Trí tuệ nhân tạo mở hướng đi chiến lược cho các cây trồng “tỉ đô” ở Tây Nguyên

Theo dõi KTMT trên

Đãđến lúc thayđổi cách tướitrong sản xuất nông nghiệp

Ngày 29/12, tại phường Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk), Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước khu vực Nam Trung bộ và Tây Nguyên”.

Diễn đàn mở ra không gian kết nối đa phương giữa cơ quan quản lý, đơn vị nghiên cứu và người sản xuất thông qua hình thức trực tuyến kết hợp trực tiếp. Tại đây, bức tranh toàn cảnh về chuyển đổi số trong thủy lợi được phác thảo rõ nét qua các bài tham luận mang tính định hướng.

Theo đánh giá của đại diện Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang đứng trước nhiều thách thức như: Biến đổi khí hậu làm trầm trọng hóa tình trạng hạn hán, trong khi áp lực từ dân số, đô thị hóa và công nghiệp hóa đẩy sự cạnh tranh nguồn nước giữa các ngành lên mức cao trào. Đáng lo ngại hơn, hệ thống công trình thủy lợi hiện có đang xuống cấp và thiếu đồng bộ, khiến nguy cơ mất an ninh nguồn nước ngày càng hiện hữu.

Thực tế cho thấy, nông nghiệp đang tiêu thụ hơn 80% tổng lượng nước nhưng vẫn chủ yếu dựa vào phương thức tưới truyền thống gây thất thoát lớn. Tỉ lệ ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến cho các cây trồng cạn “tỉ đô” như cà phê, hồ tiêu, điều, cao su... hiện còn rất khiêm tốn. Đây là một nghịch lý cần sớm thay đổi khi các cường quốc nông nghiệp như Israel, Mỹ hay Úc đã chứng minh được tính ưu việt của việc lấy công nghệ làm cốt lõi.

Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường Vũ Minh Việt khẳng định, Nam Trung bộ và Tây Nguyên giữ vị thế chiến lược trong phát triển nông nghiệp hàng hóa với các cây trồng chủ lực như cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày. Tuy nhiên, khu vực này đang đối mặt với những thách thức chưa từng có do biến đổi khí hậu, đặc biệt là tình trạng hạn hán và suy giảm nguồn nước nghiêm trọng.

“Chìa khóa” nâng tầm nông nghiệp thông minh

Trong xu thế đó, công nghệ AI nổi lên như một mắt xích quan trọng nhất của nông nghiệp thông minh. Thay vì tưới theo cảm tính, hệ thống tưới thông minh sử dụng mạng lưới cảm biến độ ẩm đất, dữ liệu viễn thám và dự báo thời tiết để “lắng nghe” nhu cầu thực của cây trồng.

Các thuật toán học máy (Machine Learning) sẽ phân tích dữ liệu theo thời gian thực để lập kế hoạch tưới chính xác tuyệt đối. Việc cung cấp “đúng và đủ” lượng nước vào đúng thời điểm không chỉ giúp triệt tiêu tình trạng lãng phí mà còn là đòn bẩy tối ưu hóa chi phí sản xuất, nâng cao năng suất và bảo vệ tài nguyên nước một cách bền vững.

Chuyên gia nông nghiệp Netafim Đoàn Phúc Cường (Công ty Cổ phần Công nghệ tưới Khang Thịnh) cho rằng, việc trang bị hệ thống tưới có điều khiển mới chỉ là bước khởi đầu của tiến trình chuyển đổi số. Bởi mục tiêu cốt lõi phải là vận dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa sản xuất và bảo vệ tài nguyên bền vững. Khả năng phân tích dữ liệu và đưa ra khuyến nghị chính xác theo thời gian thực chính là “chìa khóa” giúp nông dân nâng cao năng suất vượt trội, đồng thời giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực đến môi trường.

Theo thông tin từ Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống thiên tai tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Thành Long, toàn tỉnh hiện có hơn 84.660 ha cây trồng cạn (cây công nghiệp giá trị cao, cây ăn quả và hoa màu) đã áp dụng tưới tiết kiệm. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay là chi phí đầu tư ban đầu quá cao (khoảng 50 - 60 triệu đồng/ha), trong khi giá nông sản bấp bênh và người dân khó tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi hay thông tin về chính sách hỗ trợ.

Để tháo gỡ khó khăn trên, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk đề xuất nhóm giải pháp trọng tâm như: Ưu tiên lồng ghép nguồn vốn từ các Chương trình mục tiêu quốc gia và dự án ODA để hoàn thiện hạ tầng tích trữ nước. Đồng thời, đẩy mạnh xã hội hóa nhằm thu hút doanh nghiệp, HTX đầu tư liên kết sản xuất. Đặc biệt, việc nghiên cứu cơ chế hỗ trợ tín dụng và giảm lãi suất vay được xem là giải pháp then chốt để giúp nông dân mạnh dạn ứng dụng công nghệ hiện đại, hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững và đảm bảo an ninh nguồn nước tại khu vực.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi Nguyễn Hoài Nam cho hay, trong bối cảnh biến đổi khí hậu gây hạn hán và xâm nhập mặn gay gắt, việc nâng cao hiệu quả sử dụng nước đã trở thành vấn đề chiến lược, gắn liền với an ninh lương thực và quốc gia. Chiến lược Thủy lợi Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 có 70% diện tích cây trồng cạn được tưới (30% tưới tiên tiến) và đạt 60% vào năm 2050. Từ đó, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo an ninh nguồn nước và nâng tầm vị thế nông sản Việt trên trường quốc tế.

Thơ Trịnh