nhấn mạnh.

Ở điểm du lịch thác A Nôr, một ngôi làng truyền thống thân thiện với môi trường của người Pa Cô được dựng dọc con đường lên thác. Người dân làm các nhà sàn nhỏ bằng tre, nứa, lợp lá cọ nằm san sát nhau. Các hạng mục như đường bê tông vào điểm du lịch, bãi giữ xe, nhà vệ sinh được đầu tư xây dựng với kinh phí trên 3,2 tỷ đồng. Hàng năm, người dân nơi đây thường xuyên tổ chức nhiều đợt trồng hoa, cây sim, làm hàng rào; làm lán trại, xây dựng bảng nội quy, niêm yết giá, cắm biển cảnh báo độ sâu khu vực tắm suối, trang bị một số phương tiện cứu hộ, cứu nạn.

Theo thống kể, lượng khách đến tham quan, tìm hiểu văn hóa và sử dụng dịch vụ tại A Nôr tăng qua từng năm. Cụ thể: năm 2023, địa phương đón 15.280 lượt khách; năm 2024 đạt 18.970 lượt; năm 2025 ước đạt khoảng 21.000 lượt khách. Các hoạt động trải nghiệm gắn liền với văn hóa bản địa đã tạo sức hút riêng, giúp việc cung cấp dịch vụ du lịch ngày càng thuận lợi.

Làng A Nôr được Hiệp hội Du lịch Việt Nam lựa chọn là một trong 3 làng du lịch cộng đồng tiêu biểu của Việt Nam. Đó là kết quả của sự lựa chọn đúng đắn phát triển du lịch dựa vào cộng đồng trên nền tảng bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa đồng bào các dân tộc thiểu số và bảo vệ môi trường bền vững.

Việt Phương