Không hiểu rõ quy định, tư nhân khó đầu tư lưới truyền tải điện
Quy định về độc quyền nhà nước trong hoạt động truyền tải điện nhưng chưa chỉ rõ cụ thể phạm vi và mức độ khiến nhiều nhà đầu tư khó tham gia.
Thu hút đầu tư từ nguồn xã hội hóa để xây dựng lưới điện truyền tải được xem là cấp thiết, vừa giúp giảm áp lực vốn đầu tư phát triển của nhà nước lại vừa giảm bớt rủi ro về hiệu quả đầu tư trong trường hợp nguồn hoặc lưới điện không đáp ứng được tiến độ. Mặc dù vậy thời gian qua, việc thu hút vốn đầu tư tư nhân vào lĩnh vực này vẫn chưa thấy có chuyển biến khả quan.
Thông tin từ Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) tại Hội thảo Những vấn đề về Đấu nối các dự án nguồn điện và cơ chế, chính sách đa dạng hóa đầu tư lưới điện truyền tải ở Việt Nam ngày 3/12 cho thấy, đa số các chủ đầu tư dự án nguồn điện thường chỉ đầu tư các công trình điện đấu nối đồng bộ với phạm vi đầu tư xây dựng nhà máy điện của mình. Chỉ có rất ít chủ đầu tư thực hiện đầu tư đường dây, trạm biến áp phục vụ đấu nối, sau đó bàn giao lại cho ngành điện quản lý.
Ông Nguyễn Ngọc Tân, thành viên hội đồng thành viên Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) cho hay, Nghị quyết 55/NQ-TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 đã định hướng tương đối rõ việc xã hội hóa trong đầu tư và khai thác sử dụng lưới điện truyền tải, tách bạch với độc quyền nhà nước.
Song theo ông Tân, tại Điều 4 của Luật Điện lực hiện đang quy định “Nhà nước độc quyền trong hoạt động truyền tải” và không có quy định cụ thể về hoạt động truyền tải bao gồm những hoạt động nào.
“Như vậy, theo quy định của Luật Điện lực, hiện nhà nước vẫn độc quyền trong các khâu đầu tư và vận hành lưới điện truyền tải. Hiện cũng chưa có một văn bản pháp luật nào định nghĩa, quy định cụ thể về hệ thống điện truyền tải; định nghĩa và phân định rõ về phạm vi giữa hệ thống truyền tải điện trục chính, truyền tải điện liên vùng, đấu nối…”, ông Tân phân tích.
Chỉ rõ hơn nguyên nhân khiến việc huy động đầu tư tư nhân vào lưới truyền tải điện gặp khó khăn, ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, cho rằng việc chủ đầu tư là doanh nghiệp tư nhân đầu tư hệ thống lưới điện truyền tải phục vụ đấu nối, sau đó bàn giao lại cho ngành điện là chưa có cơ sở theo quy định.
Trong khi lưới điện truyền tải phục vụ truyền tải chung của hệ thống điện quốc gia sẽ do ngành điện chịu trách nhiệm thực hiện đầu tư, trên cơ sở danh mục các dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia, phù hợp theo quy định Luật Điện lực và các quy định hướng dẫn Luật, đặc biệt là quy định về độc quyền nhà nước trong hoạt động truyền tải...
“Đây chính là nguyên nhân mà nhà đầu tư tư nhân chưa thể tham gia đầu tư lưới điện truyền tải. Họ chỉ thực hiện đầu tư hạ tầng lưới điện nhằm đấu nối nhà máy điện của mình lên hệ thống...”, ông Tuấn Anh chỉ ra.
Xác định đúng phạm vi đầu tư
Tại hội thảo, nhiều chuyên gia cho rằng, đa dạng hóa đầu tư lưới điện truyền tải sẽ có khả năng tạo cạnh tranh về dịch vụ và giá, đa dạng nguồn vốn... Tuy nhiên, điều này sẽ dẫn tới phải sửa đổi Luật, Nghị định và các quy định pháp luật về truyền tải điện.
Theo ông Nguyễn Tuấn Anh, việc xóa bỏ hoàn toàn độc quyền về lưới điện truyền tải từ hoạt động đầu tư, quản lý, vận hành là vấn đề mới, cần cân nhắc kỹ lưỡng, đánh giá tác động tới việc tái cơ cấu ngành điện, thị trường điện do thay đổi hoàn toàn cấu trúc thị trường điện các cấp độ, định hướng phát triển ngành điện đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt... và các vấn đề đảm bảo an ninh quốc gia, an ninh năng lượng.
Ngoài ra, cần hiểu đúng chủ trương của Bộ Chính trị tại Nghị quyết số 55-NQ/TW, không phải xóa bỏ hoàn toàn về độc quyền nhà nước về truyền tải điện, cần tách bạch phạm vi nào cần độc quyền, phạm vi nào được thực hiện đầu tư tư nhân trên cơ sở đảm bảo an ninh, quốc phòng.
“Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo sẽ phối hợp với các đơn vị tư vấn trong, ngoài nước để nghiên cứu các quy dịnh liên quan về đầu tư lưới điện truyền tải, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để xem xét, đề xuất nội dung hoàn thiện, sửa đổi Luật Điện lực về đầu tư lưới điện truyền tải nếu cần thiết”, ông Tuấn Anh cho hay.
Theo kiến nghị của Văn phòng Ban chỉ đạo quốc gia về Phát triển điện lực, để có thể xử lý khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai xã hội hóa lưới điện truyền tải, cần thiết xem xét sửa đổi Luật Điện lực theo hướng làm rõ khái niệm “Nhà nước độc quyền trong hoạt động truyền tải điện”, từ đó nghiên cứu, sửa đổi các quy định đầu tư ngoài EVN.
Trước mắt, kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết giải thích, làm rõ quy định tại Luật Điện lực về “Nhà nước độc quyền trong hoạt động truyền tải điện” theo hướng nhà nước độc quyền trong quản lý, vận hành hệ thống lưới điện truyền tải.
Ngoài ra, Bộ Công Thương cần phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan liên quan xây dựng các văn bản hướng dẫn để có thể thực hiện thu hút đầu tư, sau khi có Nghị quyết về nội dung này hoặc Luật Điện lực được sửa đổi. Trong đó cần đặc biệt quan tâm đến các quy định về bàn giao, phân chia lợi nhuận, chi phí và trách nhiệm trong quản lý, vận hành sau đầu tư…
