Bến cũ Bình Đông

Bến Bình Đông là địa chỉ mang dấu ấn sông nước của Sài Gòn xưa với cảnh vật đặc trưng trên bến dưới thuyền.

Bến Bình Đông là một bến thuyền cổ ở Sài Gòn. Bến Bình Đông nằm bên kênh Tàu Hủ, song song với đại lộ Võ Văn Kiệt, nay thuộc quận 8 – thành phố Hồ Chí Minh.

Bến Bình Đông được hình thành từ thế kỷ XIX, trong quá trình phát triển đô thị Gia Định - Sài Gòn. Cùng với các bến khác ở Sài Gòn xưa như Bến Thành, Bến Nghé, Bến Hàm Tử, Bến Chương Dương, Bến Bạch Đằng… trên các kênh rạch và sông Sài Gòn; Bến Bình Đông là cửa ngõ giao thông và giao thương quan trọng của đất Sài Gòn và các vùng lận cận – đặc biệt là miền Tây Nam Bộ. Trong lịch sử, bến Bình Đông từng là trung tâm buôn bán nhộn nhịp nhất nhì Sài Gòn – Chợ Lớn.

Trước đó, từ thế kỷ XVIII, nơi đây có một cộng đồng người Hoa di dân từ Cù Lao Phố (Biên Hòa, Đồng Nai) tới hai bên kênh Tàu Hủ lập nghiệp và buôn bán. Khu vực này trở nên sầm uất và là tiền đề để lập nên bến Bình Đông. Hiện nay nơi đây vẫn còn dãy nhà cổ của người Hoa được xây từ đầu thế kỷ XX. Kiến trúc này là yếu tố quan trọng tạo nên cảnh quan bến Bình Đông trên bến dưới thuyền, tạo lập nên không gian đô thị.

Dãy nhà này xây theo kiểu nhà phố liền kề, với tổng chiều dài khoảng hơn 100m, cao hai tầng và mái lợp ngói; với chức năng là vừa ở vừa buôn bán. Hiện nay kiến trúc đã có nhiều biến đổi song cấu trúc chung trong tổng thể vẫn còn hiện rõ nét.

Phần lớn tầng trệt dãy nhà vẫn được sử dụng làm nơi buôn bán, kinh doanh. Có những ngôi nhà đã thay đổi, nhưng cũng có những ngôi nhà vẫn còn hình hài dáng dấp như thủa ban đầu.

Đối diện với dãy nhà cổ, trên kênh Tàu Hủ là bến thuyền. Mặc dù qua những đổi thay của thời gian, thủy lộ không còn là chính yếu, bến thuyền không còn tấp nập như xưa, thậm chí nhiều khi vắng vẻ; song nơi đây vẫn là điểm đến và là nơi neo đậu của những con thuyền buôn bán từ phương xa tới Sài Gòn.

Những con thuyền này chủ yếu đến từ những tỉnh miền Tây Nam Bộ như Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Sóc Trăng, An Giang… Hàng hóa chở lên thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu là các loại trái cây, hoa, nông sản…

Hàng hóa từ ghe thuyền dưới kênh được chuyển lên ngay trên bến và bán tại chỗ. Nơi đây hình thành một không gian chợ.

Mùa nào thức nấy, hầu hết các loại trái cây của Miền Tây đều có mặt ở Bến Bình Đông như chuối, mít, dừa, xoài, đu đủ, chôm chôm…

Mỗi con thuyền cũng là một ngôi nhà của thương hồ. Có cả những em bé cũng theo bố mẹ lênh đênh trên sông nước theo những chuyến hàng.

Hình ảnh những con thuyền và chợ trên Bến Bình Đông là một hình ảnh quen thuộc, đẹp dung dị, gợi những ký ức xưa cũ trong một thành phố hiện đại và hoa lệ.

Con đường trước dãy nhà cổ luôn tấp nập người và xe. Chợ Bến Bình Đông cũng chạy dài trên bờ.

Khách mua hàng chỉ cần dừng xe trên bến là có thể mua được hàng. Hàng hóa ở đây được chở thẳng từ những miệt vườn Miền Tây lên thành phố nên giá rẻ hơn trong các chợ và siêu thị rất nhiều.

Ông Dụ (bên trái ảnh), ở huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long chia sẻ ông đã bán hàng 20 năm ở Bến Bình Đông. Khoảng nửa tháng ghe của ông lên bến một lần, mỗi lần ở lại đây 5-10 ngày.

Anh Bùi Văn Thẩm, ở huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long cho biết thời gian của thủy trình từ vườn nhà lên Bến Bình Đông, Sài Gòn là 12 tiếng. Anh thường bán các mặt hàng trái cây.

Bến Bình Đông không những là nơi lưu dấu lịch sử phát triển của Sài Gòn – TP./ Hồ Chí Minh mà còn là không gian di sản văn hóa – kiến trúc đô thị. Hiện tại chính quyền thành phố đã có đề án cùng những giải pháp để bảo tồn không gian đô thị độc đáo này.

Bến Bình Đông trong đêm đẹp u hoài với những ngôi nhà cổ soi bóng xuống dòng kênh.

Dịp Tết Nguyên đán là lúc đẹp nhất của Bến Bình Đông với cảnh ghe thuyền san sát tấp nập, màu sắc rực rỡ của các loại hoa chở từ Miền Tây lên thành phố. Thời điểm này Bến Bình Đông cũng là điểm du lịch thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến khám phá và ghi lại những hình ảnh đẹp của cảnh trên bến dưới thuyền.

Hà Thành