HTX Hồng Phước và mong mỏi sự đồng hành dài lâu của Chương trình Mục tiêu quốc gia
Trước những khó khăn, vướng mắc trong quá trình sản xuất, HTX Hồng Phước mong muốn nhận được sự đồng hành lâu dài, linh hoạt từ chính sách để Chương trình MTQG phát triển KTXH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thực sự phát huy hiệu quả bền vững.
Điểm rẽ của một vùng quê
Trong những ngày đầu đông, khi sương mù còn phủ lên từng thửa ruộng bậc thang ở Nà Tấu (Điện Biên), người dân nơi đây hối hả bước vào vụ thu hoạch dong riềng - loại cây từng được xem chỉ đủ ăn, nhưng nay đã trở thành “cây kinh tế chủ lực” giúp hàng trăm hộ dân có thu nhập ổn định.
Sự đổi thay này không phải đến từ một phép màu, mà đến từ một chương trình có tầm vóc quốc gia: Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Chương trình). Chương trình được triển khai rộng khắp nhằm khơi dậy nội lực, cải thiện sinh kế và tạo nền tảng phát triển bền vững cho những vùng đất khó khăn nhất của cả nước.
Miến dong Hồng Phước được người tiêu dùng đánh giá là sản phẩm thơm, ngon.
Giữa bức tranh chuyển mình ấy, câu chuyện của HTX Hồng Phước là một minh chứng sống động về hiệu quả mà Chương trình mang lại. Sự phát triển của HTX không chỉ giúp hàng trăm lao động là người dân tộc thiểu số có việc làm ổn định, mà còn phản ánh cách Chương trình Mục tiêu quốc gia đang tác động trực tiếp lên từng gia đình, từng mảnh ruộng, từng sản phẩm bản địa.
Ông Lò Văn Pâng - Chủ tịch HTX Hồng Phước - cho hay, HTX được thành lập từ năm 2001, với chỉ vỏn vẹn 7 thành viên và số vốn ít ỏi. Khi ấy, mô hình HTX ở vùng núi vẫn còn mới mẻ, tư duy sản xuất hàng hóa còn manh mún, bà con quen với cách làm nông nghiệp tự cung tự cấp.
Những năm gần đây, khi Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đi vào thực tiễn, HTX Hồng Phước bắt đầu được tiếp cận các chính sách hỗ trợ như vay vốn ưu đãi, tập huấn kỹ thuật, xây dựng mô hình sản xuất; đồng thời được hướng dẫn tham gia chuỗi giá trị, tiến tới sản xuất hàng hóa quy mô lớn.
Từ nền tảng đó, vị Chủ tịch HTX dồn sức đầu tư dây chuyền chế biến tinh bột dong riềng và sản xuất miến dong. Đây chính là "điểm rẽ" của một vùng quê: thay vì bán củ dong tươi với giá thấp, bà con nay tham gia vào quy trình chế biến, giúp giá trị nông sản tăng lên gấp nhiều lần. Những sợi miến dong mang thương hiệu Hồng Phước được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao, mở ra cánh cửa mới để sản phẩm dân tộc thiểu số bước ra thị trường lớn.
"Hiện tại, HTX có hơn 20 thành viên chính thức, vận hành một cơ sở sản xuất miến dong và bốn cơ sở chế biến tinh bột ở nhiều xã khác nhau. Tổng cộng mỗi vụ, HTX thu mua hàng nghìn tấn củ dong từ các hộ dân tộc Thái, Mông, Khơ Mú… Việc làm được tạo ra quanh năm, thu nhập người lao động đạt từ 7-10 triệu đồng/tháng - con số mà trước đây nhiều hộ dân nơi đây chưa từng nghĩ tới" - ông Lò Văn Pâng chia sẻ.
Tạo ra chuỗi liên kết kinh tế bền vững
Những chuyển động ấy, hơn cả lợi ích kinh tế, mang đến một giá trị lớn hơn: nền tảng tự lực của cộng đồng dân tộc thiểu số được khơi dậy.
Để thấy rõ hiệu quả lan tỏa của chương trình mục tiêu quốc gia, cần nhìn xa hơn câu chuyện của một HTX. Chương trình được thiết kế với mục tiêu không chỉ xóa đói giảm nghèo, mà tạo cơ hội cho vùng đồng bào thiểu số phát triển theo mô hình kinh tế hiện đại: có chuỗi giá trị, có thị trường, có thương hiệu.
Ông Lò Văn Pâng cho hay, những năm qua, hàng loạt mô hình sản xuất đã được hình thành từ các nguồn hỗ trợ của chương trình: phát triển cây dược liệu, nuôi trâu bò sinh sản, trồng mắc ca, phát triển du lịch cộng đồng. Mỗi mô hình là một “mảnh ghép” trong bức tranh phát triển toàn diện của kinh tế miền núi, nơi người dân không chỉ có việc làm, có thu nhập mà còn có tri thức mới, kỹ năng mới, tư duy mới.
HTX Hồng Phước là ví dụ điển hình: không chỉ dừng lại ở dong riềng, HTX phát triển trồng mắc ca với diện tích hơn 30 ha, thu hoạch hàng tấn mỗi năm; mở rộng chăn nuôi dê với hơn 300 con, tạo thêm nguồn thu hàng trăm triệu đồng. Đây chính là tinh thần mà chương trình mục tiêu quốc gia nhắm đến: đa dạng hóa sinh kế để bà con không bị lệ thuộc vào một nguồn thu duy nhất.
Đặc biệt, chương trình đặt trọng tâm vào mục tiêu tạo việc làm bền vững. Người dân không chỉ được “cho cần câu”, mà còn được hướng dẫn cách dùng cần câu, thậm chí được kết nối thị trường để biết “câu ở đâu cho hiệu quả”.
Trong các buổi tập huấn do chương trình hỗ trợ, bà con được đào tạo về kỹ thuật canh tác bền vững, chế biến sản phẩm sạch, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, phân loại và bảo quản nông sản. Ở nhiều nơi, cán bộ khuyến nông, cán bộ chương trình đi từng bản, từng nhà để hướng dẫn cách làm. Điều này từng bước thay đổi cách nghĩ, cách làm của đồng bào, giúp họ tự tin hơn khi tham gia kinh tế thị trường.
Đó là lý do vì sao tại những nơi có mô hình HTX vận hành hiệu quả, tình trạng di cư lao động tự do giảm hẳn. Tại Hồng Phước, trước đây nhiều thanh niên rời bản đi làm thuê công việc bấp bênh, nhưng nay họ ở lại làm việc ngay tại quê nhà với thu nhập ổn định, gần gia đình, có điều kiện tham gia các hoạt động cộng đồng.
Vị Chủ tịch HTX Hồng Phước cho biết, một trong những thành công lớn của chương trình là tạo ra chuỗi liên kết kinh tế bền vững - điều mà trước đây các vùng dân tộc thiểu số rất thiếu. Khi HTX đứng ra bao tiêu nông sản, người dân yên tâm sản xuất, không lo đầu ra. Khi sản phẩm có thương hiệu OCOP, chất lượng được kiểm chứng, thị trường mở rộng. Khi có hệ thống chế biến ngay tại địa phương, giá trị tăng thêm được giữ lại trong cộng đồng thay vì rơi vào tay thương lái.
"Cơ chế đó tạo nên một vòng tròn tích cực: người dân có thu nhập → HTX phát triển mạnh → tái đầu tư mở rộng sản xuất → tạo thêm nhiều việc làm → đời sống cộng đồng cải thiện → kinh tế vùng đi lên. Đây cũng là triết lý mà chương trình MTQG hướng tới: phát triển toàn diện, đồng đều, bền vững và dựa trên nội lực" - ông Pâng thông tin.
Mong mỏi sự đồng hành lâu dài, linh hoạt
Bên cạnh những thuận lợi, Chủ tịch HTX Hồng Phước thông tin thêm, việc thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại HTX Hồng Phước cũng bộc lộ nhiều khó khăn, thách thức cần được nhìn nhận thẳng thắn.
Trước hết là hạn chế về nguồn lực tài chính. Dù được tiếp cận các chính sách hỗ trợ, song mức vốn đầu tư ban đầu và vốn đối ứng của HTX còn hạn hẹp, trong khi yêu cầu đầu tư máy móc, công nghệ chế biến và mở rộng quy mô sản xuất ngày càng lớn. Điều này khiến HTX phải triển khai từng bước thận trọng, chưa thể phát huy hết tiềm năng sẵn có.
Khó khăn tiếp theo đến từ điều kiện hạ tầng tại địa bàn vùng cao còn nhiều bất cập. Hệ thống giao thông chưa đồng bộ, khoảng cách xa trung tâm tiêu thụ khiến chi phí vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm tăng cao, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất, kinh doanh.
Bên cạnh đó, việc tiếp cận điện, nước ổn định phục vụ sản xuất công nghiệp quy mô nhỏ vẫn còn hạn chế, nhất là trong những thời điểm cao điểm mùa vụ.
Về nguồn nhân lực, đa số lao động của HTX là người dân tộc thiểu số, trình độ tay nghề và kỹ năng quản lý còn hạn chế.
Quá trình chuyển đổi từ phương thức sản xuất nhỏ lẻ, truyền thống sang sản xuất theo chuỗi giá trị đòi hỏi thời gian, sự kiên trì và chi phí đào tạo đáng kể. Trong khi đó, lực lượng lao động trẻ có xu hướng rời địa phương tìm việc làm ở các đô thị lớn, gây thiếu hụt nhân lực ổn định tại chỗ.
Ngoài ra, thủ tục hành chính để tiếp cận các chính sách hỗ trợ của chương trình tuy đã được cải thiện, nhưng trong thực tế vẫn yêu cầu HTX phải hoàn thiện nhiều hồ sơ, quy trình, gây áp lực không nhỏ về thời gian và nhân lực quản lý.
Thị trường tiêu thụ sản phẩm cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi giá cả biến động, sức cạnh tranh của sản phẩm vùng cao còn hạn chế. Những khó khăn này đòi hỏi sự đồng hành lâu dài, linh hoạt hơn từ chính sách để Chương trình Mục tiêu quốc gia thực sự phát huy hiệu quả bền vững.
Sự thành công của Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đang dần định hình một diện mạo mới cho nhiều vùng quê: đời sống nâng lên, kinh tế khởi sắc, bản sắc văn hóa được giữ gìn cùng với phát triển, và đặc biệt là tinh thần tự chủ của cộng đồng được nuôi dưỡng mạnh mẽ.
Nhìn vào HTX Hồng Phước hôm nay, người ta không chỉ thấy những sợi miến dong trắng trong đang phơi dưới nắng, hay những sân phơi dong riềng đỏ rực mỗi mùa vụ. Người ta thấy tương lai của một vùng đất từng khó khăn, đang từng bước vươn mình nhờ chính sách đúng đắn và nhờ chính bàn tay của những người dân bản.
Hương Lan
